مطالعه تطبیقی بهره برداری از آب رودخانه مرزی هیرمند با اصول اساسی کنوانسیون 1997 سازمان ملل متحد

بهره برداری و مالکیت رودخانه های مرزی از موضوعات اختلاف برانگیز بسیاری از دولت ها محسوب می شود. بهره برداری از رودخانه مرزی هیرمند یکی از موضوعات حقوقی بین ایران و افغانستان از زمان امضای عهدنامه پاریس 1857 تاکنون بوده است. این تحقیق باهدف مطالعه تطبیقی وضعیت حقوقی بهره برداری از آب رودخانه هیرمند با اصول بنیادین کنوانسیون 1997 انجام گرفته است. روش توصیفی - تحلیلی است که بامطالعه اسناد و متون کنوانسیون 1997 سازمان ملل متحد و معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب هیرمند (1351) و پروتکل های شماره 1 و 2 آن، یافته ها استخراج گردیده است و سپس به مقایسه تحلیلی مفاد این اسناد و نقاط قوت و ضعف هر یک پرداخته شده است. یافته های به دست آمده نشان می دهد که هنجارهای بنیادی موجود در کنوانسیون 1997 در مناسبات آبی ایران و افغانستان وجود دارد و پیروی از هنجارهای جهانی برای بهره برداری بهینه از رودخانه مرزی و مشترک هیرمند به منظور حل مسایل باقی مانده ضروری می نماید. نتایج پژوهش حاضر حاکی است که ایران از بهره برداری منصفانه هر یک از دولت های سهیم در آبراه های مشترک حمایت کرده و بر همین مبنا با همسایگان خویش تقسیم آب کرده است. از حیث نظری، ایران به اعمال دکترین حاکمیت سرزمینی محدود پرداخته است و به عنوان دولت بالادست یا پایین دست، حق همسایگان خویش در بهره برداری از منابع آبی مشترک را به رسمیت شناخته است. اصل منع ایراد خسارت و تعهد به مشاوره و تبادل اطلاعات، حل وفصل مسالمت آمیز اختلافات و شیوه این حل وفصل، حفظ محیط زیست و تاسیس نهاد دایم برای اداره امور آبراه در معاهده مرزی ایران با دولت افغانستان وجود داشته و منطبق بر کنوانسیون 1997 سازمان ملل می باشد.