تحلیل پیکره بنیاد تناوب مکانی در زبان فارسی بر اساس رویکرد علی کرافت

یکی از مباحث عمده و اساسی در حوزه تجلی موضوع ها، مبحث تناوب مکانی است که در واقع خود ملاک مهمی برای ارزیابی رویکردها و چارچوب های گوناگون و متعددی است که در این حوزه عرضه شده است. هدف مقاله پیش رو این است که تناوب مکانی در زبان فارسی بر اساس رویکرد علی کرافت (2012)، روش محاسبه موضوعیت گیون (2001) و پیکره زبانی همشهری2 (آل احمد و همکاران، 2009) تحلیل گردد. کرافت تجلی موضوع ها را بر اساس ساختار رویدادی فعل تبیین می کند و این ساختار نیز بر اساس زنجیره علی که خود انعکاس دهنده روابط نیرومحرکه است، بازنمایانده می شود. داده های مورد بررسی شامل 1112 مورد از ساخت های تناوب مکانی توام با بافت زبانی است. نتایج پژوهش حاضر را این گونه می توان برشمرد: عامل موثر در تناوب مکانی، یعنی انتخاب بین ساخت انتقال مفعولی و ساخت مکان مفعولی، همان تعیین عنصر تاثیرپذیر است و نه خوانش کلی/جزیی؛ عنصر تاثیرپذیر بر پایه مفهوم موضوعیت مشخص می شود و در ضمن، موضوعیت مقوله ای یک دست نیست؛ مفهوم موضوعیت در پیوند با تعبیر عینی در برابر تعبیر ذهنی است که خود ملاک انتخاب دو ساخت شرکت کننده در تناوب مکانی است؛ مواردی حاد از تناوب مکانی وجود دارد که در آنها عنصر انتقالی یا عنصر مکان به دلیل فقدان موضوعیت وجود ندارد؛ از میان دو ساخت انتقال مفعولی و ساخت مکان مفعولی، اولی ساخت بی نشان است؛ داده ها بیان گر آن است که احتمالا با یک ساخت واره و دو ساخت گونه روبرو هستیم.