مطالعه علم سنجی تولیدات علمی حوزه موضوعی دریای خزر

ارزیابی پژوهش های علمی به لحاظ کمی و کیفی امروزه از شاخص های مهم توسعه ملی کشورها محسوب می شود. هدف اصلی این پژوهش، تعیین وضعیت تولیدات علمی ایران در حوزه موضوعی دریای خزر در پایگاه اسکوپوس طی سال های 2020 -1970 می باشد.

پژوهش حاضر، کاربردی و از نوع توصیفی بوده و به روش علم سنجی انجام شده است. کلیه مدارک علمی مربوط به دریای خزر که طی سال های 1970 تا 2020 توسط محققان ایرانی در پایگاه اسکوپوس با کلیدواژه Caspian Sea برای محدوده جغرافیایی ایران نمایه شده اند، جامعه پژوهش را تشکیل می دهند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از ابزار تحلیلی داده ها در اسکوپوس و بخشی توسط SPSS 21 و اکسل انجام شده است و برای ترسیم نقشه های علمی نرم افزارهای BibExcel و VOSviewer به کار گرفته شده است.

نتایج نشان داد که در حوزه دریای خزر 920 مدرک از پژوهشگران ایرانی در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است. بیشترین تعداد مدارک در سال 2013 ثبت شده است. Fazli با انتشار 34 مقاله پرکارترین نویسنده، دانشگاه تهران با 170 مقاله پرتولیدترین مرکز علمی و نشریه Iranian Journal of Fisheries Sciences با انتشار 67 عنوان مقاله برترین نشریه می باشند. ایران بیشترین همکاری بین المللی را با کشورهای آمریکا، مالزی و آلمان داشته است. مهمترین محورهای موضوعی در مقالات مرتبط به خزر Agriculture and Biological Sciences و Environmental Sciences هستند. کلیدواژه های Caspian Sea، Iran، Article، Nonhuman، Fish، Environmental Monitoring و Controlled Study پررخدادترین کلیدواژه ها هستند. بررسی میزان مشارکت علمی پژوهشگران نشان داد که 93% متون علمی مورد بررسی با مشارکت 2 تا 9 نویسنده و به ترتیب با درجه مشارکت، شاخص مشارکت و ضریب مشارکت 0/93، 4/18 و 0/66 تدوین شده اند.

گرچه ایران از لحاظ تعداد مدارک علمی منتشر شده در حوزه موضوعی دریای خزر دارای رشد مناسبی بوده است؛ اما از نظر مشارکت بین المللی و کیفیت مقالات، شرایط چندان مطلوبی ندارد.