بررسی اجمالی پیشینه واژه «صوفی» و خاستگاه های تصوف ایران در چهار قرن اول هجر ی

تصوف، وجه باطنی اسالم است که از سده نخست هجری به صورتی زاهدانه جلوه نمود و به مرور متحول و به عرفان نزدیک شد. تصوف در آغاز به شکلی فردگرایانه بود و به مرور از قرون سوم و چهارم هجری، سمت و سویی نظاممندانه به خود گرفت. از این دوره به بعد، تصوف و اصول آن به صورت کتاب، مدون و به قول عدهای از حال به قال تبدیل شد. نظرات مختلفی برای پیشینه و وجه تسمیه واژه »صوفی« بیان شده است. همچنین پژوهشگران در مورد خاستگاه های تصوف در ایران در قرون نخستین هجری نیز نظرات متفاوتی ارایه کردهاند. برخی آن را برگرفته از جوهره اسالم و برخی دیگر ریشه آن را در فرهنگ ایران پیش از اسالم میدانند. بعضی از پژوهشگران در زمینه تاثیرپذیری تصوف از عقاید مسیحیت و افکار بودایی، صابیی، گنوسی و نوافلاطونی استدلال هایی را نیز ارایه کردهاند. در این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی هر کدام از این نظریات به صورت اجمالی بررسی شده است. یافته های پژوهش حاضر نشان میدهد که تصوف، ریشه در یک خاستگاه مشخص ندارد و از تمامی اندیشه های زمان خود، بنا به میزان تناسب، تاثیر پذیرفته، اما در نهایت، ایران را بستری مناسب برای اعتالی خود یافته است.