تحلیل گفتمان منشآت خانوادگی قائم مقام فراهانی بر اساس نظریه کاربردشناسی اصول ‏ادب

قایم مقام فراهانی از سیاستمداران بزرگ دوره قاجار به ‏شمارمی‏ آید و دارای تالیفات متعددی است که مهم ترین آن ها منشآت نام دارد. منشآت، نامه‏‏هایی است که در دوره دیوان‏سالاری به سبک ساده و روان نوشته شده‏ و به‏عنوان ژانری ادبی این ظرفیت را داراست که بر اساس نظریه کاربردشناسی اصول ‏ادب بررسی‏شود. از این رو، در این پژوهش، این نظریه در نامه‏ های خانوادگی قایم مقام در منشآت، بررسی و تحلیل می‏شود تا از این طریق، شخصیت و نحوه ارتباط وی با افراد خانواده ارزیابی شود. درباره اصول ادب نظریات متعددی بیان‏شده‏ که در این مقاله از نظریه براون و لوینسون بر اساس راهبرد‏های ادب سلبی و ادب ایجابی، خطاب های مستقیم و غیرمستقیم؛ و از نظریه کالپپر در رابطه با راهبرد نقض ادب ایجابی و نقض ادب سلبی، و نقض مستقیم ادب بهره‏گرفته‏ شده‏است. نتایج حاصل از این جستار که به روش توصیفی تحلیلی انجام‏شده؛ گویای این است که قایم‏مقام فراهانی از ادب ایجابی (39.75%) برای مخاطبان خود بهره فراوانی برده؛ و از ادب سلبی (2.75%) برای بیان علاقه خود بهره‏گرفته ‏و وجهه کمتر کسی را تهدید کرده‏‏است. نقض ادب ایجابی (7%) براساس عدم همدلی یا برچسب‏های نامناسب، درصد کمی را به خود اختصاص‏داده‏ و نقض ادب سلبی (3.75%) بیشتر ناشی از فروتنی و نقض مستقیم ادب (5.25 %) نسبت به دنیا در این نامه ها بسیار کم‏شمار است. وی همچنین بیان غیرمستقیم (25.25%) را که دلیل بر رفتار مودبانه است؛ بیش از بیان مستقیم (16.25%) به ‎‏کار گرفته ‏است.