بررسی کنش گفتاری امام علی علیه السلام در معرفی اصحاب جمل بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی

دشمن شناسی از محوریترین مسایل در تقابل های خصمانه به شمار می رود. در سیره پیامبر اکرم و ایمه اطهار نیز به این امر توجه بسیار شده است. در میان معصومان، حضرت علی با توجه به شرایط حکومتی پنج ساله خویش با دشمنان بیشتری روبرو بود که گروهی از آنها سابقه درخشانی در زمان پیامبر داشتند. از جمله آنها اصحاب جمل بود که با توجه به وجهه آنان نزد مسلمانان، آمادهسازی سپاه برای مقابله با آنها دشوار بود. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد تلخیصی، مضامین خطبه های امام در بازه زمانی قبل از جنگ جمل در رابطه با معرفی این گروه مورد کدگذاری و مقوله بندی قرار گرفته است. این مضامین در سه مقوله اصلی«پیشبینی شکست دشمن»، «نکوهش کنش ناپسند دشمن» و «افشاگری سیاسی در مورد دشمن» دسته بندی شده که در آنها امام برای اقناع مخاطبین از ادات تاکیدی بیشترین بهره را برده است. فراوانی مقوله افشاگری، بیشترین سهم را از سخنان امام داراست. بیشترین بسامد مضامین این مقوله نیز به بیعت شکنی طلحه و زبیر اختصاص دارد که میزان اهمیت این موضوع از دیدگاه حضرت علی را نشان می دهد.