ارزیابی اثربخشی ورزش صبحگاهی بر سلامت روانی و برخی عوامل آمادگی جسمانی شهروندان شهرستان مرند

هدف تحقیق حاضر بررسی تاثیر ورزش صبحگاهی بر سلامت روانی و برخی عوامل آمادگی جسمانی شهروندان شهرستان مرند بود. مواد و روش‌ها: 68 نفر به صورت در دسترس انتخاب و در دو گروه تجربی (34 نفر) و گروه کنترل (34 نفر) به صورت تصادفی ساده قرار گرفتند. گروه تجربی به مدت 3 ماه و هر هفته 4 جلسه به مدت 45 الی60 دقیقه ورزش صبحگاهی زیر نظر محققین تحقیق انجام دادند. برای سنجش سلامت روانی افراد از پرسشنامه سلامت عمومی فرم 28 سوالی گلدبرگ و هیلر (1979) و برای سنجش انعطاف‌پذیری از آزمون نشستن و رسیدن، برای سنجش تعادل ایستا از آزمون ایستادن روی یک پا، برای سنجش تعادل پویا از آزمون بالا و پایین رفتن از پله و برای سنجش قدرت اندام تحتانی، تعداد نشستن و برخاستن از صندلی در زمان 30 ثانیه، به عنوان ابزارهای تحقیق استفاده شد. در نهایت، داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از آزمون t زوجی برای مقایسه پیش آزمون-پس آزمون و برای مقایسه تفاوت‌های بین گروهی از آزمون t مستقل در سطح معنی‌داری 05/0 مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق حاضر نشان داد افراد شرکت کننده در ورزش صبحگاهی در تمامی متغیرهای تحقیق حاضر به طور معنی‌داری بهتر از افراد بی تحرک عمل کردند (05/0p <). باتوجه به یافته‌های این پژوهش به نظر می‌رسد ورزش صبحگاهی می‌تواند به عنوان روشی مفید جهت افزایش آمادگی جسمانی و سلامت روانی افراد سالمند مورد استفاده قرار گیرد.

امروزه یکی از عوامل مهم بر سلامت افراد، ورزش و فعالیت بدنی است و بر پویایی عملکرد و نشاط کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و سالمندان تاثیرگذار است. سبک زندگی غیر فعال و تغذیه نامناسب سبب افزایش بیماری‌های قلبی عروقی و چاقی شده است (یولاندا و اولیرا، 2012). در حالی که ورزش به ظاهر فوایدی متعددی برای شرکت‌کنندگان در سراسر جهان فراهم می‌سازد، اما سطح مشارکت ورزشی رو به کاهش و یا راکد رفته است (چلیپ، 2006). در میان ورزش‌ها، ورزش صبحگاهی یکی از ورزش‌های مفید برای تمامی سنین می‌باشد. ورزش صبحگاهی نه‌تنها سبب تغییرات مثبت فیزیولوژیکی و جسمانی شده بلکه تاثیرات بسیار مفید روحی و روانی را به همراه دارد. بر اساس برخی دیدگاه‌ها، ورزش به‌عنوان واسطه و عامل ارتباط بین فرد با خودش و یا دیگران است، این شناخت جنبه‌ای می‌تواند در سازگاری‌های اجتماعی و شخصیت دخیل باشد (احمدی و همکاران، 2017). همچنین ورزش در هنگام صبح به جهت استفاده از هوای تمیز صبحگاهی، در کارکرد سیستم‌های مختلف بدن در مقایسه با ورزش در زمان‌های دیگر مفیدتر می‌باشد و همچنین با استنشاق هوای تمیز صبحگاهی سطح هوشیاری روان انسان بالاتر می‌رود که این خود سبب آرامش بیشتر و کاهش میزان استرس و اضطراب می‌گردد (دانوارد و همکاران، 2011). عدم اثبات کارکردهای ورزش صبحگاهی بر تمامی فاکتورها و همچنین نبود ارزیابی‌های علمی سبب گردیده است تا شواهد علمی مناسبی در خصوص کارکردهای ورزشی در ابعاد مختلف در میان گروه‌های شرکت‌کننده در ورزش صبحگاهی در دست نباشد. این مساله سبب گردیده است تا تحقیق حاضر با هدف ارزیابی اثربخشی ورزش صبحگاهی بر عملکرد جسمانی و روانی شهروندان شهرستان مرند طراحی و اجرا گردد. از این‌رو سوال اصلی تحقیق حاضر این می‌باشد که آیا ورزش صبحگاهی بر عملکرد جسمی و روانی شهروندان شهرستان مرند تاثیرگذار می‌باشد؟

تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون با گروه کنترل می‌باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل 84 نفر از سالمندان زن و مرد که در دامنه سنی 60 الی 70 سال قرار داشتند می‌باشد. از بین آن‌ها 68 نفر به صورت در دسترس انتخاب و در دو گروه تجربی (34 نفر) و گروه کنترل (34 نفر) به صورت تصادفی ساده قرار گرفتند. گروه تجربی به مدت 3 ماه و هر هفته 4 جلسه به مدت 45 الی60 دقیقه ورزش صبحگاهی زیر نظر محقیقین تحقیق انجام دادند. برای بررسی سلامت روانی آزمودنی‌ها، از پرسشنامه سلامت عمومی فرم 28 سوالی استفاده شد. این پرسشنامه، توسط گلدبرگ و هیلر (1979) ارایه شده است و دارای 4 مقیاس فرعی می‌باشد که عبارتند از: علایم جسمانی (نگرشی که فرد در این پرسشنامه، به وضعیت جسمانی، در ارتباط با سلامت یا عدم سلامت آن دارا می‌باشد)، علایم اضطرابی و اختلال خواب (موارد ناخوشایندی که با اصطلاحاتی مانند نگرانی، دلشوره، وحشت و ترس بیان می‌شود). کارکرد اجتماعی (طرز تفکر فرد، در ارتباط با کارکرد اجتماعی خویش در اجتماع و در ارتباط با افراد دیگر) و علایم افسردگی (نوعی اختلال خلقی که 2 مشخصه عمده آن، ناامیدی و غمگینی می‌باشد و در آن، فرد علاوه بر این 2 مشخصه، احساس بی کفایتی و بی‌ارزشی می‌نماید).

نتایج آزمون t زوجی نشان دادند که در نشانه‌های جسمانی (858/0)، اضطراب (398/0)، کارکرد اجتماعی (432/0) و افسردگی (695/0) پیش‌آزمون - پس‌آزمون در گروه کنترل اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. ولی نشانه‌های جسمانی (023/0)، اضطراب (001/0)، کارکرد اجتماعی (008/0) و افسردگی (03/0) پیش‌آزمون - پس‌آزمون در گروه تجربی اختلاف معنی‌داری وجود دارد. نتایج آزمون t زوجی نشان دادند که در میزان در میزان تعادل ایستا (987/0)، تعادل پویا (211/0)، قدرت عضلانی (435/0) و انعطاف‌پذیری (885/0) پیش‌آزمون- پس‌آزمون در گروه کنترل اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. ولی میزان میزان تعادل ایستا (001/0)، تعادل پویا (018/0)، قدرت عضلانی (031/0) و انعطاف‌پذیری (001/0) پیش‌آزمون - پس‌آزمون در گروه تجربی اختلاف معنی‌داری وجود دارد.

بدون شک ورزش‌های صبحگاهی را می‌توان یکی از این راهکارها دانست که همراه با متمدن شدن انسان شکل کامل‌تری به خود گرفته است. با توجه به پیشینه تحقیق حاضر ورزش‌های صبحگاهی می‌تواند تاثیرات مثبت فیزیولوژیکی و روانشناختی فراوانی مانند: کاهش وزن، بهبود کنترل آن، افزایش تراکم استخوانی و جلوگیری از پوکی استخوان، کاهش ضربان قلب استراحتی، کاهش فشار خون، کاهش خطر ابتلا به انواع بیماریهای قلبی - عروقی، کاهش میزان خطر ابتلا به انواع بیماریها و جلوگیری از اضطراب و افسردگی را برای افراد سالمند به دنبال داشته باشد (غلامعلی و نورشاهی، 2012). همچنین مشاهده می‌شود تاثیر حرکات منظم و تمرینات ورزشی در بخش‌های مختلف سیستماتیک بدنی در افراد، تاثیر مهم و چشم گیر دارد و باعث افزایش سلامت افراد و در نتیجه سلامت خانواده و جامعه می‌شود. اکنون در شرایطی که در کشورمان میانگین سن در حال افزایش است، نیاز جامعه به تحقیق و مطالعه در این زمینه و بررسی چالش‌هایی که وجود دارد یا در آینده به وجود می‌آید، ضروری است. با مطالعه بیشتر در این مورد و با انجام راهبردهای عملی و ایجاد زمینه لازم و بسترسازی مناسب از سوی مسیولین و دست اندرکاران، کشورمان به سوی جامعه سالم سالمندی سوق می‌یابد. از سوی دیگر، نیاز به ارایه راهکارهای مناسب و مفید، محققان ما را نیز در انجام مطالعه و تحقیق در این زمینه مصمم می‌کند.