عوامل موثر بر اجرای علم شهروندان در دانشگاه های ایران

علم شهروندان شیوه ای از تحقیقات جمع سپاری مبتنی بر مشارکت عامه مردم است که برای محققان، شهروندان، سیاستگذاران، جامعه و چرخه های تحقیق و نوآوری منافع متعددی دارد. با مرور ادبیات، نقش پررنگ دانشگاه ها در کشورهای مختلف در اجرا و مدیریت پروژه های علم شهروندان نشان داده می شود. در کشور ایران با وجود تاکید بر مشارکت شهروندان در اسناد بالادستی، علم شهروندان چندان مد نظر قرار نگرفته است. هدف این مطالعه برجسته سازی نقش دانشگاه ها در اجرا و ترویج پروژه های علم شهروندان و همچنین ارایه پیشنهادهای سیاستی برای اجرای چنین پروژه هایی در دانشگاه است. در این مطالعه از روش پژوهش آمیخته استفاده شد. نخست با رویکرد کیفی و روش فراتحلیل 224 مقاله منتشرشده در مجلات علمی با کلیدواژه های مرتبط بررسی و از تحلیل 30 مقاله منتخب، عوامل موثر بر اجرای علم شهروندان در دانشگاه استخراج شد. در مرحله کمی با کمک 12 نفر خبره در حوزه علوم مشارکتی، پس از تایید عوامل، روابط میان این عوامل با روش دیمتل شناسایی شد. نتایج نشان داد که عواملی همچون حمایت دولت از علم شهروندان، شرایط اقتصادی عامه مردم در منطقه، شرایط سیاسی کشور، تعدد و تنوع خبره در دانشگاه، رسالت دانشگاه، رعایت اخلاق علوم مشارکتی و بودجه دانشگاه عوامل علی هستند و لازم است که سیاستگذاری ها معطوف بر بهبود آنها باشد. عواملی همچون میزان اعتماد عموم به اقدامات و اهداف آن، مشارکت مخاطبان با دانشگاه و تنوع آنها، فرهنگ مشارکت در منطقه، میزان درک عموم از علم و دانش عامه معلول هستند. پیشنهاد می شود که با متمرکز ساختن سیاستگذاری ها در عوامل علی و بهینه سازی اقدامات، رسیدن به نتایج مطلوب تسهیل و تسریع شود.