بحثی تطبیقی در باب انواع قیامت از دیدگاه عرفان و شریعت

اهل معرفت، تفسیر خاصی از مرگ، حیات پس از مرگ، برپایی قیامت و به طور کلی معدوم شدن و موجود شدن دارند. ایشان همه موجودات را اسماء و تجلیات کلی یا جزیی حق می دانند و معتقدند که گاهی ظهور یک اسم در یک موطن، مستلزم خفای اسم دیگری در همان موطن است و موجود شدن و معدوم شدن تعبیر دیگری از همین ظاهر شدن و مخفی شدن اسماء حق سبحانه در یک موطن هستند. مطابق این تفسیر عرفانی از حیات و ممات و بود و نبود، «معاد و قیامت» عبارت است از بازگشت یک اسم یا تجلی از مرتبه ظاهر در عوالم مادون به مرتبه باطن و اصل خود در عوالم بالا. عرفا برای چنین بازگشتی دست کم پنج صورت مختلف معتقدند که برخی برای همه ماسوی الله، و برخی مختص به بعضی از انسان ها هستند. انواع مزبور عبارتند از: قیامت لحظه به لحظه، قیامت صغرای آفاقی، قیامت صغرای انفسی، قیامت کبرای آفاقی و قیامت کبرای انفسی. در شریعت، به قیامت های آفاقی با نام «قیامت» تصریح شده است. به اعتقاد عارفان، سایر اقسام قیامت نیز شواهدی نقلی هرچند نه با نام قیامت و نه به اندازه قیامت های آفاقی دارند. در این مقاله، انواع پنج گانه قیامت و مویدهای نقلی آنها را بررسی نموده ایم.