اصالت کثرت در تعریف رابطه موجودات با یکدیگر در نگاه فلاسفه و عرفا

میان اندیشمندان حوزه فلسفه و عرفان و کلام در باب کثرت یا یگانگی وجود موجودات به طورکلی اختلاف نظر وجود دارد. در نگاه ابتدایی اعتقاد بر این است که فلاسفه و متکلمین قایل به کثرت در جهان هستی اند و عرفا قایل به وحدت محض وجود هستند. سه دیدگاه عمده در مورد روابط موجودات هستی وجود دارد: تباین، تشکیک و وحدت محض که ناظر به بحث وحدت و کثرت است. ما در این نوشتار پس از بررسی اولیه دریافتیم که تمامی اندیشمندان اسالمی که در باب تباین و تشکیک و یا حتی وحدت موجودات بحث نموده اند، علیرغم اختالفات کلی که در آراشان با یکدیگر دارند، دارای یک وجه اشتراک با هم نیز هستند و آن هم عدم نفی واقعی کثرات و قول به انحاء مختلف تشکیک است. به طور خلاصه می توان گفت که قول به تشکیک به معنای عام آن اختصاص به گروه خاصی از اندیشمندان نداشته و در تمام گرایش های فکری به نحوی وجود دارد.