کنترل و مدیریت بیماری های منتقله بوسیله حشرات در حوادث غیرمترقبه

حوادث غیرمترقبه مجموعه رخدادهای غیرقابل پیش بینی هستند که در اثر بلایای طبیعی و یا دستکاری های انسانی رخ می دهند. با توجه به نوع، زمان و مکان وقوع حوادث، جمعیت حشرات ناقل بیماری ها تحت تاثیر قرار گرفته که در نهایت ممکن است به بروز اپیدمی های گسترده بینجامد. بیماری های انگلی مانند مالاریا، لیشمانیوز و بیماریهای آربوویروسی از قبیل تب دنگی، انسفالیت نیل غربی و تب کریمه کنگو که در حوادث غیرمترقبه توسط پشه ها و کنه ها به انسان منتقل می شوند، در کانون های بیماری افزایش یافته و حتی ممکن است به ایجاد کانونهای جدید نیز منجر شود. به عنوان نمونه، ایجاد آب های راکد به واسطه بارندگی های شدید، باعث بوجود آمدن لانه های لاروی مساعد برای ازدیاد پشه های خانواده کولیسیده می شود که بسته به مناطق انتشار و وجود یا عدم وجود عوامل بیماری زا در منطقه، امکان تکثیر تصاعدی گونه های مختلف بومی پشه های جنس های آنوفلس (ناقل انگل مالاریا)، کولکس (ناقل اصلی ویروس نیل غربی) و آیدس (ناقل اصلی ویروس دنگی و چیکونگونیا) را فراهم می نماید. در همین حال از هم گسیختگی سیستم های جاری کنترل حشرات در شبکه های بهداشتی، باعث تکثیر سریع حشرات ناقل مکانیکی بیماری ها مانند مگس ها و سوسری ها می گردد. برای مقابله با شرایط بحران باید از قبل، تمهیدات مربوطه اندیشیده شده و برنامه های مدون اجرایی و احتیاطی تهیه گردد که شامل مجموعه اقدامات قبل از شرایط بحران، در روزهای ابتدایی و بعد از وقوع حوادث غیرمترقبه می باشد. در برنامه های مذکور می بایست متخصصین و کارشناسان کنترل ناقلین سازماندهی شده و جایگاه و نقش آنها مشخص شود. همچنین این اقدامات باید به منظور تعیین منابع موجود و تهیه تجهیزات و وسایل کنترل ناقلین و حفاظت فردی، تدوین نقشه های انتشار بندپایان حایز اهمیت پزشکی و همچنین کانونهای اندمیک بیماری های منتقله انجام گیرد. در نهایت، تدوین پروتکل های تشخیصی و ارایه راهکارهای عملیاتی کنترل ناقلین متناسب با امکانات و توانمندی های هر منطقه نیز لازم و ضروری است. در مطالعه حاضر، تغییرات بیماری های منتقله بوسیله بندپایان و جمعیت های ناقلین و همچنین راهکارهای مدیریت و کنترل آنها در شرایط حوادث و بحران در کشور جمهوری اسلامی ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.