بررسی سبک فکری مشترک در تجربه خلع بدن در متون عرفانی

خلع بدن (خروج روح از بدن) از موضوعهای مهم در عرفان اسلامی است که عرفا با اعتقاد به تجرد روح، درمورد آن بحث کرده اند. در این مقاله با هدف بررسی سبک فکری مشترک عرفا در اعتقاد به خلع بدن، تعابیر و تمثیلهای خلع بدن، شرایط، ملزومات و مصداقهای آن در متون نظم و نثر عرفانی بررسی شده است.

گردآوری اطلاعات به روش فیشبرداری با بررسی کلی متون عرفانی بصورت کتابخانه ای انجام گرفته و نگارش مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی با انتخاب نمونه هایی از آثار برجسته متون عرفانی است.

اعتقاد به خلع بدن در آثار عرفانی وجود دارد. عارفان معتقدند برخی اولیاء به درجه ای از سلوک میرسند که بدن برای آنها همانند لباس میشود و روح میتواند آن را بیرون بیاورد؛ همچنین تعبیر مرغ و قفس را تکرار کرده اند که روح همانند پرنده از قفس تن رها میشود. عشق خداوندی، ریاضت، ترک تعلقات مادی، زهد و تزکیه نفس از شرایط و ملزومات خلع بدن است. خلع بدن با مرگ ارادی متفاوت است، اما اولیایی که به مرگ ارادی رسیده اند راحتتر به خلع بدن نایل میشوند. کرامت عارفان مصداقی از خلع بدن است که در متون عرفانی تکرار شده است.

گذشتن از جسم در عرفان اسلامی، اندیشه عمومی و سبک فکری مشترک عارفان در دوره های مختلف بوده است. تلاش پیوسته آنها در آشنایی روح با عالم علوی است که با هبوط به جهان مادی گرفتار شده و در تقابل با جسم قرار گرفته است؛ حال آنکه روح متعلق به این جهان و جسم نیست و ازآنجاکه تعلق به جهان دیگر دارد و مجرد است، گاه برای اتصال به عالم علوی یا مکاشفه، کرامت و تجربه عارفانه از بدن مخلوع میشود.