کتاب «المغازی عبدالرزاق بن همام الصنعانی»؛ جستاری درباره اسناد منابع اولیه

در چند دهه اخیر، منابع جدیدی مطالعه و بررسی پیرامون سیره پیامبر (ص) را در چشم انداز نوینی قرار داده اند. یکی از این منابع بخش «کتاب المغازی» در مصنف عبدالرزاق است. مصنف عبدالرزاق از چندین نسخه گردآوری شده و شامل تعداد بسیاری روایت است که کتاب المغازی بخشی از مجلد پنجم آن است. کتاب المغازی بخشی تاریخی است که مهم ترین حوادث زمان حیات پیامبر (ص) و پس از وفات آن حضرت را تا زمان خلافت معاویه شرح می دهد. اهمیت کتاب مذکور به سبب دارا بودن روایات قدیمی تری است که در قیاس با دیگران، بیشتر به ابن شهاب زهری نسبت داده شده است. نگارنده در نوشتار پیش رو کوشیده است این احادیث و روایات را دقیق تر تاریخ گذاری کند. وی در راستای این هدف، نخست، کتاب مصنف عبدالرزاق را معرفی و از بخش پنجم آن یعنی کتاب المغازی و منابع آن، سخن به میان می آورد. سپس با اشاره به منابع خبری معمر و زهری، به اهمیت کتاب المغازی می پردازد. نویسنده با مقایسه یک روایت از کتاب المغازی عبدالرزاق با روایات مختلف، الجامع الصحیح بخاری و سیره ابن هشام، چنین نتیجه گیری می کند که احادیث صحیح دیگری نیز از معمر/ زهری در کتاب المغازی وجود دارد که آن را به یک منبع کهن و باارزش برای سیره پیامبر (ص) تبدیل کرده است.