فلسفه بوم فمینیسم و پارادوکس ذات گرایی در آفرینش هنری: بازخوانی سه گانه فرهنگ/طبیعت/جنسیت در هنرهای تجسمی معاصر

در میان نحله های فکری متفاوتی که در اواخر قرن بیستم تخریب طبیعت و محیط زیست را مسئله خود دانسته اند، بوم فمینیسم جایگاه ممتاز و متمایزی دارد. ایده بوم فمینیسم را نخستین بار نویسنده فرانسوی «فرانسواز دوبون» در کتاب فمینیسم یا مرگ (1972) مطرح کرد و این تقریبا نخستین بار بود که کسی مقوله سلطه، جنسیت و محیط زیست را در ارتباط با هم می دید. از نگاه بوم فمینیسم، جهان بینی سلطه مدار با زنان و سایر انواع فرودست «فرهنگی» همان گونه رفتار می کند که با فرودستان «طبیعی»، یعنی حیوانات و منابع و محیط زیست. به عبارتی الگوی تخریب ماهیت و هویت در هر دو به یک شیوه است. به همین سیاق، بوم فمینیسم همچنان که دغدغه های فلسفی، الهیاتی، جامعه شناختی و محیط زیستی دارد، گرایشات سیاسی و عملگرا هم دارد. می توان نحله های مختلفی از بوم فمینیسم را براساس اندیشه و عمل سیاسی که در پیش می گیرند، شناسایی کرد و در مجموع همه این نحله ها فصل مشترکی دارند و آن پرسش از ساختارهای قدرتی است که زنان و طبیعت را در فرهنگ ها، محیط ها و شرایط تاریخی و سیاسی مختلف به انقیاد کشانده اند. به این ترتیب، آرمان/ ویران شهرها و مخاطرات آنها رها از الگوهای سلطه جنسیتی/ زیستی در رویکردی خودواسازانه به موضوع اصلی هنر بوم فمینیست معاصر تبدیل می گردد، اما بوم فمینیسم ایرادات فلسفی و روش شناختی اساسی نیز دارد که مهم ترین آن به زعم منتقدانش، ذات گرایی محض است. این مقاله درصدد است با مطالعه چند نمونه از آثار هنری معاصر با گرایش های بوم فمینیستی، صورت بندی جدیدی از بوم فمینیسم را ارایه و برخی اشکالات معرفت‎‎شناختی و حتی زن ستیزانه این رویکرد را بازخوانی کند.