بینانشانه شناسی ابرپیرنگ مرگ/ زندگی در اسطوره یمه/ جم با رمان های معاصر فارسی

بن‏مایه‏ های اسطوره ‏ای به صورت ابرپی رنگ در ساختار داستان‏ های مدرن، به ویژه‏ رمان، راه ‏یافته ‏است. «جاودانگی» (تقابل مرگ زندگی) یکی از برجسته ‏ترین بن‏مایه‏ های اسطوره‏ای حیات بشری است که در اساطیر هندی و ایرانی، داستان یمه/ جم برپایه این بن‏مایه اسطوره‏ای شکل گرفته است. از منظر نشانه‏ شناسی ساختاری، روایت یمه/ جم براساس مربع‏ معناشناسی «مرگ»، «زندگی»، «نه مرگ» و «نه زندگی» ساخته شده ‏است. فرضیه پژوهش عبارت است از: ابرپی رنگ مرگ زندگی در رمان‏های معاصر فارسی برپایه روابط بینامتنی آن ها با اسطوره یمه/ جم نظام ‏یافته ‏است. در این پژوهش، ابتدا براساس رویکرد معناشناسی ساختاری گرمس، مربع معنایی مرگ زندگی در هریک از رمان های مورد بررسی ارایه گردید و سپس روابط بینامتنی آن با اسطوره یمه/ جم برمبنای نظریه‏ های بینامتنیت واکاوی شد. نتیجه مطالعه نشان داد با توجه به دو روایت هندی و ایرانی از اسطوره یمه/ جم، دو نوع رویارویی با مرگ را می‏توان شناسایی کرد که این کلان روایت اسطوره‏ای رویارویی دوگانه با مرگ در کنش‏ شخصیت‏ های رمان‏های معاصر فارسی نیز مشاهده می‏شود. ازاین رو برخی شخصیت‏های رمان‏هایی همچون سووشون، حیرانی و سالمرگی مانند یمه با کنش تسلیم و پذیرش مرگ در نظام حسی ادراکی به زندگی جاودانه دست می یابند؛ همچنین برخی دیگر از شخصیت‏های رمان ملکوت، فال خون و کلیدر همانند جم با کنشی ضدمرگ، برای رسیدن به حیات ابدی می‏کوشند، ولی درنهایت در نظام شوشی، مقهور مرگ می‏شوند.