تحلیلی بر موانع فراروی جابه جایی پایتخت در ایران و ارائه راهکارهای بهینه

پایتخت به عنوان مهم ترین شهر هر کشور، نقشی اساسی در اداره کشور و زندگی ملت ها دارد. تا سال 2000 میلادی کشورهای زیادی اقدام به انتقال پایتخت کرده اند که هر کدام دلایل خاص خود را برای انتقال پایتخت دارند. در پاکستان، قزاقستان و ترکیه دلایل دفاعی مطرح گردید. درحالی‎که در بلیز این جابه جایی به دلیل بلایای طبیعی صورت گرفت. ایران کشوری است که بنا به دلایلی مانند ترافیک آلودگی هوا، زلزله خیز بودن و تمرکز جمعیت در شهر تهران، می کوشد تا پایتخت خود را انتقال دهد. جابه جایی پایتخت در ایران از دو منظر اهمیت ویژه ای پیدا می کند؛ اول ساماندهی شهر تهران و تعادل بخشی به نظام شهری و منطقه ای کشور و دوم حفظ امنیت سیاسی کشور. ازاین رو هدف از نگارش این مقاله که با روش توصیفی - تحلیلی و پیمایشی نگاشته شده، شناسایی اصلی ترین موانع و چالش های فراروی جابه جایی پایتخت و ارایه راهکارهای بهینه در جهت رفع این موانع، مهم ترین هدف آن است. به همین منظور روش مقاله، با توجه به ماهیت نظری آن توصیفی- تحلیلی است و گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته است. نتایج تحقیق برگرفته از جامعه آماری تحقیق که متخصصین علوم انسانی در حوزه های مرتبط با موضوع است، می باشد و حجم نمونه 100 نفر کارشناس است که از روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده اند و حاکی از آن است که عوامل مختلف امنیتی مانند: «به وقوع پیوستن نزاع های سیاسی بر سر تفویض قدرت و اختیارات و توزیع وزارتخانه ها در شهرهای مختلف»؛ «موفق نبودن انتقال پایتخت های دیگر در سایر نواحی جهان» ؛ «مقاومت مردم، جناح ها و گروه های سیاسی به دلایلی چون ترس از بیکاری، از دست دادن منافع و...» و «رابطه گرایی شدید سیاسی در واگذاری ها (اختیارات و منابع)» و... مولفه موانع دفاعی «موقعیت جغرافیایی مناسب پایتخت فعلی از نظر مرکزیت و دسترسی»؛ «تمرکز بالای نیروهای دفاعی و امنیتی در پایتخت و شناخت کافی نسبت به نقاط ضعف و قوت پایتخت هنگام بروز تهدید»؛ «آگاهی سیاسی بالای پایتخت نشینان و عکس العمل مناسب در مقابل فتنه های دشمن (داخلی و خارجی)»؛ «سیستم حمل ونقل سریع (مترو) جهت جابه جایی اضطراری و وجود پناهگاهی مناسب و امن در صورت لزوم» و... به ترتیب بیشترین اثر را در این مولفه داشته اند؛ بنابراین مهم ترین پیشنهاد و راهکار نویسندگان ساماندهی سیاسی فضا جهت تمرکززدایی از تهران، پراکنده ساختن وزارتخانه ها، ادارات و مراکز غیر ضروری در سطح کشور برای جلوگیری از ازدحام جمعیت در تهران است.