کاربرد تحلیل عاملی و خوشه ای در ارزیابی فضایی- مکانی شهرستان های استان فارس

در مطالعات جغرافیایی شهرستان های استان فارس به دلیل تنوع پدیده های مکانی و ویژگی های متعدد آن ها (مانند: جمعیت، وسعت و ناحیه جغرافیایی) امکان مطالعه به صورت مجزا مقدور نیست و لذا اولین گام برای مطالعه پدیده های مکانی دارای ویژگی های متعدد، طبقه بندی آن ها در گروه های همگن است. روش تحلیل عاملی یکی از پیچیده ترین و بهترین روش ها برای تعیین مهم ترین عوامل موثر بر توسعه یافتگی محسوب می شود.

 در پژوهش حاضر روش کار ترکیبی از روش های اسنادی، تحلیلی است. در این مطالعه با استفاده از آمارنامه سال 1385 استان فارس، 43 شاخص و در 6 گروه آموزشی، صنعتی، کشاورزی، بهداشتی، فرهنگی مذهبی و سیاسی اداری، استخراج و در خصوص 23 شهرستان استان فارس مورد مطالعه قرار گرفتند. و در تجزیه و تحلیل، تکنیک های آماری Z-score و روش های تحلیل عاملی و خوشه ای بکار گرفته شده؛ در نهایت نتایج به صورت سطح بندی شهرستان ها بر مبنای روش تحلیل خوشه ای در قالب نقشه تنظیم و ارایه گردیده است.

 بر اساس یافته های پژوهش 43 شاخص انتخاب شده به6 عامل تقلیل یافته اند که 5/89 درصد واریانس را در برگرفته اند. در بین 6 عامل، عوامل اجتماعی اقتصادی به عنوان عامل برتر شناخته شده که 5/59 درصد واریانس را پوشش می دهد و به تنهایی تاثیرگذارترین عامل در مطالعه می باشند. سپس با استفاده از روش خوشه ای شهرستان های استان فارس از نظر سطح توسعه یافتگی، در 4 گروه همگن طبقه بندی شدند که شهرستان شیراز در گروه یکم (برخوردارترین مناطق استان فارس) و شهرستان های فراشبند، مرودشت، جهرم، بوانات، فیروز آباد، قیروکارزین، استهبان، خرم بید، ارسنجان، لامرد، زرین دشت در گروه چهارم (محروم ترین مناطق استان فارس) قرار گرفتند