چارچوبی برای خودگردانی مالی در دانشگاه ها؛ روش مدلسازی ساختاری- تفسیری (ISM)

هدف پژوهش حاضر ارایه چارچوبی برای خودگردانی مالی دانشگاه های دولتی شهر تهران، با رویکردی کیفی و از منظر روش کاربردی و قلمرو مکانی پژوهش دانشگاه های دولتی شهر تهران بود. با توجه به محدود بودن جامعه، نمونه گیری به صورت هدفمند انجام شد و 20 نفر از خبرگان با سابقه اجرایی در زمینه مدیریت منابع مالی دانشگاه انتخاب شدند. داده ها با روش مصاحبه نیمه ساختار یافته گردآوری شد. دو گام اصلی برای دستیابی به هدف پژوهش، شناسایی راهبردهای کلی برای خودگردانی مالی دانشگاه ها با استفاده از روش سوات و ارایه چارچوب خودگردانی مالی دانشگاه ها با بهره گیری از روش مدلسازی ساختاری تفسیری بود. در مرحله نخست از تشکیل ماتریس سوات و برهمکنشی راهبردهای چهارگانه، 14 راهبرد کلی و بهینه برای خودگردانی مالی دانشگاه شناسایی شد. می توان گفت که خودگردانی مالی با بازاندیشی و مدیریت در فرایندهای درونی دانشگاه ها آغاز می شود. مرحله دوم پژوهش چرایی مرحله نخست را تبیین کرد و نشان داد که هر یک از راهبردهای شناسایی شده در مرحله نخست، در یک ساختار شماتیک چگونه با یکدیگر و با کل ساختار دانشگاه مرتبط هستند. بر پایه نتایج این مرحله، راهبردهای خودگردانی مالی دانشگاه های مورد مطالعه در 5 سطح دسته بندی شد. با توجه به ویژگی های هر سطح و اصول حاکم بر تفسیر نتایج مدلسازی ساختاری تفسیری، اگر دانشگاه بخواهد در قلمرو خودگردانی مالی به نتیجه برسد، باید از نقطه ای آغاز کند که در برگیرنده عوامل درونزای نظام دانشگاهی است. عوامل میانجی شناسایی شده در این چارچوب از جمله عواملی هستند که با مدیریت و برنامه ریزی مناسب می تواند تغییرات چشمگیری را در قلمرو کسب درآمد و تغییر رویه های درآمدزایی دانشگاه ایجاد کنند. نتایج نشان داد که در میان عوامل مختلف و متعدد موثر بر خودگردانی مالی دانشگاه ها، برخی با توجه به جایگاه آنها در چارچوب، نقش کلیدی تری دارند و می توانند عاملی برای حرکت رو به جلو دانشگاه در رسیدن به خودگردانی مالی باشند. مدیریت و برنامه ریزی برای تغییر و فعال سازی هر یک از عوامل میانجی می تواند دانشگاه را یک گام به خودگردانی مالی نزدیک تر کند. با توجه به محدودیت منابع و ناپایداری های اقتصادی، بهتر است دانشگاه نخست راهبردهایی را برگزیند که اولویت بالاتری دارند.