تصویرسازی انتقادی در نشریات محلی اواخر دوره قاجار (مطالعه موردی: کاشف اسرار، مشهد)

با رشد رویکرد تفکر آزاد و به‌تبع آن جنبش مشروطه، جریان‌های گوناگونی در عرصه مطبوعات دوره قاجار ایجاد شد که ازجمله آن‌ها آغاز تصویرسازی انتقادی با رویکردهای سیاسی-اجتماعی بود. ازجمله مطبوعات محلی در دوره حکمرانی احمدشاه (1344-1327ق/ 1925-1909م)، کاشف اسرار -نخستین نشریه انتقادی مصور مشهد- بود. این نشریه که انتشار سال اول آن در 1321ق/ 1913ق در تهران آغاز شد، با سفر موسس و مدیر آن، ابوالقاسم پروردین (موید الشریعه گیلانی)، انتشار سال دوم آن از اواخر شوال 1332ق/ سپتامبر 1914م در مشهد ادامه یافت و همزمان با جنگ جهانی اول طی 17 شماره و به مدت شش ماه تا 7 ربیع‌الاول 1333ق/ 3 فوریه 1914م با استفاده توامان از شیوه چاپ سنگی و چاپ سربی جهت تولید تصویر و متن در چاپخانه طوس، ادامه یافت. هدف این پژوهش با تکیه‌بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که تصویرسازی‌های نشریه کاشف اسرار مشهد دارای چه مضامین، برخوردار از چه رویکرد و با چه اهدافی بوده است؟ یافته‌ها با توجه به شماره‌های موجود از سال دوم (3 الی 17) حاکی از آن است که نقطه کانونی توجه مدیر این نشریه، انتقاد از عملکرد وزیران و نمایندگان مجلس و متعاقبا نمایش نارضایتی توده جامعه از عملکرد آنان بود و در این بین، گاه اشاره به معضلاتی همچون مصرف مواد افیونی، لغو امتیاز نشریات و تبلیغ از نماینده ای خاص به‌صورت محدود، مدنظر قرار داشت. متعاقبا، تصویرساز ناشناس این نشریه، وظیفه بیان این نگرش و رویکرد را در قالب گفتمانی بصری جهت درک تمامی اقشار جامعه (به‌ویژه اقشار فاقد سواد)، عهده‌دار بود.