دلالت های قرآن پیرامون استعدادشناسی

یکی از موضوعات و مقولات مهم و اساسی زندگی انسان که در پیشبرد اهداف فردی و اجتماعی او نقش موثر و حایز اهمیتی دارد، مفهوم استعداد و شناخت توانمندی های او است. از آنجا که قدم اول این شناخت، داشتن تعریفی مشخص از این مفهوم می باشد، پژوهش حاضر درصدد برآمد به واسطه اشراف خداوند به ساختارهای وجودی انسان، تعریف موردنظر را به شیوه کیفی و به روش استقرایی اکتشافی در قرآن کریم مورد بررسی قرار دهد. برای این منظور تک تک واژگان قرآن از طریق استقرای تام مورد بررسی قرارگرفتند و شبکه مفهومی از واژگانی که هرکدام از وجهی مفهوم استعداد را در خود دارند استخراج شد. این واژه ها عبارتند از : «فعل»، «قدر»، «وسع»، «یسر»، «عسر»، «نعمت»، «فضل»، «سبیل»، «کلف»، «طوع»، «ورث»، «عمل»، «شکل» و «طوق». در نهایت از جمع بندی واژگان، تعریفی از استعداد به این شرح بدست آمد: استعداد مجموعه ای از توان های ذاتی، اکتسابی عمومی و اختصاصی است که در هر کسی ذیل محدوده خاصی به نام شاکله قرار گرفته و به این صورت زمینه و اقتضای ایجاد افعال و اعمال خاصی را همراه با رغبت و اراده ای ویژه از گذر مسیری مشخص و سهل الوصول تر فراهم می-آورد. این توان ها وقتی در مسیر مختص خودشان قرارمی گیرند برای فرد وسعت و قدرت عمل بیشتری ایجاد کرده، طاقت رویارویی با مشکلات و موانع شکوفایی آن ها را به او می دهند و در نهایت این فرآیند می تواند تبدیل به عملی همسنخ با خواست و اراده الهی شود.