حوزه تراز اسلامی از منظر آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی*

حوزه‌های علمیه شیعه از دیرباز نقش سترگ و مستمری در صیانت، توسعه و ارتقای سطح باورهای اسلامی داشته و در عرصه‌های گوناگون اجتماعی نقش‌آفرین بوده‌اند. این توفیق به دست نیامده است، مگر با تقوا، اخلاص، جهاد، تدبیر، دقت و تیزبینی زعمای حوزه در مقاطع تاریخی. در این میان، حوزه علمیه قم با زعامت آیت‌‌الله حایری یزدی با تجربه فراز و نشیب‌ها و فرصت‌ها و تهدیدهای گوناگونی در عصر قاجار و پهلوی اول از فعال‌ترین و تاثیرگذار‌ترین حوزه‌های علمیه در قرون اخیر بوده است. این تحقیق با تکیه بر آراء، مواضع و عملکرد ایشان به‌مثابه مجدد حوزه علمیه قم، حوزه تراز اسلامی در موقعیت خاص پهلوی اول از دیدگاه ایشان را واکاوی کرده و با استفاده از منابع استنادی و کتابخانه‌ای، اصولی همچون برنامه‌ریزی، علم‌آموزی، تامین معیشت، رعایت اصول اخلاقی، جلب اعتماد عمومی، اصلاح شیوه‌ها و فرایندها را از معیارهای حوزه تراز اسلامی نسبت به طلاب و مردم از دیدگاه ایشان دانسته و اصولی همانند بصیرت، اولویت‌سنجی، تدبیر و مصلحت‌سنجی و تعدیل سیاست‌های دولتمردان را رسالت حوزه در قبال دولتمردان پهلوی اول برشمرده است.