تعیین نیازهای آموزشی تیم پاسخ به شرایط اضطراری با استفاده از آنالیز بحرانیت وظایف در شرکت پتروشیمی بوعلی سینا و مقایسه با استاندارد HAZWOPER

مدیریت صحیح شرایط اضطراری یکی از چالش های مهم در صنایع فرایندی محسوب می شود. نقش آموزش در کیفیت آمادگی و موفقیت پاسخ به شرایط اضطراری نقشی اساسی است. اگر برنامه های آموزش واکنش اضطراری به خوبی ارایه شده باشند، پرسنل پاسخ دهنده قادر خواهند بود با یکدیگر به طور موثر همکاری کرده و از سلامت تیم پاسخ اطمینان بیشتری حاصل شود. نقش و مسئولیت های سطوح مختلف کارکنان در شرایط اضطراری از یکدیگر متفاوت بوده و بعضا دارای ماهیت متمایز می باشند. بنابراین، افراد در سطوح مختلف یک سازمان نیاز به آموزش های متفاوتی در زمینه مدیریت شرایط اضطراری دارند. لذا هدف مطالعه حاضر تعیین نیازهای آموزشی تیم پاسخ به شرایط اضطراری بااستفاده از آنالیز بحرانیت وظایف و مقایسه الزامات تعیین شده با استاندارد HAZWOPER تعریف شده است.

مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی-تحلیلی و از نوع مقطعی است که در سال 1397 در پتروشیمی بوعلی سینا انجام شد. ابتدا تیمی متشکل از هشت نفر از کارشناسان خبره ایمنی و مدیریت بحران این شرکت تشکیل شد و با بررسی لیست سناریوهای اضطراری از قبل شناسایی شده، چهار سناریوی نهایی انتخاب گردید. معیار انتخاب این سناریوها، احتمال بروز، پیامدهای احتمالی و سطح آمادگی شرکت جهت مقابله با این سناریوها در نظر گرفته شد. سپس آنالیز سلسله مراتبی وظایف برای پاسخ به هر سناریو انجام گرفت و بااستفاده از روش Swezey آنالیز بحرانیت برای همه وظایف انجام شد. بر اساس این روش، وظایف در سه سطح بحرانیت کم، متوسط و زیاد تقسیم بندی شدند. آنالیز بحرانیت با نظرسنجی از 77 نفر از پرسنل تیم پاسخ اضطراری شرکت و میانگین گیری از نظرات آنها انجام شد. سپس وظایف بحرانی لیست شدند و از یک تیم متخصص خواسته شد آموزش های لازم برای هر وظیفه بحرانی را تعیین کنند. با جمع آوری و جمع بندی نظرات، لیستی از نیازهای آموزشی پاسخ دهنده های دارای وظایف بحرانی تدوین شد. جهت جمع آوری و ثبت نظرات متخصصان از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. درنهایت نیازهای آموزشی پیشنهادی با استاندارد HAZWOPER مقایسه گردید.

چهل و چهار وظیفه به عنوان وظایف بحرانی شناسایی شدند. حدود 24 درصد از نیازهای آموزشی پیشنهادی گروه کارشناسی مربوط به فاز طرح ریزی و حدود 76 درصد مربوط به فاز عملیاتی بوده و برای فاز بازیابی، نیاز آموزشی در نظر گرفته نشده بود. این مقادیر برای HAZWOPER به ترتیب 25، 25/56 و 75/18 درصد بود. نتایج نشان داد که تقریبا حدود 72 درصد الزامات HAZWOPER در عناوین دوره های پیشنهادی پوشش داده شده بود. همچنین 52 درصد از آموزش های پیشنهادی، مکمل الزامات HAZWOPER بود. همچنین حدود 28 درصد الزامات HAZWOPER در نیازهای آموزشی پیشنهادی این مطالعه توصیه نشده بود. بیشترین نیازمندی های آموزشی در مطالعه حاضر به گروه اضطراری تکنسین مواد خطرناک و در استاندارد HAZWOPER به گروه متخصص مواد خطرناک تعلق داشت. همچنین کمترین نیازمندی های آموزشی در هر دو گروه الزامات آموزشی به پاسخ دهنده سطح اولیه در سطح آگاهی مربوط شد.

نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد که تعیین نیازهای آموزشی تیم های پاسخ به شرایط اضطراری بر اساس سطح بحرانیت وظایف آنها و باتوجه به سطوح پاسخ دهنده ها و زمینه های تخصصی آنها، جهت اثر بخشی عملکرد و افزایش توانمندی های تیم های پاسخ به شرایط اضطراری، می تواند بسیار مفید باشد.