بنیان های اسطوره ای و اجتماعی برون همسری در شاهنامه، هنجارها و ناهنجاری هایش

ازدواج و گونه های روایت شده آن در شاهنامه، همانند بسیاری از پدیده های اجتماعی دارای بنیان های اسطوره ای و اجتماعی است که زیرساخت فکری و بنیاد نظری آنها را مشخص و بهنجار یا ناهنجار بودن آنها را تبیین می کند. ازدواج های روایت شده در شاهنامه را می توان به دو گروه کلی درون همسری و برون همسری دسته بندی کرد. در این مقاله ضمن مطالعه گونه های مهم برون همسری در شاهنامه، با جستجوی بنیان های اسطوره ای و اجتماعی آنها، بهنجار یا ناهنجار بودن هر یک از نظر فردوسی و برخی از شخصیت ها بررسی می شود. برون همسری نزد ایرانیان از بنیان های اسطوره ای و اجتماعی برخوردار است؛ بنیان اسطوره ای آن برگرفته از آمیزش نیروهای اهورایی با اهریمنی در اسطوره آفرینش است و بنیان اجتماعی آن در رسوم اجتماعی دوران مادرسالاری ریشه دارد که در آن، مردان از طریق پیوند با زنان سایر کشورها می خواستند اصالت تبار و فرمانروایی آن کشور را از آن خود کنند. مهم ترین گونه های برون همسری در شاهنامه به دو شکل ازدواج موقت و چندهمسری دیده می شود که ازدواج موقت بر پایه اسطوره پیوند انسان با پریان شکل گرفته و از بعد اجتماعی بیانگر کوشش اقوام دیگر برای به دست آوردن نسب و نژاد پهلوان دشمن برای غلبه بر او و کشورش است. در این تحقیق مشخص شد که چندهمسری در شاهنامه دارای بنیان اسطوره ای نیست و بنیان اجتماعی آن در سنت ها و رسوم دوران مردسالاری ریشه دارد که بر اساس آن، مردان برای داشتن فرزندان و نیروی کار بیشتر به چندهمسری روی آورده اند. فردوسی و چندین شخصیت دیگر در شاهنامه، چندهمسری بیش از حد شاهان را به سبب ستم و آسیبی که بر زنان وارد می کند، ناهنجار دانسته اند.