مدرن سازی آمار رسمی، مفاهیم، ابعاد و مولفه های آن

پیشرفت چشمگیر دانش و فناوری، پیچیده تر شدن جوامع و فرآیند جهانی شدن از یک سو و رشد روز افزون نیازهای آماری کاربران به آمارهای رسمی با کیفیت، ارزان و به هنگام از سویی دیگر، سازمان های ملی آمار را در سال های اخیر با چالش های زیادی روبه رو کرده است. به موازات این چالش ها، محدودیت های بودجه ای و همچنین پدیدار شدن منابع متعدد داده ای، تقاضای ذی نفعان اصلی نظام های آماری کشورها را برای شفافیت و پاسخگویی هرچه بیشتر تولیدکنندگان آمار رسمی در چگونگی هزینه کردن منابع خود برای تولید داده و اطلاعات آماری افزایش داده است. مجموع این عوامل در سال های گذشته و فشار دوچندانی که در این راستا بر سازمان های ملی آمار به عنوان مرجع اصلی نظام های آماری وارد شد، ضرورت بازنگری در نظام ها و فرآیندهای تهیه و انتشار محصولات آماری را متناسب با شرایط جدید روشن کرد. بنابراین مفهوم جدیدی در ادبیات علمی آمار رسمی در سطح جهانی با عنوان مدرن سازی نظام های آماری مطرح شده است. برای پژوهش و مطالعه بیشتر در زمینه ویژگی ها و جنبه های مختلف این موضوع کمیسیون اقتصادی سازمان ملل برای اروپا در سال 2010 کمیته ویژه ای را تحت عنوان گروه عالی مدرنیزه کردن آمار رسمی تشکیل داد. همچنین کنفرانس ها و سمینار های متعددی با شرکت دانشمندان، آمارشناسان و کارشناسان خبره ی آمار رسمی در نقاط مختلف جهان توسط سازمان ها و موسسات بین المللی مرجع آمار رسمی برگزار شده است. کمیسیون آمار سازمان ملل نیز به عنوان بالاترین مرجع بین المللی در نشست های 46، 47 و 48ام خود در سال های 2015، 2016 و 2017 موضوع مدرن سازی نظام های آماری را به طور ویژه در دستور کار خود قرار داده است. در این مقاله نخست ضمن معرفی مدرن سازی نظام های آماری به مرور ادبیات موضوع و مطالعات انجام شده در این زمینه پرداخته می شود. سپس ابعاد و جنبه های این مفهوم به ویژه با تمرکز بر نقش و جایگاه سازمان ملی آمار در نظام آماری مدرن به تفصیل بحث و بررسی خواهد شد. در پایان با توجه به نقش نظام آماری در نظام تصمیم گیری کشور و حکمرانی شایسته، با نگاه به برنامه سوم ملی توسعه نظام آماری کشور، به ویژگی ها، ساختار و الزامات مورد نیاز سازمان ملی آمار به عنوان قلب تپنده در یک نظام آماری مدرن در راستای اهداف برنامه توسعه مزبور اشاره خواهد شد.