به جمع مشترکان مگیران بپیوندید!

تنها با پرداخت 70 هزارتومان حق اشتراک سالانه به متن مقالات دسترسی داشته باشید و 100 مقاله را بدون هزینه دیگری دریافت کنید.

برای پرداخت حق اشتراک اگر عضو هستید وارد شوید در غیر این صورت حساب کاربری جدید ایجاد کنید

عضویت
فهرست مطالب

مصطفی لعل شاطری

  • زهره سرابی، مصطفی لعل شاطری*

    بیان مسئله: 

    پس از ورود صنعت چاپ سنگی به ایران (1249ق)، تحول عظیمی در حوزه تصویرسازی رخ داد، چنانکه آثار گسترده ای در این حوزه از سوی هنرمندان فراوانی تولید شد. سیدالشعرا یکی از هنرمندان ناشناخته در زمینه تصویرسازی کتاب های چاپ سنگی است که صرفا یکی از آثارش با عنوان بحرالفوائد (کلیات ریاضی) (انتشار) می باشد.

    یافته

    1324ق) برجای مانده است. از دوران حیات و مشخصات هنری این هنرمند اطلاعات زیادی در دست نیست، اما تصویرسازی هایش حاکی از تسلط او به مهارت طراحی و ترکیب بندی است.

    هدف پژوهش: 

    بررسی شیوه بروز و ویژگی های عمق نمایی (پرسپکتیو) در تصویرسازی های کتاب بحرالفوائد به وسیله سیدالشعرا است.روش پژوهش: در پژوهش حاضر، 16 تصویر روایی از بحرالفوائد به شیوه توصیفی-تحلیلی موردبررسی قرارگرفته است.

    نتیجه گیری

    با اتکا به انواع روش های ژرف نمایی در هنر ایران و همچنین پرسپکتیو خطی هنر غرب، تصویرسازی های این هنرمند بررسی و یافته ها حاکی از آن است که سیدالشعرا در موقعیت های گوناگون بر اساس ویژگی ها و مهارت های عملی و گاه علایق هنری، جهت ایجاد فضایی بیشتر برای نمایش افراد متراکم و همچنین دستیابی به ترکیب بندی متعادل، به کوچک و یا بزرگ سازی عناصر تصویر پرداخته و به نوعی از روشی شخصی (تلفیق شیوه های ایرانی و غربی) در پرسپکتیو تبعیت نموده است.

    کلید واژگان: چاپ سنگی, تصویرسازی, سیدالشعرا, بحرالفوائد, پرسپکتیو
    Zohreh Sarabi, Mostafa La’L Shateri *

    Statement of the problem: 

    After the arrival of the lithography industry in Iran (1249 AH) under the support of Abbas Mirza Naib al-Sultaneh, a huge transformation took place in the field of illustration, as many artists produced extensive works in this field. At the beginning, how the lithography method works to produce illustrated versions was not very easy for artists, but over time, the artists, by gaining various experiences in this field, succeeded in producing noteworthy images, among them, Seyyed al-Shaara is one of the unknown artists. In the field of illustrations of stone printing books, only one of his works entitled Bahr al-Fawaed (Mathematical Principles) (published: 1324 AH) remains. There is not much information about this artist's life and artistic profile, but his illustrations indicate his mastery of design and composition skills. One of the issues that distinguishes the works of these artists from other available lithography works is the high quality of the images and masterful performance of this artist, because during his artistic career, most of the lithography works had declined in terms of quality and The images are simpler and more primitive compared to the beginning of the activity of the lithographic illustrators. For this reason, it is very important to examine and study the works left by this prolific but unknown artist.The aim of the research is to investigate the way of emergence and perspective features in the illustrations of Bahr al-Fawaed book by Seyyed al-Shaara.

    Research method

    In the current research, 16 narrative images of Bahr al-Fayed have been analyzed in a descriptive-analytical way.

    Conclusion

    According to the case study of Seyyed al-Shaara's illustrations in the book Bahr al-Fawaed, it can be found that this artist did not completely follow the deep-viewing methods of Iranian art and western linear methods, but in each picture, depending on the conditions and purpose, he used a self-made method to create depth. adopted in the image. Most likely, one of the possible reasons was the limitations of the stone printing technique. For example, in lithography, due to the removal of color and reliance on line, the artist is deprived of the possibility of creating a distinction and a point of attention with the help of color or strong light and shadows. As a result, it is possible that Seyyed al-Shaara has made exceptions in the perspective type of images due to the limitation of visual elements. In some cases, according to the common custom of Iranian art, when important people are drawn with magnification (spatial perspective), Seyyed al-Shaara has also used this method to draw war commanders in most cases. Of course, in the case of this artist's pictures, the purpose of the official perspective is not only to respect the status of individuals, and this method has also played the role of creating balance in the crowded compositions of Seyyed al-Shaara's works. However, in a special case like picture 14, despite the presence of Napoleon, who is a prominent figure, he has been depicted with very small proportions. There is a possibility that Napoleon in this image as a person who will fail, did not need magnification and official perspective. In some of the images, the people and equipment that were present in the distance are depicted with brief lines without details, which is reminiscent of the atmospheric perspective method. has not had, it should be noted that the limitation in the implementation of design details in much smaller scales than the common sizes in lithography could have been the reason for this problem in more distant parts. In some images such as image 6, it seems that the artist has not made a conscious and deliberate effort to create and design the principles and organization in depth, and has changed the sizes and distance and proximity of the elements with the sole purpose of filling the image and showing different events of the battle. In general, it can be said that Seyyed al-Shaara in Bahr al-Fawaed's illustrations shows a combination of Iranian and Western depth-viewing methods, although not in a purposeful way, but simply to create enough space for the characters and to achieve a balanced composition, the elements are drawn small or large. has done.

    Keywords: Lithography, Illustration, Seyyed Al-Shaara, Bahr Al-Fawaed, Perspective
  • فاطمه پیروزفر*، مصطفی لعل شاطری

    بیان مسئله: 

    چاپ سنگی از دوره قاجار (1249ق) به ایران وارد شد و متعاقبا نقش مهمی در هنر و به ویژه حوزه تصویرسازی داستانی برجای نهاد. در این بین یکی از آثار برخوردار از تصویرسازی کتاب مثنوی الاطفال است. این اثر که تلخیصی از روایت های مولوی بود، در دوره قاجار توسط مفتاح الملک تغییراتی در آن ایجاد و در 1309ق از سوی هنرمندی به نام میرزا مصطفی تصویرسازی و سپس منتشر شد (محفوظ در کتابخانه آستان قدس رضوی با شماره ثبت 35594).

    هدف پژوهش: 

    مثنوی الاطفال با برخورداری از 44 تصویر ازجمله کتاب های مصور ارزشمند است که تا حد زیادی بازتابی از باورها و خواست جامعه زمانه خود را نمایش می دهد. این پژوهش بر آن است با بررسی شخصیت گزینی در تصویرسازی روایت های مربوط به انبیاء الهی و تطبیق بین متن مکتوب و تصویرسازی تولیدی، میزان تاثیر متن مکتوب و نیز باورهای جامعه که میرزا مصطفی نماینده بروز آن محسوب می شود را مورد واکاوی قرار دهد.

    سوال پژوهش: 

    وجوه اشتراک و افتراق از منظر شخصیت گزینی در تصاویر تا چه میزان است؟

    روش پژوهش: 

    این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی نگارش یافته و جامعه موردمطالعه از میان 44 تصویرسازی مربوط به 39 داستان، صرفا 8 تصویرسازی مربوط به 7 داستان است که مبنی بر مطالعه تحلیلی-تطبیقی در تاریخ هنر، سرانجام یافته است.

    یافته ها

    مبنی بر بررسی صورت پذیرفته، یافته ها حاکی از آن است که تصویرساز مثنوی الاطفال (میرزا مصطفی)، شخصیت های داستان های مربوط به انبیاء الهی را تا حدودی مطابق با ویژگی هایی مذکور در داستان های کتاب، تصویرسازی کرده است (وفاداری به متن اولیه). بااین حال، در قسمت هایی فراتر از شعر و با استفاده از هنجارهای حاکم بر جامعه و ذوق و ایده های شخصی تصاویری در کنار شخصیت های اصلی داستان به تصویر درآورده است (افزایش شخصیت های بصری) و گاه با کاهش بعضی از شخصیت ها یا انتخاب بخشی خاص از داستان، به تصویرسازی واقعه مذکور پرداخته است (کاهش شخصیت های بصری).

    کلید واژگان: چاپ سنگی, تصویرسازی, شخصیت گزینی ا, نبیاء الهی, مثنویالاطفال, میرزا مصطفی
    Fatemeh Piroozfar*, Mostafa Lal Shateri

    Statement of the problem: 

    Stone printing was introduced to Iran from the Qajar period (1249 AH) and subsequently played an important role in art, especially in the field of narrative illustration. Among them, one of the works has the illustration of Masnavi al-Atfal book. This work, which was a summary of Maulvi's narratives, was modified by Miftah al-Molk during the Qajar period in line with school literature, illustrated by an artist named Mirza Mustafa in 1309, and then published (preserved in Astan Quds Razavi Library with registration number 35594).The purpose of the research: Masnavi al-Atfal, with its 44 images, is valuable among illustrated books, which largely reflects the beliefs and desires of the society of its time. This research aims to analyze the influence of the written text as well as the beliefs of the society, which Mirza Mostafa is considered to represent, by examining the selection of characters in the depiction of the narratives related to divine prophets and the comparison between the written text and the production illustration.

    Research Question: 

    The main focus of the current research is to answer this question, to what extent there is a connection in the depiction of the characters mentioned in the written text and subsequently its reflection in the visual text of the stories related to the divine prophets, as well as the commonalities and differences. To what extent is it from the point of view of character selection in the images?

    Research method

    This research was written based on the descriptive-analytical method, and among the 44 illustrations related to 39 stories, only 8 illustrations are related to 7 stories, which was based on an analytical-adaptive study in the history of art.

    Findings

    Based on the investigation, the findings indicate that the illustrator of Masnavi al-Atfal (Mirza Mustafa) illustrated the characters of the stories related to divine prophets to some extent in accordance with the characteristics mentioned in the stories of the book (loyalty to the original text). However, in parts beyond the poem and by using the norms governing the society and personal taste and ideas, he has depicted images next to the main characters of the story (increasing the visual characters) and sometimes by reducing some characters or choosing a specific part of the story, to The illustration of the mentioned event has been discussed (reduction of visual characters).

    Statement of the problem: 

    Stone printing was introduced to Iran from the Qajar period (1249 AH) and subsequently played an important role in art, especially in the field of narrative illustration. Among them, one of the works has the illustration of Masnavi al-Atfal book. Thiswork, which was a summary of Maulvi's narratives, was modified by Miftah al-Molk during the Qajar period in line with school literature, illustrated by an artist named Mirza Mustafa in 1309, and then published (preserved in Astan Quds Razavi Library with registration number 35594).The purpose of the research: Masnavi al-Atfal, with its 44 images, is valuable among illustrated books, which largely reflects the beliefs and desires of the society of its time. This research aims to analyze the influence of the written text as well as the beliefs of the society, which Mirza Mostafa is considered to represent, by examining the selection of characters in the depiction of the narratives related to divine prophets and the comparison between the written text and the production illustration.

    Research Question: 

    The main focus of the current research is to answer this question, to what extent there is a connection in the depiction of the characters mentioned in the written text and subsequently its reflection in the visual text of the stories related to the divine prophets, as well as the commonalities and differences. To what extent is it from the point of view of character selection in the images?

    Research method

    This research was written based on the descriptive-analytical method, and among the 44 illustrations related to 39 stories, only 8 illustrations are related to 7 stories, which was based on an analytical-adaptive study in the history of art.

    Findings

    Based on the investigation, the findings indicate that the illustrator of Masnavi al-Atfal (Mirza Mustafa) illustrated the characters of the stories related to divine prophets to some extent in accordance with the characteristics mentioned in the stories of the book (loyalty to the original text). However, in parts beyond the poem and by using the norms governing the society and personal taste and ideas, he has depicted images next to the main characters of the story (increasing the visual characters) and sometimes by reducing some characters or choosing a specific part of the story, to The illustration of the mentioned event has been discussed (reduction of visual characters).

    Keywords: Lithography, Illustration, Personality Selection, Divine Prophets, Masnavi-Al-Atfal, Mirza Mostafa
  • ملیحه صحراگرد، مصطفی لعل شاطری*، پیمان ابوالبشری

    در دوره قاجار عناصر تصویری ازجمله نقاشی بر قلمدان های ایرانی با ورود نقاشی اروپایی متحول شد. قلمدان‏ نگاری به عنوان یکی از حوزه های هنری رایج در این دوره که نقوش آن متاثر از جهان ‏بینی، اندیشه ‏های مذهبی، اعتقادت، روابط اجتماعی و سیاسی و پیشینه‏ تاریخی بود، از حوزه‏های حائز اهمیت برای مطالعه و کشف لایه های هویتی موجود در هنر قاجار است. اینکه هنرمندان نقاش دوره قاجار چرا و چگونه از مضامین دنیای مسیحیت بر نقش قلمدان ها استفاده داشته اند، مسئله اصلی پژوهش حاضر است. هدف از انجام این پژوهش، واکاوی تاثیرات فرمی و محتوایی نقاشی مذهبی جهان مسیحیت بر نقوش قلمدان های دوره‏ قاجار است. سوال اصلی این است که نقاشی های اروپایی جهان مسیحیت از نظر فرم و محتوا چه تاثیری بر نقوش قلمدان ها و چه تاثیری بر نگرش بصری قلمدان‏ نگاران عصر قاجار گذاشته است؟ یافته ها بر اساس روش توصیفی _ تحلیلی حاکی از آن است که نقوش قلمدان های دوره‏ قاجار متاثر از نقاشی مذهبی جهان مسیحیت در فرم و محتوا بوده است. این تاثیرات از منظر فرم در القای پرسپکتیو و بعدنمایی و به کارگیری سایه روشن و ترکیب بندی و آرایش فضا و از منظر محتوا شامل چهار موضوع اصلی: بشارت، مادر و کودک، جلوس مریم (ع) و قدیسین می ‏شود که با اقتباس از نقوش اروپایی صورت گرفته است. اگرچه هنرمند قلمدان نگار قاجار در محتوا از آثار اروپایی گرته برداری کرده است؛ اما مانند آنان تابع نمادها و یا روایت پردازی، آن گونه که نقاش اروپایی انجام داده، نبوده است و بر بدنه قلمدان ها در قاب های متفاوت همچنان به نقوش برگرفته از ادبیات و داستان های عامیانه نیز پرداخته است. این هنرمندان در مواردی، شیوه ها و خصوصیات آثار غربی را که با سلایقشان هم سو بود در سنت خود ادغام و با تلفیق شیوه های کهنه و نو و همچنین تلفیق سنن نقاشی غربی و ایرانی، به خلق آثاری بدیع پرداختند.

    کلید واژگان: قلمدان, نقاشی دوره‏ قاجار, نقاشی مذهبی مسیحیت, فرم, محتوا
    Malihe Sahragard, Mostafa Lal Shateri *, Peyman Abolbashari

    During the Qajar era, visual elements such as paintings on Iranian pen cases (qalamdāns) underwent a transformation with the arrival of European painting. Pen-case painting, as one of the common artistic fields in this period, whose images were influenced by worldview, religious thoughts, beliefs, social and political relations and historical background, is one of the important fields for studying and discovering layers of identity found in Qajar art. Why and how the painters of the Qajar era employed the themes of the Christian world on the pen-case images is the main issue of the present research. The objective of the research is to analyze the formal and contextual impacts of the religious painting of the Christian world on the images of Qajar era pen cases. The main question is, "What effect did the European paintings of the Christian world have on the images of pen cases in terms of form and content, and what effect did they have on the visual attitude of pen-case painters of the Qajar era? The findings based on the descriptive-analytical method indicate that the images of the Qajar era pen cases were influenced by the religious painting of the Christian world in terms of form and content. From the form point of view, these effects include four main topics in implying perspective, dimension, applying shading, composition, and space arrangement, and from the point of view of content: joyful tidings, mother and child, sitting Virgin Mary, and saints, which were adopted from European images. Although the Qajar pen-case painter has used European works as models in terms of content, he has not been subject to symbols or narration, as European painters did, and has also used images adopted from the literature and folk tales on the surface of the pen cases in different frames. In some cases, these artists integrated the methods and characteristics of western works that were in line with their tastes into their tradition and created innovative works by combining old and new methods as well as combining western and Iranian painting traditions.

    Keywords: Pen Case, Qajar Era Painting, Christian Religious Painting, Form, Content
  • تکتم الیاسی، مصطفی لعل شاطری

    پایان نامه پیش رو با عنوان واکاوی ارتباط تصویرسازی و روایت داستانی در کتاب های چاپ سنگی قاجار با مضامین عامیانه، به بررسی 14 تصویر چاپ سنگی فاقد رقم از داستان عامیانه نوش آفرین گوهرتاج نسخه 1293ق (محفوظ در کتابخانه آستان قدس رضوی با شماره ثبت 41083) پرداخته و با هدف تحلیل ویژگی ها و خصوصیات بصری، تصاویر را مورد واکاوی قرار داده است. همچنین به بررسی چگونگی رابطه شخصیت ها و تصاویر با خط سیر داستانی پرداخته و سپس رابطه میان متن و تصویر با توجه به نظریه برهم کنش متن و تصویر ماریا نیکولایوا و کارول اسکات مورد توجه قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و با توجه به مشاهده مستقیم نسخه و همینطور در اختیار داشتن نسخه دیجیتال آن و با تکیه بر منابع کتابخانه ای انجام شده است. یافته ها حاکی از آن است که تصاویر نسخه مورد پژوهش ویژگی های نگارگری سنتی ایرانی و همینطور مشخصه های نقاشی های قاجاری و سبک پیکرنگاری درباری این دوره که متاثر از هنر غرب بوده را دارا می باشد. تصاویر نسبتا همراه با متن حرکت کرده و با رابطه قرینه ای یا تکمیلی با متن پیش رفته و به ندرت در جزئیات رابطه ای افزایشی با متن دارد. 

    کلید واژگان: تصویرسازی داستانی, چاپ سنگی, داستان های عامیانه, نوش آفرین گوهر تاج, نظریه برهم کنش متن و تصویر
    Toktam Elyasi, Mostafa Lal Shateri

    Statement Problem: folk literature has been the basis of visual presentation of narratives by illustrators for a long time. From the end of the Safavid period and the beginning of the Qajar period, this fortune and popularity increased, and the appearance of lithography, especially in illustrated form, was effective in spreading and publishing more and more of these stories. Among these cases, there is the story of the love between Nooshafrin and Prince Ibrahim. The origin of this prose folk tale is probably related to the Safavid period, but the author and the exact time of its composition are not known. However, its acceptability and popularity among the public has caused many copies of this story to exist in the form of manuscripts and lithographs. In this research, the characteristics and visual characteristics of 14 lithographic images without the name of the illustrator from the folk tale of Nooshafrin Gohartaj, version 1293 AH (stored in Astan Quds Razavi Library with registration number 41083) have been investigated. The purpose of the research: introducing and investigating the role of images in better expressing the meaning of the story and conveying it to the audience and how the image and the illustrated characters accompany the story line in the images of the 1293 edition of the story of Noush Afarin Gohartaj and subsequently examining the relationship between the illustrated characters and the text in the version It is based on the theory of text and image interaction. Research question: What is the relationship between the characters depicted in the story of Noush Afarin Gohartaj (lithographic version published in 1293 AH) with the trajectory of the narrative and what features are used in the said depictions, and in the meantime, the relationship between text and image based on the theory of interaction between text and image How is Marianikolaeva and Carol Scott? Research

    method

    The nature of the fundamental research is based on a quantitative approach, based on the descriptive-analytical research method, based on the theory of the interaction of text and image by Maria Nikolayeva and Carol Scott, and based on the direct observation of the manuscript and relying on library sources.

    Findings

    The narrative illustrations of the researched version have the characteristics of traditional Iranian painting, as well as the characteristics of Qajar paintings and the style of court portrait painting of this period, which was influenced by Western art. The images are absolutely at the service of the text and relatively moved along with the text and progressed with the relative or complementary relationship with the text, and of course, knowingly or unknowingly, there is a place left for the imagination of the audience to fantasize and role play. Key words: Narrative illustration, Lithography, Folk tales, Noushafrin Gohartaj, Text and image interaction theorycharacteristics of traditional Iranian painting, as well as the characteristics of Qajar paintings and the style of court portrait painting of this period, which was influenced by Western art. The images are absolutely at the service of the text and relatively moved along with the text and progressed with the relative or complementary relationship with the text, and of course, knowingly or unknowingly, there is a place left for the imagination of the audience to fantasize and role play. Key words: Narrative illustration, Lithography, Folk tales, Noushafrin Gohartaj, Text and image interaction theorynarratives by illustrators for a long time. From the end of the Safavid period and the beginning of the Qajar period, this fortune and popularity increased, and the appearance of lithography, especially in illustrated form, was effective in spreading and publishing more and more of these stories. Among these cases, there is the story of the love between Nooshafrin and Prince Ibrahim. The origin of this prose folk tale is probably related to the Safavid period, but the author and the exact time of its composition are not known. However, its acceptability and popularity among the public has caused many copies of this story to exist in the form of manuscripts and lithographs. In this research, the characteristics and visual characteristics of 14 lithographic images without the name of the illustrator from the folk tale of Nooshafrin Gohartaj, version 1293 AH (stored in Astan Quds Razavi Library with registration number 41083) have been investigated. The purpose of the research: introducing and investigating the role of images in better expressing the meaning of the story and conveying it to the audience and how the image and the illustrated characters accompany the story line in the images of the 1293 edition of the story of Noush Afarin Gohartaj and subsequently examining the relationship between the illustrated characters and the text in the version It is based on the theory of text and image interaction. Research question: What is the relationship between the characters depicted in the story of Noush Afarin Gohartaj (lithographic version published in 1293 AH) with the trajectory of the narrative and what features are used in the said depictions, and in the meantime, the relationship between text and image based on the theory of interaction between text and image How is Marianikolaeva and Carol Scott? Research

    method

    The nature of the fundamental research is based on a quantitative approach, based on the descriptive-analytical research method, based on the theory of the interaction of text and image by Maria Nikolayeva and Carol Scott, and based on the direct observation of the manuscript and relying on library sources.

    Keywords: Narrative Illustration, Lithography, Folk Tales, Noushafrin Gohartaj, Text, Image Interaction Theory
  • مصطفی لعل شاطری*
    هدف

    بر مبنای رویکردها و حوزه های پژوهشی، منابع اطلاعاتی متنوعی در اختیار پژوهشگران قرار دارد. هرچند دسترسی به بخشی از این منابع گاه با محدودیت هایی مواجه است، اما خودداری از توجه به آن، نقص در نتایج را به همراه خواهد داشت. در این بین، بهره گیری از منابع آرشیوی از جمله، موضوعات حایز اهمیت در عرصه پژوهش محسوب می شود. یکی از منابع کمتر شناخته شده در این حوزه، کتاب های چاپ سنگی است. این صنعت از اواسط دوره قاجار (1249ق) به ایران وارد و در اندک زمانی جایگزین چاپ سربی شد و تا پایان دوره قاجار (1344ق) و اندکی پس از آن، به واسطه استقبال فراگیر جامعه، مورد کاربرد قرار داشت. در حدود یک قرن، آثار متعددی با بهره گیری از این تکنیک چاپ سنگی انتشار یافت که غالبا بازنشر آثار ادوار قبل و یا نشر مولفان این دوره بود. هدف از پژوهش حاضر، پاسخ به پرسش هایی چندگانه است مبنی بر این که تاکنون چه تعداد از پایان نامه های دانشگاهی نگارش یافته در ایران با محوریت منابع چاپ سنگی بوده و پراکندگی جغرافیایی (شهر-دانشگاه)، پراکندگی رشته، پراکندگی مقطع و سالشماری آن، به چه نحو بوده و در این بین چه رویکردهایی در استفاده از این منابع پژوهشی حاکم بوده است؟

    روش/ رویکرد پژوهش:

     روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و نمونه گیری بر اساس دو پایگاه مورد تایید وزارت علوم و مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی (ایران داک و کتابخانه ملی) و بررسی سایت کتابخانه های دانشگاهی صورت پذیرفته است. با این حال، یافته های پژوهش حاضر، همچون سایر پژوهش های کمی مبنی بر نمونه گیری، از قطعیت کامل برخوردار نیست و ضریب خطای 10 الی 15 درصدی در آن می تواند وجود داشته باشد، چرا که اطلاعات اولیه و تکمیلی ثبت شده از سوی تعدادی از مراکز دانشگاهی و دانشجویان، بعضا توام با نقص و اشتباه است.

    یافته ها و نتایج

    مبنی بر بررسی موردی کلیه پایان‎نامه های استخراج شده، یافته ها حاکی از آن است که 43 مرکز دانشگاهی در 17 شهر، صرفا به نگارش 255 پایان نامه پرداخته اند که در این بین تهران با 15 دانشگاه و 183 پایان نامه، در صدر این آمار قرار دارد. رشته های بهره مند از کتاب های چاپ سنگی 21 رشته و تصویرسازی با 115 پایان نامه، فاصله ای محسوس با سایر رشته ها دارد. به ترتیب 1، 14، 223 و 17 پایان نامه در مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری نگارش یافته است. از 1354ش. تا زمستان 1401ش. نگارش پایان نامه هر سال، برخوردار از تفاوتی چشمگیر است، چنان که می توان به  1393ش. با 21 پایان نامه و 16 سال اشاره داشت که در آن پایان نامه ای با محوریت کتاب های چاپ سنگی، نگارش نیافته است.

    کلید واژگان: منابع چاپ سنگی, پایان نامه, دانشگاه, شهر, رشته
    Mostafa Mostafa LaL Shateri *
    Objective

    Based on research approaches and fields, various information sources are available to researchers. Although access to a part of these resources sometimes faces limitations, refusing to pay attention to it will lead to defects in the results. In the meantime, the use of archival sources is considered one of the important topics in the field of research. One of the sources in this field is lithographic books. This industry entered Iran from the middle of the Qajar period (1249 AH) and in a short time it replaced lead printing and was used until the end of the Qajar period (1344 AH) and shortly after, due to the widespread acceptance of the society. In about a century, numerous works were published using this lithography technique, which were mostly reprints of works from previous eras or published by the authors of this era. The aim of the current research is to answer several questions about how many of the university theses written in Iran have focused on lithographic sources and the geographical distribution (city-university), the field distribution, the distribution of courses and its year, in what way and in the meantime, what approaches have prevailed in the use of these research sources?

    Methodology

    The method of this descriptive-analytical research and sampling is based on two databases approved by the Ministry of Science and academic and research centers (Irandoc and National Library) and the website of university libraries. However, the findings of the current research, like other quantitative researches based on the examination of samples, are not completely certain and there can be an error rate of 5-10 percent in it, because the primary and supplementary information recorded by a number of academic centers and students, sometimes It is accompanied by defects and mistakes.

    Findings

    Based on the case study of all theses extracted, the findings indicate that 43 university centers in 17 cities have written only 255 theses, among which Tehran with 15 universities and 183 theses. It is at the top of this statistic. The disciplines benefiting from 21 lithographic books and illustration with 115 theses have a noticeable distance from other disciplines. 1, 14, 223, and 17 theses have been written in associate degree, bachelor degree, master degree, and doctoral degree, respectively.

    Keywords: Lithographic books, Thesis, University, City, Field of study, Level of study
  • مصطفی لعل شاطری، محبوبه ذباح*

    در دوره ایلخانان، نخستین نسخ مصور شاهنامه تولید شد و اشعار فردوسی، زمینه ای برای تصویرسازی قرار گرفت. موضوع نگاره «نبرد رستم با دیو سپید » در شاهنامه بایسنغری و طهماسبی، الهام گرفته از اشعار فردوسی است که در هر دو نسخه یکسان است؛ اما نگاره ها تفاوت هایی دارند که به دلیل داشتن تغییرات در بیان بصری حایز اهمیت هستند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل و مقایسه دگرگونی های تصویرسازی نگاره ها می خواهد ژرف ساخت داستان را آشکار کند؛ از این رو به این پرسش می پردازد که نگارگران شاهنامه بایسنغری و طهماسبی، چگونه داستان نبرد رستم با دیو سپید را به تصویر کشیده اند؟ شیوه تحلیل در این پژوهش، کیفی است و از رویکرد ساختارگرایی با تکیه بر نظریه دگرگونی استفاده می شود. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و ابزار فیش برداری و مشاهده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که هر دو نگاره در تطبیق با شاهنامه فردوسی دچار دگرگونی ساختاری هستند. در این امر، دلایلی مانند متاثرشدن از هنجارهای سیاسی، نظامی، اجتماعی و مذهبی، همچون شرایط ایدیولوژیک حاکم بر زمانه و زمینه و اعتقادات شخصی پادشاهان به عنوان سفارش دهندگان و مکاتب حاکم بر نگارگری موثر بوده اند. همچنین سبک شخصی نگارگران در بروز ویژگی های تصویرسازی، سبب ایجاد دریافت متفاوت از داستان فردوسی شده است. این امر حاکی از نوعی دگرگونی ساختاری در عوامل بیرونی و درونی، از قبیل تغییر شخصیت منفور دیو سپید به شخصیتی مظلوم و قابل ترحم و جانشینی بایسنقر میرزا به جای شخصیت رستم و حذف سایر دیوهای مورد اشاره در داستان در نگاره بایسنقری است. همچنین شخصیت هایی همچون کیکاووس و یارانش در نگاره تهماسبی حذف شده است.

    کلید واژگان: شاهنامه بایسنقری, شاهنامه تهماسبی, خان هفتم, ساختارگرایی, دگرگونی
    Mostafa Lal Shatri, Mahbobh Zabbah *

    After the compilation of the Shahnameh, for several centuries, this work lacked visual arrays, and based on the latest findings, the first illustrated version of the Shahnameh was produced during the Ilkhanate period. Then, this movement was noticed by art patrons and book-making workshops in different regions of Iran, such as Shahnameh Baisangri and Tehamasbi in two different periods (Timurian, Safavid) are among the prominent examples of this domain. Meanwhile, although the pretext (Ferdosi's poems) is the same in both versions, the final text (Nagare) has different aspects. In this regard, the painting "Rostam's battle with the white devil" in Baisangari and Tehamasbi's Shahnameh (related to the story of Khan Havtam Rostam) has been examined as a case study due to the changes in visual expression, and subsequently, the concept of transformation in the perspective of structuralism as a theoretical framework can transform transformations. reveal the existing Based on the descriptive-analytical method, with the aim of comparing the structural transformation of the two paintings and achieving the depth of the story, the present research wants to address the question of how the painters have depicted the story of Rostam's battle with the White Devil by relying on the concept of transformation. Data collection in the current research is done using the library method, qualitative analysis method, and using the structural approach based on the concept of transformation. The findings indicate that both texts undergo a structural transformation in comparison with the poems of the Shahnameh (prologue). In this matter, reasons such as being influenced by political, military, social and religious norms such as the ideological conditions governing the time, the personal beliefs of the kings as patrons (supporters) and the ruling schools of painting (Herat school in Baisangari Shahnameh and Tabriz school in Tehamasbi Shahnameh) have been effective Also, the personal style of the two illustrators in the emergence of form and content features has caused a different reception from the pre-text in the creation of the final text. This indicates a kind of structural transformation in external and internal factors, such as the change of the hateful character of the white demon into an oppressed and pitiable character, the substitution of Baisanqormirza for the character of Rostam, the removal of other demons mentioned in the story in the version of Baysanqari, and the removal of characters such as Kikavus and his companions in The picture has been copied.

    Keywords: Shahnameh Baysanqari, Shahnameh Tahmasabi, Khan VII, Structuralism, Transformation
  • مصطفی لعل شاطری*، پیمان ابوالبشری
    هدف

    امروزه پژوهش های دانشگاهی از جمله موضوعاتی است که می تواند از قابلیت بالقوه جهت ارتقای دانش برخوردار باشد. در این بین، مطالعات آرشیوی را می توان از حوزه هایی دانست که با توجه به ظرفیت های ممتاز پژوهشی، مورد توجه جدی قرار نگرفته است. بهره گیری از نسخ خطی، به عنوان یکی از منابع علمی مطرح در علوم -با ضریب تاثیر گوناگون در هر رشته- محسوب می شود. نسخ خطی اسلامی به واسطه ارزش های محتوایی و ظاهری دستمایه پژوهش های نسبتا گسترده ای قرار گرفته اند. هدف از پژوهش حاضر، پاسخ به پرسشی چندگانه است؛ مبنی بر این که تاکنون چه تعداد از پایان نامه های دانشگاهی نگارش یافته در ایران با محوریت نسخ خطی بوده و پراکندگی جغرافیایی (شهر-دانشگاه)، پراکندگی رشته، پراکندگی مقطع و سالشماری آن، به چه نحو بوده است و چه رویکردهایی در استفاده از نسخ حاکم بوده است؟

    روش/رویکرد پژوهش: 

    روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و نمونه گیری بر اساس دو پایگاه مورد تایید وزارت علوم و مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی (ایران داک و کتابخانه ملی) صورت پذیرفته است.

    یافته ها و نتایج

    یافته ها حاکی از آن است که 135 دانشگاه در 58 شهر به نگارش 2707 پایان نامه پرداخته اند که تهران با 22 مرکز، در صدر این آمار قرار دارد. رشته های بهره مند از نسخ خطی 32 رشته و زبان و ادبیات فارسی با 1160پایان نامه، فاصله ای محسوس با سایر رشته ها دارد. تعداد 2236 پایان نامه متعلق به مقطع کارشناسی ارشد و 471 پایان نامه متعلق به مقطع دکتری است. از 1333ش. تا پاییز 1401ش. نگارش پایان نامه هر سال، برخوردار از تفاوتی چشمگیر است، چنان که می توان به 1399ش. با 246 پایان نامه و به مدت 10 سال اشاره داشت که در آن پایان نامه ای با محوریت نسخ خطی، نگارش نیافته است.

    کلید واژگان: نسخ خطی, پایان نامه, دانشگاه, شهر, رشته, مقطع
    Mostafa La&#, L Shateri *, Peiman Abolbashari
    Objective

    Nowadays, academic research is one of the topics that can have the potential to improve knowledge. Meanwhile, archival studies can be considered as among the areas that have not been given serious attention proportionate to their excellent research capacities. Using manuscripts, as one of the prominent scientific sources in science, is considered with different influence coefficients in each field. In the meantime, Islamic manuscripts have been the subject of relatively extensive research due to their content and apparent values. The present research is intended to answer a multi-faceted question as to how many of the university theses written in Iran have been based on manuscripts; the geographical dispersion (city-university); the field dispersion; the level of study dispersion and its chronology; in what way and, in the meantime, what approaches have prevailed in the use of manuscripts?

    Research/Method Approach: 

    The method of this research is descriptive-analytical and the sampling is conducted on the basis of two databases approved by the Ministry of Science and academic and research centers (IranDoc and National Library).

    Findings and Conclusion

    The findings indicate that 135 universities in 58 cities have undertaken to write 2707 theses, among which Tehran is ranked at the top with 22 centers. The fields benefiting from the manuscripts of 32 fields and Persian language and literature with 1160 theses have a noticeable distance from other fields. 2236 theses belong to the master's level and 471 theses belong to the doctoral level. From 1333 Sh/1954 AD to the fall of 1401 Sh/2022 AD, writing the thesis has annually undergone a significant difference, as one can refer to 1399 Sh/2020 AD with 246 theses and the 10 years, in which no theses were written focusing on manuscripts.

    Keywords: manuscripts, Thesis, university, City, Field of Study, Level of Study
  • مصطفی لعل شاطری*

    با ورود صنعت چاپ سنگی به ایران، پس از تهران و تبریز در سایر شهرهای ایران، چاپخانه های سنگی متعددی ایجاد و نخستین چاپخانه سنگی مشهد از سوی آستان قدس رضوی تاسیس شد. از دوره فعالیت (1294-1344ق.) چاپخانه سنگی آستانه بیست وهشت کتاب مورد شناسایی قرارگرفته است که در صفحات آغاز و پایان آن ها غالبا نام کاتبان قابل مشاهده است. هدف پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که با ورود صنعت نوظهور چاپ به مجموعه آستان قدس رضوی، چه تعداد از کاتبان فعال در بخش های گوناگون آستانه به تعامل با این چاپخانه به عنوان یکی از بخش های فرهنگی نوپا پرداختند و علل همگرایی و واگرایی آنان چه بوده است؟ یافته ها مبنی بر مطالعه آرشیوی-اسنادی -فارغ از دیدگاه سبک شناسی و زیبایی شناسی- حاکی از آن است که از میان کاتبان فراوان حاضر در زیرمجموعه های اداری-فرهنگی آستان قدس رضوی، مقارن با دوران فعالیت چاپخانه سنگی آستانه، صرفا تعداد بسیار محدودی به همکاری با این چاپخانه پرداخته اند. این همگرایی را می توان در راستای علایق شخصی، کسب منافع اقتصادی و سایر موضوعات احتمالی دانست. همچنین واگرایی حجم بسیاری از کاتبان را می توان در ساختار جدال میان سنت و تجدد تعریف کرد. به این معنا که فرآیند چاپ سنگی، حجم فراوانی از کتاب را در مدت زمان کوتاه و با هزینه ای بسیار اندک منتشر می ساخت. متعاقبا رشد و گسترش این جریان (تجدد)، موجب کاهش جایگاه کاتبان آستانه (سنت) را به همراه داشت. از این رو، واگرایی کاتبان آستانه را می توان به مثابه عاملی انفعالی در راستای افزایش تولیدات چاپخانه سنگی آستانه و از سویی ایجاد نگرش منفی نسبت به تولیدات این مرکز نزد متولیان فرهنگی آستانه برشمرد.

    کلید واژگان: چاپخانه سنگی, آستان قدس رضوی, کاتبان, خوشنویسان, دوره قاجار
    Mostafa Shateri *

    As soon as lithography industry entered Iran, many lithography printing houses were established in Tehran, Tabriz, and other cities and the first lithography printing house was founded in Mashhad by Astan Quds Razavi. From the activity period of the AQR’s lithography house (1294-1344 AH), twenty eight books were identified that most of them bear the name of their scribes on the first and last pages. This study that used the descriptive-analytical method aimed to see that when the Astan Quds Razavi entered this new printing industry, how many active scribes of different parts of AQR interacted with this printing house as a burgeoning cultural sector and the reasons of the convergence and divergence among them. The results of exploring the archived documents -apart from the stylistic and aesthetic issues- show that from amongst the many scribes active in the administrative and cultural parts of Astan Quds Razavi, during the activity period of lithography printing house of the institution, a very limited number of them cooperated with this printing house. This convergence is seemingly in line with personal interests, economic benefits, and other possible issues and the divergence of many of the scribes can be interpreted by the help of the conflict between tradition and modernity. That is, the lithography printing produced a big bulk of books in a very short period of time at a very low cost. Consequently, the growth and expansion of this activity (modernism) resulted in a lower status of AQR’s scribes (tradition). Therefore, the divergence among AQR’s scribes can be considered an impeding factor beside the increasing number of productions of AQR’s lithography printing house on the one hand, and making a negative attitude towards the products of this center among the cultural trustees of AQR on the other hand.

    Keywords: Lithography Printing House, Astan Quds Razavi, Scribes, Calligraphers, Qajar Period
  • مصطفی لعل شاطری*

    خلق بصری روایت های شیعی در راستای فهم همگانی آن، ازجمله موضوعاتی است که در دوره قاجار، به واسطه خواست جمعی، به طور فزاینده رواج یافت. بی شک یکی از عمده دلایل این جریان، ورود صنعت چاپ سنگی و امکان قرارگیری تصویرسازی در بخش هایی از متن بود. بر اساس آثار برجای مانده، روایت های عاشورایی یکی از محبوب ترین گونه های محتوایی تصویرسازی در کتاب های چاپ سنگی محسوب می شود که در این بین میرزا علی قلی خویی (دوره فعالیت: 1263-1272ق) به عنوان اولین هنرمند شناخته شده در این زمینه، غالبا تصویرسازی نخستین آثار مصور این حوزه را عهده دار بود. هدف از پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که در میان روایت های بصری عاشورایی اسرارالشهاده اثر بروجردی که برای نخستین بار در 1268ق منتشر گردید، حکایت دیر و راهب تا چه میزان متاثر از ریشه های محتوایی خلق (پیشامتن پایه: روایت های تاریخی و حدیثی، پیشامتن میانه: روضه الشهدا، پیشامتن همعصر: اسرارالشهاده) بوده و در این بین خویی چگونه به بازتاب آن پرداخته است؟ یافته ها حاکی از آن است که بروجردی در مجلس هفتم از اسرارالشهاده با عنوان «در حکایت دیر و راهب» در چهار بخش (1. رسیدن شمر ملعون به دیر و تفحص نمودن دیرانی از آن گروه پرجفا از احوال سرها، 2. بیرون آمدن راهب از منزل خود و دیدن انبیاء را به دیدن سر، 3. آمدن جناب امیرالمومنین(ع) و گفتگو کردن سر مبارک سیدالشهدا(ع) با مادر خویش، 4.گفتگو نمودن پیر راهب با سر مبارک حضرت...

    کلید واژگان: اسرارالشهاده, تصویرسازی عاشورایی, چاپ سنگی, حکایت دیر و راهب, میرزا علی قلی خویی
    Mostafa la’l Shateri *

    The visual creation of Shiite narratives in line with its universal understanding is one of the topics that became increasingly popular during the Qājār period due to the collective will. Undoubtedly, one of the main reasons for this trend was the arrival of the lithography industry and the possibility of placing illustrations in parts of the text. Based on the surviving works, Ashura narratives are considered one of the most popular content types of illustrations in lithographic books. In the meantime, Mirzā ‘Ali-Qoli Kho’i (activity period: 1263-1272 AH) as the first known artist in this field, was often responsible for illustrating the first illustrated works in this field. The purpose of the present research, relying on the descriptive-analytical method, is to answer the question that among the Ashurā visual narratives of Asrār al-Shahāde by Borujerdi, which was published for the first time in 1268 A.H., the story of Deir and the Rāheb is to what extent influenced by the content roots of creation (early pre-text: narratives historical and hadith, the middle pre-text: Rawzat al-Shuhadā, the contemporary pre-text: Asrār al-Shahādeh) and in the meantime, how did Kho’i reflect on it? The findings indicate that Borujerdi’s seventh Majlis of Asrār al-Shahādeh entitled “In the Story of Deer and Rāheb” comprises four parts: (1. The arrival of the accursed Shimr at Deir and Deirani’s investigation of the condition of the heads of that group, 2. The Rāheb coming out of his house and seeing the prophets, 3. The arrival of the Amir al-Mu’minin and the conversation of the blessed head of the Seyyedo al-Shohadā with his mother, 4. Talking to the old Rāheb with the blessed head of Hazrate Seyyedo al-Shohadā and accepting Islam). According to the poetic narrative of the events and Kho’i has created 3 images related to the 1st and 3rd sections. In the meantime, the image of part 1 largely corresponds to the early pre-text and the images of part 3 correspond to the middle and mostly contemporary pre-text, so that this flow can be considered as the result of the popular beliefs and readings of the mass of the society, which has been accompanied by distortion.

    Keywords: Asrār al-Shahādeh, Illustration of ‘Ashurā, Lithography, Story of Deir, Rāheb, Mirzā ‘Ali-Qoli Kho’i
  • مصطفی لعل شاطری*
    هدف

    ورود صنعت چاپ سنگی به ایران در دوره قاجار (1249ق) از جمله نقاط عطفی محسوب می شود که تحولی چشمگیر بر فرآیند تولید و انتشار آثار مکتوب را به همراه داشت. با رواج این گونه از چاپ در ایران و در پی آن، تاسیس نخستین چاپخانه ها در تبریز، تهران و بعد از آن در سایر شهرها، تسریع فرآیند تولید آثار مورد نیاز جامعه صورت پذیرفت و محدودیت های پیشین در زمینه دسترسی به کتاب تا حد گسترده ای حذف شد. متعاقبا کتاب های چاپی فراوانی با درون مایه های متفاوت و با هزینه اندک نسبت به نسخه های خطی، در دسترس اقشار گوناگون قرار گرفت. در این بین، یکی از موضوعات حایز اهمیت، آگاهی از نحوه کار چاپخانه های سنگی در این دوره است. هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که تکنیک مورد استفاده در چاپخانه های سنگی دوره قاجار (ملزومات اولیه، ویژگی های فنی و عوامل اجرایی) - فارغ از تحلیل ساختارهای حاکم بر جامعه، بررسی محتوایی، ویژگی ها و چرایی تولید آثار انتشاریافته و نیز هویت یابی افراد فعال و حامیان- چه بوده است؟

    روش/ رویکرد پژوهش: 

    ساختار این پژوهش مبنی بر روش توصیفی-تحلیلی و بر مبنای مطالعه کتابخانه ای، اسنادی و آرشیوی و رویکرد میان رشته ای سامان یافته است.

    یافته ها و نتایج

    با توجه به توقف فعالیت چاپخانه های سنگی از اواخر دوره قاجار و نیز عدم اشاره در منابع دست اول به تکنیک این گونه از چاپ، بر اساس تک شاهد موجود (نقاشی میرزا علی قلی خویی از یک چاپخانه در 1264ق)، یافته ها حاکی از آن است که ملزومات اولیه همچون دستگاه چاپ، سنگ، مرکب و کاغذ، رکن مهمی در نحوه فعالیت چاپخانه داشته است و مبنی بر میزان سفارش و گستردگی چاپخانه به طور متوسطه هشت نفر (استاد چاپ، ورق گذار، چرخ گردان، مرکب زن، مرکب ساز، سنگ ساب، اسیدساز و صحاف) به صورت ثابت و دو نفر (کاتب و نقاش) به صورت غیرحضوری در تعامل با مدیریت چاپخانه به فعالیت مشغول بوده اند. در این بین روش چاپ به صورت مسطح و مراحل اجرایی از روندی ثابت و تکرارشونده برخوردار بود. متعاقبا دسترسی به نیرو و مواد اولیه، افزایش و کاهش سرعت و کیفیت انتشار را به همراه داشته است. پژوهش حاضر در راستای رفع ابهام، کاهش تشتت آرا و نظرات غیرمستند، با رویکردی علمی و تحلیل محور به صورت منسجم، تکنیک چاپ سنگی دوره قاجار را مورد بررسی قرار می دهد و می توان آن را نزدیکترین جمع بندی به نحوه این گونه از چاپ دانست.

    کلید واژگان: چاپ سنگی, چاپخانه, دوره قاجار, ملزومات اولیه, ویژگی های فنی
    Mostafa LaL Shateri *
    Objective

    The arrival of the printing industry in Iran during the Qajar period (1294/1833) is considered to be among the turning points, which created a significant change in the production and publication of written works. With the spread of this type of printing in Iran and the subsequent establishment of the early printing houses in Tabriz, Tehran and later on in other cities, the process of works needed by society was accelerated and the previous restrictions on access to books were largely removed. Subsequently, many printed books with different themes and at a very low cost compared to manuscripts became available to various social strata. In the meantime, one of the most important issues is to know how the lithographic printing houses worked in this period. The present research is intended to answer the question as to what has been the technique used in lithographic printing houses of the Qajar period (basic requirements, technical features and executive factors) - regardless of the analysis of the structures governing the society, content study, features and the reason behind the production of the published works as well as identification of the people active in this field and their advocates?

    Research/Method Approach: 

    The structure of this research is organized on the basis of descriptive-analytical method and on library, documentary, and archival study with an interdisciplinary approach.

    Findings and Conclusion

    Given the cessation of the activities of the lithographic printing houses since the late Qajar period and the lack of reference in primary sources to the technique of this type of printing, according to a single available evidence (a painting of a printing house in 1264/1847 by Mīrzā ‘Alī-Qulī Khu’ī), the findings suggest that that basic requirements such as printing machine, stone, ink and paper have had a significant role in the operation of the printing house and based on the order rate and the extent of the printing house, and an average of eight people (a printing master, a sheet liner, a wheel turner, an ink worker, an ink maker, a stone polisher, an acid producer, and a bookbinder) have been working on a regular basis and two people (a scribe and a painter) working on a non-in-person basis in interaction with the management of the printing house. In the meantime, the printing method was that of a flat mode and the execution stages had a fixed and recurring process. Consequently, access to manpower and raw materials has fluctuated the speed and quality of publication. In order to remove ambiguity and reduce diversity of views and unsubstantiated opinions, the present research consistently examines the lithographic technique of the Qajar period with a scientific and analysis-oriented approach, which can be considered as the closest summary to this type of printing.

    Keywords: lithography, printing house, Qajar Period, basic requirements, technical features, executive elements
  • مصطفی لعل شاطری*

    با ورود چاپ سنگی (1249ق) به ایران، پس از تبریز و تهران، در سایر شهرها نیز چاپخانه های متعدد ایجاد شد. در مشهد با تاخیری حدودا پنجاه ساله، نخستین چاپخانه سنگی در مجموعه آستانه قدس رضوی ایجاد و طی دوران فعالیت (1344-1294ق) به انتشار آثار متعددی با درون مایه های گوناگون مذهبی، ادبی، فقهی و تاریخی با همکاری مولفان و مترجمان با استادان چاپ و حامیان مالی، پرداخته شد. هدف از این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که نخستین کتاب چاپی مشهد چه بود، افراد فعال در چاپ آن، چه کسانی بودند و کتاب تولیدی، دارای چه ویژگی های ظاهری و محتوایی بود؟ یافته ها بر اساس بررسی های آرشیوی حاکی از آن است که نخستین کتاب انتشاریافته در مشهد بر اساس تکنیک چاپ سنگی و در چاپخانه آستان قدس رضوی (نخستین چاپخانه مشهد) در 1294ق منتشر شده است. این اثر با عنوان منتخب القصاید دربردارنده مجموعه ای از قصاید علی راقم مشهدی (از خوشنویسان و شاعران مشهدی) است که با کتابت او نیز آماده چاپ شد. در این بین افرادی همچون متولی وقت (موتمن الملک)، میرزا رفیع و اسماعیل تاجر هروی به عنوان فعالان و حامیان نشر این اثر مشارکت داشتند. ازجمله ویژگی های ظاهری این کتاب می توان به تجلید و صحافی، قطع، کاغذ، خط و آرایش درون متن (نقوش صفحه مشخصات و سرلوح، جدول بندی، کمند و غیره) اشاره کرد که از شاخص های نسبتا مناسبی به عنوان نخستین تجربه چاپ در مشهد برخوردار است. از منظر محتوا، هرچند قرارگیری اشعار در پی یکدیگر از توالی انسجام یافته ای برخوردار نیست، اما با خوانش متن، می توان سه زیرشاخه مدح و منقبت و ذکر رشادت ها و مصایب ایمه اطهار (ع) و خاندان ایشان، مدح متولیان، حکمرانان و فعالان سیاسی-نظامی خراسان و گاه سایر مناطق، مدح اهل علم، ادب و فرهنگ را تشخیص داد.

    کلید واژگان: مشهد, چاپ سنگی, منتخب القصاید, راقم مشهدی, چاپخانه آستان قدس رضوی
    Mustafa Lal Shatri *

    Several printing houses were established in Tabriz, Tehrān, and other cities with the arrival of lithography in Iran (1249 AH.). The first lithographic printing house (Chāpkhāne-yi Sangi) was established in the Astān Quds Razavi complex in Mashhad with a delay of about 50 years (1294-1344 AH.) and numerous works with different religious, literary, jurisprudential, and historical themes were published in cooperation with authors, translators, publishing professors, and sponsors. The present study aimed to rely on the descriptive and analytical method to find the first printed book in Mashhad, the active people in printing the first printed book, as well as the physical and content features of the book. The findings based on archival studies indicated that the first printed book in Mashhad using lithography technique was published in Astān Quds Razāvi printing house (the first printing house in Mashhad) in 1294 AH. This book entitled Muntakhab al-Qasāyed contains a collection of poems by 'Ali Rāqem Mashhadi who was one of the calligraphers and poets in Mashhad and then the book was prepared to be published. Meanwhile, the people such as Motamen al-Mulk, Mirzā Rafi, and Ismāil Tājer Heravi participated as the activists and supporters of publishing this work. Among the physical features of this book, there are bookbinding, size, paper, calligraphy, and in-text arrangement (motifs of page and title (Sarloh), tabulation (Jadvalbandi), Lines around the page (Kamand) etc.) which are relatively appropriate features as the first printing experience in Mashhad. In terms of content, although the placement of poems consecutively has no coherent sequence, the three sub-branches of praise, virtue, and citation of the bravery and sufferings of Imāms (AS) and their families, as well as the praise of trustees, rulers and political-military activists in Khorāsān and sometimes other regions and the praise of scholars of literature and culture can be distinguished by reading the text.

    Keywords: Mashhad, lithography, Muntakhab al-Qasāyed, Rāqem Mashhadi, Astān Quds Razavi printing house
  • مصطفی لعل شاطری

    از جمله موضوعات مطرح در واکاوی حیات هنری دوره قاجار، بهره گیری از تصاویر چاپ سنگی در کتاب های دارای درون مایه مذهبی است، چنان که این جریان را می توان در دیوان مرثیه اسرارالشهاده، اثر اسماعیل بروجردی، شاهد بود. مجالس ده گانه این اثر به وسیله میرزا علی قلی خویی (دوره فعالیت هنری 1272-1263ق)، برای نخستین بار در نسخه 1268ق مصور گردید. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی _ تحلیلی و رویکردی هنری _ تاریخی (به دور از رویکرد حدیث شناسانه)، در پی پاسخ به این پرسش است که میزان آگاهی خویی از روایات اسلامی، به عنوان زمینه ای فکری برای خلق آخرین تصویر در اسرارالشهاده (سفر حضرت مهدی4 با جبرییل به عرش) تا چه میزان بوده است؟ یافته ها مبنی بر دیدگاه تطبیقی و رهیافت تاویلی _ که به مسئله معنا و چگونگی خلق محتوای یک اثر نظر دارد _ حاکی از آن است که هم راستا با سایر عوامل همچون تاثیرگذاری متن اصلی (اسرارالشهاده، شامل توضیحات مقدماتی و اشعار)، هنجارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم و سایر موضوعات، دانش روایی خویی، نقشی بسیار بااهمیت و موثر در نگرش او در راستای تصویرسازی این مجلس داشته است. متعاقبا فارغ از مطالعات جزیره ای و بر اساس ژرف نگری بینارشته ای، دریافت می گردد که این اثر را نمی توان صرفا منبعث از خیالی پردازی دانست؛ چنان که انطباق روایات اسلامی (پیش متن) به عنوان بن مایه مورد الهام تصویرساز در خلق تصویر (متن) این نظر را تا حد گسترده ای اثبات می نماید.

    کلید واژگان: میرزا علی قلی خویی, چاپ سنگی, تصویرسازی, اسرارالشهاده, حضرت مهدی, جبرئیل
    Mostafa La’L Shateri

    One of the topics in the analysis of the artistic life of the Qajar period is the use of lithographic images in books with religious themes. As observed in Asrar Al-Shahadahby Ismaeil Boroujerdi. The Ten Meetings of this work were illustrated for the first time by Mirza Ali-Qoli Xu’i in 1889 version (Artistic activity period 1884-1893). The present descriptive and analytical study based on artistic-historical approach aims to see to what extent has Xu’i been aware of Islamic traditions as an intellectual background for creating the last image (the journey of Mahdi (pbuh) with Gabriel to the Throne). Based on the results, Xu’i's narrative knowledge has played a very important and effective role in his attitude towards the depiction of this parliament, along with other factors such as the effectiveness of the original text (Asrar Al-Shahadah, including introductory explanations and poems), political, social and cultural norms and other issues. Based on interdisciplinary insight, it is realized that this work cannot be considered merely a source of imagination. The adaptation of Islamic traditions (preface) as the theme inspired by the illustrator in the creation of the image (text) proves this view to a large extent.

    Keywords: Mirza Ali-Qoli Xu’i, lithography, Illustration, Asrar al-Shahadah, Hazrat Mahdi (pbuh), Gabriel
  • مصطفی لعل شاطری، هادی وکیلی*، علی ناظمیان فرد

    ازجمله موضوعات مغفول در زمینه تحریفات واقعه کربلا، تاثیر عناصر بصری در تداوم و تقویت این جریان است. این تحریفات که در گزارش های روضه الشهدا، متاثر از آثار پیشین، تا حد بارزی به صورت تجمیع شده بروز یافت، در دوره قاجار با ورود چاپ سنگی و سهولت در انتشار کتاب، در دیوا ن های مراثی به صورت گسترده ادامه یافت. در این میان یکی از قابلیت های چاپ سنگی، بهره گیری از تصویرسازی های درون متن و مرتبط با وقایع (ترجمه گفتمان مکتوب به گفتمان بصری) بود. هدف از پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که تصویرسازی های میرزا علی قلی خویی از مجلس محاربه قاسم بن الحسن(ع) با فرزندان ازرق شامی، در طوفان البکاء، ماتمکده و اسرارالشهاده، به مثابه گفتمانی بصری از چه پیشامتن های متاثر و تا چه میزان در تداوم و تقویت این گزارش تحریف آمیز نقش داشته است؟ یافته ها حاکی از آن می باشد که تصاویر (متن) ضمن تاثیر از پیشامتن های موجود و اختصاصا روضه الشهدا، به گسترش این گزارش تحریف آمیز پرداخته است، به طوری که این جریان را می توان متاثر از هنجارها و باورهای جامعه و اختیارات هنری، جهت خلق سیمایی حماسی از قاسم(ع) و نیز نمایش قدرت تصویرسازی در تقابل نسبی با سایر گونه های مراسم یادبود کربلا دانست.واژگان کلیدی: قاسم بن الحسن(ع)، گفتمان بصری، قرایت های تحریفی، تصویرسازی، چاپ سنگی، میرزا علی قلی خویی.

    کلید واژگان: قاسم بن الحسن (ع), گفتمان بصری, قرائت های تحریفی, تصویرسازی, چاپ سنگی, میرزا علی قلی خویی
    Mostafa Lal Shateri, Hadi Vakili *, Ali Nazemianfard

    One of the forgotten issues in the context of the distortions of the Karbala incident is the influence of visual elements on the continuation and strengthening of this trend. These distortions, which appeared in the reports of the book "Rawdat al-Shuhada", influenced by the previous works, to a large extent in a consolidated form, continued extensively in the Marathi courts during the Qajar period with the advent of lithography and ease of publishing the book. One of the capabilities of lithography was the use of in-text illustrations related to events (translation of written discourse into visual discourse).The purpose of the present study, relying on descriptive-analytical method, is to answer the question that Mirza Aliqoli Khoi's illustrations of Qasem Ibn Al-Hassan (AS) with the sons of Azraq Shami, in Toofan Al-Baka, Mourning Code and Asrar Al-Shahadeh, as a visual discourse And to what extent have they contributed to the continuation and strengthening of this distorted report? Findings indicate that the images (text) while influencing the existing pretexts and especially the shrine of the martyrs, has spread this distorted report, so that this trend can be influenced by the norms and beliefs of society and artistic authority, to Creating an epic image of Qasim (AS) as well as showing the power of illustration in relative contrast with other types of Karbala memorial ceremonies.

    Keywords: Qasim Ibn Al-Hassan (AS), Visual Discourse, Distorted Readings, Illustration, Lithography, Mirza Aliqli Khoi
  • مصطفی لعل شاطری*، هادی وکیلی، علی ناظمیان فرد

    تصویرسازان در تولید هر اثر هنری، بی شک متاثر از مجموعه ای پیشامتن ها و پیرامتن ها می باشند که غالبا به دلایل گوناگون، با ضریب تاثیر متغیر، در متن (تصویر) بروز می یابد، چنانکه این جریان در دوره قاجار (مقارن با ورود صنعت چاپ سنگی) نیز قابل بررسی است. در این هنگام کتاب های بسیاری مصور گردید که در این بین، طوفان البکاء به دلیل استقبال فزاینده از سوی مخاطبان، بارها مورد تجدید چاپ قرار گرفت. هدف از پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش می باشد که میرزا علی قلی خویی به عنوان نخستین هنرمند شناخته شده در حوزه تصویرسازی کتاب های چاپ سنگی (دوران فعالیت: 1272-1263ق) تا چه میزان متاثر از هنجارهای جامعه در خلق مجلس قصاص اشقیای کربلا به وسیله مختار در کتاب طوفان البکاء، بوده است؟ یافته ها مبنی بر بررسی نسخه های انفرادی تصویرسازی شده از طوفان البکاء به وسیله خویی (1265ق، 1269ق، 1270ق، 1272ق الف، 1272ق ب، بی تا الف، بی تا ب) حاکی از آن است که با توجه به پیشامتن های موجود از این واقعه به مثابه گفتمان مکتوب (پایه: منابع قرون اولیه، همعصر: طوفان البکاء)، خویی هنجارهای سه گانه (قضایی: مجازات فیزیکی، نظامی: پوشش و ابزار نظامی، سیاسی: پیکرنگاری درباری) را مدنظر و با بهره گیری از تصویر، همچون رسانه ای پویا، گسترده و مورد استقبال توده، با نگرشی ویژه...

    کلید واژگان: قیام مختار, هنجارهای حاکم, طوفان البکاء, تصویرسازی, میرزا علی قلی خویی
    Mostafa La&#, L Shateri *, Hadi Vakili, Ali Nazemiyanfard

    In the production of any work of art, illustrators are undoubtedly influenced by a set of pre-texts and paratexts, which often appear in the text (image) for a variety of reasons with a variable effect factor, as such trend is examined in the Qajar period (simultaneously with the arrival of the lithography industry). During this time, many books were illustrated, during which Tufan al-Boka' was reprinted several times due to the growing popularity of the audience. Relying on the descriptive-analytical method, the main question raised is the extent to which Mirza Ali-Qoli Xu’i (Activity period 1847-1855), as one of the first artists known in the field of illustration of lithographic books, was influenced by the norms of the society in the creation of the Karbala Ashqis Qisas Majlis by Mukhtar in Tufan al-Boka'. The findings from the study of individual versions of Tufan al-Boka' by Xu’i (7 lithographic versions: 1849, 1852, 1854, 1856a, 1856b, Dateless a, Dateless b) indicate that regarding the existing pretexts of this event as a written discourse (base: Early Century Sources, contemporary: Tufan al-Boka'), they considered the nature of three norms (judicial: corporal punishment, military: military cover and tools, political: court iconography), and were distributed and welcomed using the image, as a dynamic media, seeking to connect the audience more with this event with a special attitude and analyzable based on the theory of reflection and shaping - first by showing everyday topics and then, while visually replacing Fath Ali Shah with Mukhtar, he intended to gain relative acceptance for the ruling power. In the production of any work of art, illustrators are undoubtedly influenced by a set of pre-texts and paratexts, which often appear in the text (image) for a variety of reasons with a variable effect factor, as such trend is examined in the Qajar period (simultaneously with the arrival of the lithography industry). During this time, many books were illustrated, during which Tufan al-Boka' was reprinted several times due to the growing popularity of the audience. Relying on the descriptive-analytical method, the main question raised is the extent to which Mirza Ali-Qoli Xu’i (Activity period 1847-1855), as one of the first artists known in the field of illustration of lithographic books, was influenced by the norms of the society in the creation of the Karbala Ashqis Qisas Majlis by Mukhtar in Tufan al-Boka'. The findings from the study of individual versions of Tufan al-Boka' by Xu’i (7 lithographic versions: 1849, 1852, 1854, 1856a, 1856b, Dateless a, Dateless b) indicate that regarding the existing pretexts of this event as a written discourse (base: Early Century Sources, contemporary: Tufan al-Boka'), they considered the nature of three norms (judicial: corporal punishment, military: military cover and tools, political: court iconography), and were distributed and welcomed using the image, as a dynamic media, seeking to connect the audience more with this event with a special attitude and analyzable based on the theory of reflection and shaping - ...

    Keywords: Mukhtar al-Thaqafi uprising, Qajar period, Dominant norms, Tufan al-Boka', Mirza Ali-Qoli Xu’i
  • مصطفی لعل شاطری*

    با رشد رویکرد تفکر آزاد و به‌تبع آن جنبش مشروطه، جریان‌های گوناگونی در عرصه مطبوعات دوره قاجار ایجاد شد که ازجمله آن‌ها آغاز تصویرسازی انتقادی با رویکردهای سیاسی-اجتماعی بود. ازجمله مطبوعات محلی در دوره حکمرانی احمدشاه (1344-1327ق/ 1925-1909م)، کاشف اسرار -نخستین نشریه انتقادی مصور مشهد- بود. این نشریه که انتشار سال اول آن در 1321ق/ 1913ق در تهران آغاز شد، با سفر موسس و مدیر آن، ابوالقاسم پروردین (موید الشریعه گیلانی)، انتشار سال دوم آن از اواخر شوال 1332ق/ سپتامبر 1914م در مشهد ادامه یافت و همزمان با جنگ جهانی اول طی 17 شماره و به مدت شش ماه تا 7 ربیع‌الاول 1333ق/ 3 فوریه 1914م با استفاده توامان از شیوه چاپ سنگی و چاپ سربی جهت تولید تصویر و متن در چاپخانه طوس، ادامه یافت. هدف این پژوهش با تکیه‌بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که تصویرسازی‌های نشریه کاشف اسرار مشهد دارای چه مضامین، برخوردار از چه رویکرد و با چه اهدافی بوده است؟ یافته‌ها با توجه به شماره‌های موجود از سال دوم (3 الی 17) حاکی از آن است که نقطه کانونی توجه مدیر این نشریه، انتقاد از عملکرد وزیران و نمایندگان مجلس و متعاقبا نمایش نارضایتی توده جامعه از عملکرد آنان بود و در این بین، گاه اشاره به معضلاتی همچون مصرف مواد افیونی، لغو امتیاز نشریات و تبلیغ از نماینده ای خاص به‌صورت محدود، مدنظر قرار داشت. متعاقبا، تصویرساز ناشناس این نشریه، وظیفه بیان این نگرش و رویکرد را در قالب گفتمانی بصری جهت درک تمامی اقشار جامعه (به‌ویژه اقشار فاقد سواد)، عهده‌دار بود.

    کلید واژگان: تصویرسازی انتقادی, نشریه کاشف اسرار, مشروطیت, مطبوعات دوره قاجار, نمایندگان مجلس
    Mostafa La'l Shateri*

    A large number of currents were created in the Qajar period press including the beginning of critical illustration with socio-political approaches with the growth of the free thought approach and the constitutional revolution. Kashf-al-Asrar, as the first critical illustrated publication in Mashhad, was among the local press during the reign of Ahmad Shah (1909-1925), the first version of which was published in Tehran during 1913. Upon the visit of Abolghasem Parvardin (Moayed al-Sharia Gilani), as its founder and director, the second year of publication continued in Mashhad since late September 1914 which coincided with the First World War. The second year continued for six months until the February 3, 1914 with publishing 17 issues using lithographic and lead printing methods to produce images and text in the Toos publishing house. The present descriptive and analytical study aims to assess the themes, approaches, and objectives of the illustrations in Mashhad Kashf-e-Asrar publication. Based on the findings in the available numbers from the second year (3-17), the editor of Kashf-al-Asrar sought to criticize the performance of ministers and members of parliament, display the dissatisfaction of the masses with their performance, and demonstrate the problems such as opioid use, revocation of publications, and limited representation of special agents. In addition, the publication’s anonymous illustrator was tasked with expressing this attitude and approach in the form of a visual discourse to understand all sections of society, especially the illiterate. 

    Keywords: Critical Illustration, Kashf-al-Asrar Publication, Constitutional Revolution, Qajar Period Press, Parliament Members
  • علی بوذری*، مصطفی لعل شاطری

    تصویرسازی در کتاب های چاپ سنگی از اواسط دوره قاجار با انتشار قانون نشان (1252ق/ 1836م) آغاز و در اندک زمانی به صورت گسترده در اکثر کتاب های این دوره به ویژه با درون مایه ادبیات در شاخه هایی همچون عامیانه، حماسی، عاشقانه و مذهبی ادامه یافت. در این بین طوفان البکاء اثر جوهری با درون مایه مذهبی یگانه اثری محسوب می گردد که در پی خواست فزاینده جامعه از سوی ناشران بیش از شصت بار با تکنیک چاپ سنگی به صورت مصور منتشر گردید و گرچه این کتاب در هر چاپ، بنا به دلایل گوناگون در تعداد مجالس مصور دارای تفاوت بود، اما یکی از مجالس که در اکثر این نسخه ها وجود دارد، تصویر «محاربه حضرت علی(ع) با مرحب خیبری» است. هدف از این پژوهش پاسخ به این پرسش است که میرزا علی قلی خویی به عنوان چهره شاخص در تصویرسازی این کتاب (3 نسخه چاپ سربی و 4 نسخه چاپ سنگی) تا چه میزان تحت تاثیر روایات تاریخی و حدیثی و گاه بازتاب نسبی آن در اشعار (گفتمان مکتوب) در خلق تصویر مذکور (گفتمان بصری) بوده است. یافته ها مبتنی بر مطالعه کتابخانه ای و تحلیل تطبیقی روایات و تصاویر حاکی از آن است که در کنار سایر موضوعات موثر در تصویرسازی این مجلس، گفتمان مکتوب عاملی الهام بخش و ساختاری برای.

    کلید واژگان: چاپ سنگی, میرزا علی قلی خویی, طوفان البکاء, تصویرسازی, غزوه خیبر
  • مصطفی لعل شاطری*، علی ناظمیان فرد، هادی وکیلی
    با ورود صنعت چاپ سنگی به ایران در عصر قاجار، کتاب های فراوانی منتشر گردید و در این بین افزودن تصاویری مرتبط با محتوای آن، یکی از نیازهای ناشران بود. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی میزان تطبیق نقاشی های مربوط به رئوس ملائکه (اسرافیل، میکائیل، جبرئیل و عزرائیل) در کتاب چاپ سنگی عجایب المخلوقات قزوینی (نسخه 1264 ق) با قصص قرآنی و روایات اسلامی بپردازد. یافته ها حاکی از آن است که تصویرگر این کتاب، علیقلی خویی، الگوی پایه در ترسیم پیکره این ملائکه را از سویی برای زیبایی بصری مبتنی بر آموخته های هنری و از سویی دیگر در جهت انطباق با آیات و منابع روایی با رویکرد دینی و در مواردی جزیی بر اساس هنجارها و باورهای اجتماعی، قرار داده است. اما بررسی تحلیلی تصاویر با گزارش های موجود این نظر را اثبات می کند که خویی تا حد بسیار زیادی تحت تاثیر روایات اسلامی بوده و تصاویر برخوردار از درون مایه دینی او را، نمی توان تنها منبعث از قوه تخیل هنری دانست.
    کلید واژگان: رئوس ملائکه, روایات اسلامی, عصر قاجار, چاپ سنگی, تصویرپردازی
    Mustafa La’l Shateri *, Ali Nazemianfard, Dr. Hadi Vakili
    With the advent of the lithography industry in Iran during the Qajar era, a host of books were published. In this period, the addition of illustrations related to the contents was one of the needs of publishers. This paper tries to investigate the level of correspondence between paintings of arch angels (Raphael, Michael, Gabriel and Azrael) in the lithographic print of the book “Ajib al-Makhlough wa Gharāeb al-Mojoudāt” (1264 AH version) and Quranic verses and Islamic traditions using a descriptive-analytical method. The findings suggest that the illustrator of this book, Aligholi Khoei, has drawn the figures of these angels for their visual beauty inspired by artistic learning one the one hand and for adaptation with Quranic verses and sources of narratives from a religious approach on the other, though in some cases they are influenced by social norms and beliefs. However, the analytical review of illustrations based on existing reports demonstrates that Khoei is largely influenced by Islamic traditions so that religiously inspired illustrations cannot be considered as the only source of artistic imagination.
    Keywords: Islamic Revolution, Qajar era, Lithography, Illustration
  • مصطفی لعل شاطری، هادی وکیلی*، علی ناظمیان فرد

    طبق روایات دینی جن موجودی غیرمادی است که با برخورداری ازشعور و هستی غیرارگانیک در سلسله مراتب هستی، از نظر جایگاه پایین تر ازانسانوبالاترازحیوانقرار دارد. بنا بر روایات اسلامی، گروهی از جنیان پس از بعثت پیامبر اکرم(ص) به آن حضرت ایمان آوردند و در زمره مسلمانان جای گرفتند. اینان پس از رحلت نبی مکرم اسلام، به پیروی از ائمه اطهار(ع) پرداختند و در مواقع لازم، آمادگی خود را برای فداکاری ابراز نمودند. گزارش های منابع از حضور گروهی از آن ها در کربلا برای حمایت از امام حسین(ع) را می توان مصداق این مدعا به شمار آورد. دیدار گروهی از جنیان با سیدالشهدا(ع) در کربلا، موضوعی است که مورد توجه تصویرگران و نقاشان عصر قاجار همچون میرزا علیقلی خوئی قرار گرفته و به خلقتصاویری در این زمینه منجر شده است. این که تصاویر موجود در چاپ سنگی «طوفان البکاء» در عصر ناصری، (قطع نظر از وثاقت یا عدم وثاقت تاریخی) (1313-1264ق) تا چه میزان با روایات اسلامی انطباق دارد، مسئله ای است که این مقاله می کوشد تا به روش کیفی و تحلیل محتوای تصاویر، به تبیین آن همت گمارد و نیز برخی از ابهامات موجود در خصوص حضور زعفر را برطرف نماید.

    کلید واژگان: جن, امام حسین(ع), کربلا, چاپ سنگی, طوفان البکاء, عصر ناصری
    Mostafa Lal Shateri, Hadi Vakili *, Ali Nazemian Frad

    According to thereligious narratives, Jinn is an immaterial creature that which occupies a lower position and to its inorganic intelligence and existence in the hierarchy of the  universe,  than humans and higher than animals. According to theIslamic narratives, a group of Jinns believed to the Holy Prophet (PBUH) after his revelation (Bi’that) and became Muslim. After the death of the Holy Prophet (PBUH), they followed the Imams (PBUt) and when necessary, expressed their readiness to sacrifice. Reports on the presence of a group of them in Karbala to support Imam Hussain (PBUH) can be considered as an example the meeting of a  A group of Jinns with Imam Hussain (PBUH) in Karbala is a topic that was of interest to illustrators and artists of Qajar era and led to creation of some images in this area. Through  method and content analysis of images, this present article seeks to answer the question that to what extent the images in Toofan-al-Bokae lithography in Naseri era (regardless of histirical reliability/lack of reliability) (1264-1313 AH) are consistent with Islamic narratives.we  also try  resolves some ambiguities regarding the presence of Za’far.

    Keywords: Jinn, Imam Hussain, Karbala, Lithography, Toofan-al-Bokae, Naseri era
  • مصطفی لعل شاطری *
    عصر سلطان حسین بایقرا را می توان از ادوار رونق فعالیت های عام المنفعه دانست. گرچه پیشینه این گونه اقدامات در دوره تیموریان (771-880. ق) به تیمور بازمی گردد، اما با روی کارآمدن بایقرا و متعاقبا رویکرد ویژه وزیر او، امیرعلیشیر نوایی، این اقدامات در حد قابل ملاحظه ای در خراسان گسترش یافت. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و بهره گیری از متون تاریخی در پی پاسخ به این پرسش می باشد که گستره و تاثیر فعالیت های عام المنفعه سلطان و نوایی تا چه حد و با چه رویکردی بوده است؟ در دوره بایقرا، این اقدامات به صورت قابل ملاحظه ای توسط او و درباریانش به خصوص وزیر وی در راستای سیاست های دربار و انگیزه شخصی انجام پذیرفت. این امور، بیشتر زمینه ها از جمله مذهبی، آموزشی و رفاهی را شامل می شد که در این بین سلطان و درباریان علاوه بر توجه به رفاه عمومی، در راستای کسب منزلت و جایگاه سیاسی اجتماعی گاه با نیت خالص، عدم رضایت از نابرابری عمومی، کسب رضایت درونی و در مواردی شهرت طلبی، به انجام این امور اهتمام داشتند.
    کلید واژگان: تیموریان, سلطان حسین بایقرا, امیرعلیشیرنوایی, اقدامات عام المنفعه
    Mostafa LalShateri
    The era of Sultan Husayn Bayqara is recognized as the period of prosperity of public utility activities. While the onset of these activities dates back to the Timurid Empire (1370-1507), they were considerably expanded in Khorasan during the Bayqara administration and due to the approaches of his special minister, Amir Ali Shir Nava'i. This descriptive and analytical research was conducted to assess the scope and impact of public utility activities of Sultan and Nava’i using historical contents of that time. According to the results, these measures were considerably taken by Sultan and his court, especially his minister, based on the policies of the Shah and his court. These issues involved most areas, including religion, education and welfare. In this respect, Sultan and his court members dedicated efforts to taking these measures in line with earning a high-level and political-social status sometimes based on pure intensions, dissatisfaction with general inequality, acquiring internal satisfaction, and in some cases, fame-seeking.
    Keywords: Timurids, Sultan Husayn Bayqara, Amir Ali Shir Nava'i, Public Utility Activities
  • آرمان فروهی، امید مجنونی ورانلو، مصطفی لعل شاطری
    در دوره اول خلفای عباسی (132232ق) ، با توجه به سیاست به کارگیری ایرانیان در امور مملکت داری، زمینه حضور افراد و خاندان های ایرانی در دستگاه خلافت فراهم شد. عملکرد مطلوب و توانایی ایرانیان در مناصب اداری، سبب شد که برخی از آنان حتی تا منصب وزارت نیز پیش بروند. یکی از وزرای ایرانی این دوره، ابوایوب موریانی (154ق) است. او طی هفده سال حضور در دربار منصور، در سیاست گذاری ها و دیگر امور مربوط به خلافت، به ایفای نقش پرداخت. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، در پی آن است تا نقش ابوایوب موریانی و خط مشی او را به عنوان یک دیوان سالار ایرانی در دستگاه خلافت عباسی مورد واکاوی قرار دهد. یافته های پژوهش، نشان دهنده تمایز موریانی در منصب وزارت در مقایسه با دیگر وزرای ایرانی مانند ابوسلمه خلال و خالد برمکی است. وی در دوران وزارت خود، افزون بر مشورت دهی به خلیفه، پیگیر منافع شخصی خود هم بود و با دسیسه چینی علیه دیگر رجال فعال زمانه خویش، گونه ای از قدرت طلبی و سلطه جویی انحصارگرایانه را در عملکرد خود باقی گذاشت
    کلید واژگان: ابوایوب موریانی, منصور عباسی, منصب وزارت, دیوان سالاری, روابط ایرانیان و عباسیان
    Arman Forouhi, Omid Majnooni Varanloo, mostafa shateri
    In the first era of Abbasid caliphate (132-232 after hijrah), considering the policy of taking advantage of Iranians in governing affairs, the ground for the presence of people and Iranian households in caliphate system was provided. The favorable action and efficiency of Iranians in the official positions led to giving the ministry position to some of them. One of the Iranian ministers in this era is Abu Ayyub Muriani (154 After Hijrah) who was present about 17 years in Mansoor’s court and active in relation to the policy making and the other caliphate affairs. This article is to investigate the role of Abu Ayyub Muriani as well as his strategy as an Iranian bureaucrat in Abbasid caliphate system via the descriptive-analytical method and utilizing the library sources. The findings of the study indicate the distinction of Muriani in the position of ministry compared with the other Iranian ministers such as Abu Salama Kallal and Khaled e- Barmaki
    Muriani presented the services like giving advice to caliphate in time of his ministry; moreover, he was seeking for his personal benefits by conspiring against the other contemporary authorities and finally, he left a kind of exclusive domination and authority in his actions
    Keywords: Abu Ayyub Muriani, Mansoor Abbasi, position of ministry, bureaucracy, relationships between Abbasids, Iranians
  • سعید عظیمی، مصطفی لعل شاطری *
    امروزه هویت ملی یکی از مقوله های مهم در برنامه های توسعه ای هر کشور محسوب می شود و در این بین سازمان آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای هویت بخش جامعه، نقش موثری در شناساندن هویت ملی را بر عهده دارد. ازجمله دروس تاثیرگذار در این زمینه، تاریخ است که بیانگر هویت گذشته یک اجتماع برای آشنایی و ملموس سازی آن در میان قشری از جامعه می باشد که در سنین هویت یابی قرار دارند. هدف این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش می باشد که نمادهای هویت ملی در کتاب های تاریخ ایران و افغانستان در پایه دهم و یازدهم در رشته ادبیات و علوم انسانی چه بوده و میزان توجه به آن‏چه میزان است و متعاقبا عدم توجه و یا پررنگ سازی این نمادها چه آثاری را به همراه خواهد داشت؟ یافته مبتنی بر تحلیل کمی با بهره گیری از نرم افزار Spss 18 حاکی از این است که نمادهای هویت ملی در کتب تاریخ دبیرستان دو کشور ایران و افغانستان که از نظر فرهنگی و تاریخی دارای ریشه ای مشترک می باشند شامل پرچم، سرود ملی، مشاهیر مذهبی، مشاهیر ملی، آداب و رسوم، کتب تاریخی ادبی و آثار و ابنیه تاریخی می گردد و متعاقبا میزان بهره گیری از نمادهای هویت ملی در کتاب های تاریخ ایران در هر پایه بیش تر از کتاب های تاریخ افغانستان بوده و در بین نمادهای مشاهیر ملی و آثار و ابنیه تاریخی بیش ترین سهم تاکید و توجه در کتاب های تاریخ دو کشور را به خود اختصاص داده اند.
    کلید واژگان: هویت ملی, ایران, افغانستان, آموزش و پرورش, کتاب تاریخ
    Saeed Azimi, Mostafa Lael Shateri *
    Today, national identity is one of the important issues in developmental programs of any country. Meanwhile, the ministry of education plays an important role in introducing the national identity as the most important unit that grants identity to the community. In this regard, one of the influential academic courses is history, which shows the past identity of a society to make it tangible and understandable in a group of community members who are in the age range of finding their identity. This study is a descriptive and analytical research performed to determine the symbols of national identities of Iran and Afghanistan in the 10th and 11th-grade history books in the field of literature and humanities. In addition, it was aimed to show the level of attention to this issue and the consequences of lack of attention to highlighting these symbols. Results obtained by quantitative analysis using SPSS version 18 demonstrated that the national identity symbols of Iran and Afghanistan presented in the mentioned books had a mutual origin in terms of culture and history and included the flag, national anthem, religious celebrities, national celebrities, customs, literary books, historical works, and buildings. Evidently, the level of using national identity symbols was higher in history books of Iran at each grade, compared to the history books of Afghanistan. Among the symbols, the most attention has been paid to national celebrities and historical works and buildings of the two countries.
    Keywords: National Identity, Iran, Afghanistan, Ministry of education, History Book
نمایش عناوین بیشتر...
سامانه نویسندگان
  • دکتر مصطفی لعل شاطری
    لعل شاطری، مصطفی
    دانش آموخته دکتری تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد
اطلاعات نویسنده(گان) توسط ایشان ثبت و تکمیل شده‌است. برای مشاهده مشخصات و فهرست همه مطالب، صفحه رزومه ایشان را ببینید.
بدانید!
  • در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
  • همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
  • در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
درخواست پشتیبانی - گزارش اشکال