واکاوی تجربه و تفسیر بازیگران مدیریت روستایی از شرایط انتخاب دهیار و پیامدهای آن (مطالعه روستاهای شهرستان کلات)

نظام مدیریت روستایی ایران طی سالیان طولانی به لحاظ ساختارهای اجتماعی، تحولات گوناگونی را پشت سر گذاشته است. هدف پژوهش حاضر، کشف و واکاوی تجربه دو دهه ای انتخاب دهیار در روستاهای بخش زاوین شهرستان کلات در استان خراسان رضوی است. تحقیق با رویکرد کیفی و به روش تحلیل مضمون انجام شده است. داده ها با انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با تعداد 17 نفر از متولیان امور مدیریت روستایی جمع آوری و به روش تحلیل مضمون مورد تحلیل قرارگرفته است. علاوه بر این، با توجه به نقش روش زاویه بندی در تحقیقات کیفی و به منظور تحلیل نظری دقیق تر، نتایج مصاحبه ها با مشاهده مشارکتی یکی از محققان که به مدت سه سال در بستر تحقیق مذکور فعالیت داشت، تقویت شد. نتیجه تحقیق نشان داد که انتخاب دهیار در روستاها اگرچه در چارچوبی مردم سالارانه انجام می شود، اما به علت حاکمیت ارزش های تاریخی و فرهنگی خاص، موانع و چالش هایی در انتخاب و نیز عملکرد دهیارها شکل می گیرد. چهار مضمون اصلی برساخت شده پژوهش حاضر عبارت اند از خاص گرایی، مسئولیت ناپذیری، چالش های فرهنگی و عملکرد ناقص. نتیجه تحقیق نشان می دهد که نهادسازی دموکراتیک در روستاهای موردمطالعه، نتوانسته اهداف موردنظر خود را تحقق بخشد. ارایه الگوهای بومی از مدیریت روستا که از یک سو به ارزش ها و مفاهیم تاریخی و فرهنگی روستا توجه کند و از سوی دیگر نیازهای در حال تغییر را توجه کند، یکی از ضرورت های مدیریت روستایی است. سیاست های دولت در روستاها ضمن توجه به وجوه مردم سالاری آن، نیازمند اصلاح بر اساس ارزش های فرهنگی-تاریخی حاکم بر روابط و تعاملات قدرت است.