جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "قم" در نشریات گروه "تاریخ"
تکرار جستجوی کلیدواژه «قم» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
پاره ای از رویدادها، مانند زمان تولد یا وفات بزرگان دین و چگونگی زندگی و از دنیا رفتن آنها، فاقد دقت کافی در منابع تاریخی هستند. به فراوانی دیده می شود که گاه برای یک حادثه، چندین تاریخ ذکر شده و یا درباره چگونگی رحلت، گاه از تعبیر وفات و گاه از تعبیر شهادت استفاده شده است. کوشش برای رسیدن به یک نتیجه روشن و قابل قبول تر، در این گونه موارد، ازآن رو دارای اهمیت است که این رویدادها دارای پیامدهای اجتماعی و آیینی است. در این تحقیق، با بهره گیری از روش تاریخی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای متقدم، به بررسی انتقادی نوشته های معاصر در خصوص وفات حضرت معصومه پرداخته شده است. یافته های پژوهش، نشان می دهد که مستندات ادعاهای نویسندگان معاصر در خصوص چگونگی رحلت آن بانو ، از اعتبار لازم برخوردار نیست.
کلید واژگان: معصومه, امامزادگان, قم, ساوهSome events, such as the time of birth or departure of religious nobless and the way they lived and died, lack sufficient accuracy in the historical sources. It is often seen that several dates are mentioned for the same incident, or the how of death, has sometimes been interpreted as departure and sometime as martyrdom. Achieving a clear and more acceptable result in such cases is important because these events have social and ritual consequences. Relying on the historical-analytical method of research and primary library sources, a critical review of contemporary writings regarding the departure of Hazrat Masoumeh (PBUH) has been done in this research. The findings of the research clarify that the documentation of the claims of contemporary writers regarding the how of that holiness' departure are not of the necessary credibility.
Keywords: Hazrat Masoumeh, Descendents Of Imams, Qom, Saveh -
بررسی عوامل تاثیرگذار در تمدن اسلامی از موضوعات حائز اهمیت است. در شکوفایی تمدن اسلامی مردم شهرهای مختلف از جمله قم به عنوان یکی از شهرهای مهم مذهبی شیعه تاثیرگذار بوده اند. این نوشتار با بهره گیری از رویکرد توصیفی_تحلیلی در صدد پاسخ به این سوال است که قم از قرن دوم تا چهارم (ه.ق) چه تاثیراتی بر تمدن اسلامی داشته است. یافته های تحقیق نشان می دهد، مردم قم اعم از بومیان محلی و اشعریان شیعی عرب با استفاده از نیروی انسانی کارآمد و برنامه ای منسجم در مدت زمان کوتاهی توانستند با خودکفایی در بخش های مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری، صنعتی، کشاورزی، دامداری، قضایی، نظامی، علمی، معماری و هنر، صادرات کالاهای مرغوب و باکیفیت به بلاد اسلامی، تامین نیروی کارآمد سیاسی برای دیگر شهرها، اعزام تجار و بازرگانان به شهرهای مختلف اسلامی، تامین امنیت راه های مواصلاتی و ابداع و انتقال سبک هنر و معماری به دیگر شهرهای اسلامی بر تمدن اسلامی تاثیرگذار باشند.
کلید واژگان: قم, تمدن اسلامی, تشکیلات, اقتصاد, هنر, معماریInvestigating the influential factors in Islamic civilization is important. The people of different cities, including Qom, as one of the important Shiite religious cities, have been influential in the flourishing of Islamic civilization. This research using the descriptive-analytical method based on the data of the most authentic narrative and historical, geographical and royal books, seeks to answer the question that what effects did Qom have on Islamic civilization from the second to the fourth century Hijri? The findings show that the people of Qom, both local natives and Arab Shiite Ash'aris, using efficient manpower and a coherent plan, in a short period of time, were able to have an impact on Islamic civilization by self-sufficient in various political, economic, commercial, industrial, agricultural, animal husbandry, judicial, military, scientific, architectural and art sectors, exporting high-quality goods to Islamic countries, providing efficient political force for other cities, sending merchants and traders to different Islamic cities, ensuring the security of transportation routes, and inventing and transferring the art and architecture style to other Islamic cities.
Keywords: Qom, Islamic Civilization, Organization. Art. Architecture -
بازخوانی اخبار تاریخی احمد بن حسن قطان استاد ناشناخته شیخ صدوق (ره) در رینشریه سخن تاریخ، پیاپی 44 (زمستان 1402)، صص 41 -62
احمد بن حسن قطان از اساتید ناشناخته شیخ صدوق (ره) در مدرسه ری است که تنها اخباری از وی در آثار صدوق آمده است. این پژوهش تلاش دارد با بازخوانی اخبار برجای مانده از او در آثار این محدث- مورخ امامیه و مقایسه آن با منابع دیگر، به این پرسش پاسخ دهد که چرا یک محدث امامیه سراغ گزارش های یک راوی از اصحاب حدیث در این شهر رفته است و چه نوع گزارش هایی را دریافت کرده است؟ یافته ها نشان می دهد شیخ صدوق از وی گزارش هایی را دریافت کرده است که با رویکرد تاریخی کلامی وی سازگار بوده و در کنار اخبار امامیه می توانست یاریگر باورهای این محدث امامیه باشد. اخبار وی شامل روایاتی مرتبط با کلام، اخلاق، برخی ذکرها و گزارش های تاریخی مثل روایات «اثنی عشر خلیفه» می شود که صدوق برای اثبات جانشینی دوازده امام به ویژه در اثبات امامت حضرت حجت (ع) بهره گرفت.
کلید واژگان: شیخ صدوق(ره), احمد بن حسن قطان, امامیه, قم, ریRetelling the historical news of Ahmed ibn Hassan Qattan, the unknown teacher of Sheikh Sadouq in ReyThe name of Ahmed ibn Hasan Qattan, one of the unknown teachers of Sheikh Sadouq, appears in some narrations of Sadouq's works. The following research was conducted with the aim of identifying the mentioned person and also explaining why a famous Imamiyya scholar referred to this person from among the Companions of Hadith in order to narrate the narration. The findings show that Sadouq received reports from him that were compatible with the theological historical approach and could be helpful for theological beliefs along with Imamiya news. His news included narrations related to speech, ethics, some Zikrs and a narration such as "Twelfth Caliph" that Sadouq used to prove the succession of the twelve Imams, especially to prove the Imamate of Hazrat Mahdi. In the path of his narrations, there are many unknown men, and the content is in some places consistent with the advanced sources of Imamiyyah.
Keywords: Sheikh Sadouq, Ahmad Ibn Hassan Qattan, Imamiya, Qom, Rey -
مزرعه نصرت آباد در سال 1264ه.ق. توسط «آقامیرزا نصرالله صدرالممالک» در پیرامون قم احداث شد و بر دو اولاد ذکورش وقف شد. این مزرعه تا دوره پهلوی فعال بود و پس از آن، بقایای مزرعه به نام «قلعه صدری» در سال 1380ه.ش. با شماره 4868 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. از این مزرعه اسناد مکتوبی ازقبیل نقشه تاریخی و وقف نامه مربوط به سال 1270ه.ق. وجود دارد. در اسناد یادشده به اطلاعات مفیدی درباره ویژگی های مزرعه و کیفیاتی از قبیل چرایی ساخت، فرآیند شکل گیری، عناصر کالبدی متعدد و محصولات باغی و زراعی اشاره شده است. مساله تحقیق آشنایی اندک جوامع با موضوع «معماری مزرعه» و هم چنین احتمال احیاء مزرعه نصرت آباد و قلعه صدری در آینده براساس خوانش نادرست ویژگی های آن است. هدف از این پژوهش معرفی یک مزرعه قاجاری است و برای نیل به آن دو پرسش مطرح می شود: مزرعه نصرت آباد دارای چه ویژگی های کالبدی و کارکردی است؟ نقش این ویژگی ها در حیات مزرعه نصرت آباد چه بوده است؟ این تحقیق سعی می کند به دلیل ماهیت تاریخی مزرعه با رویکرد تفسیرگرایی و راهبرد تفسیری تاریخی به موضوع نزدیک شود و از سه قالب اصلی سندپژوهی، مصاحبه و مطالعات میدانی استفاده می کند. بررسی ها نشان می دهند که مزرعه نصرت آباد دارای دو ویژگی کالبدی و کارکردی و نظام های زیرمجموعه آن ها بوده است. تعیین موقعیت، شکل گیری عناصرکالبدی و شیوه های پایش مزرعه مربوط به ویژگی های کالبدی آن است و ویژگی کارکردی مزرعه نصرت آباد نیز به نوع محصولات زراعی، هرم اجتماعی و موضوعات فرهنگی مرتبط اشاره می کند. معماری و انشاء مزرعه نصرت آباد محصول امتزاج ویژگی های کالبدی و کارکردی درطول زمان بوده است و صدرالممالک توانست با این اقدامات از مزرعه صیانت کرده و آن را به متولیان و ناظران کنونی بسپارد.
کلید واژگان: مزرعه نصرت آباد, قلعه صدری, میراث کشاورزی, قمNusratabad Farmstead was built in 1264 AH by Aqamirza Nasrullah Sadr al-Mamalik around Qom and was dedicated to his two male children. This farmstead was active until the Pahlavi period and after that, the remains of the farmstead called Sadri castle were registered in the list of national monuments of Iran in 2001 with the number 4868. there are written documents such as historical maps and endowments related to the year 1270 AH about this farmstead. The mentioned documents provide useful information about the characteristics of the farmstead and qualities such as why it is made, the formation process, various physical elements and agricultural products. The research problem is the low familiarity of the communities with the subject of “farmsteads architecture” and also the possibility of reviving Nusratabad and Sadri Castle in the future. The aim of this study is to introduce a Qajar farmstrad and to achieve them two questions are asked: 1. What are the physical and functional characteristics of Nusratabad Farmstead? 2. What was the role of these characteristics in the survival of Nusratabad farmstead? this study tries to approach the subject with an interpretive approach and historical interpretive strategy and uses the three main formats of document research, interviews and field studies. Studies show that Nusratabad farmstead has two physical and functional characteristics and their subsystems. Positioning, formation of physical elements and farmsteads monitoring methods are related to its physical characteristics and the functional characteristics of Nusratabad farmstead also refer to the type of crops, social pyramid and related cultural issues. The architecture of Nusratabad Farmstead have been the product of a combination of physical and functional characteristics over time and Sadr al-Mamalik was able to protect the farmstead with these measures and hand it over to the current supervisors.
Keywords: Nusratabad Farmstead, Sadri Castle, Agricultural Heritage, Qom -
اشعریان به عنوان اولین دولت شهر شیعی ایران تا قرن چهارم هجری اختیار و اراده حاکمیت را در جغرافیای قم به دست گرفتند و با تعاملات و رفتارهای منطقی با بومیان این منطقه توانستند به ایجاد یک فضای اجتماعی مطلوب و مشترک دست یابند. براساس بررسی منابع تاریخی و تعمیم رویدادهای مهم این دوران با الگوهای شناخته شده در علوم سیاسی می توان رهیافت های تمدن سازی را در حیات این خاندان احصاء نمود؛ از آنجا که یکی از مقدمات تاسیس تمدن ها تشکیل حکومت هاست این دولت شهر گام های اولیه ای در جریان تداوم حکومت خود برداشت که در مفهوم واقعی تلاش برای زمینه چینی ایجاد یک تمدن تلقی می گردد. لذا کوشش برای تغییر حیات اجتماعی منطقه به سمت شهرنشینی، تشکیل ساختار اجتماعی و سیاسی منظم، ترویج قوانین بر اساس عقود عهدنامه ها، رسمیت بخشی به مذهب تشیع، تعامل سیاسی با حاکمیت، مدارای مذهبی با هم کیشان و تاسیس مدارس و ترویج علوم از ملزومات تمدن سازی این جامعه در راستای ایجاد یک تمدن بوده که هرچند در کنش های سیاسی و بعد از روی کار آمدن آل بویه از کانون توجهات خارج شد اما به عنوان پیش درآمدی برای تمدن اسلامی بود که در قرن چهارم به دوران شکوفایی خود رسیده بود.
کلید واژگان: اشعریان, قم, تشیع, دولت شهر, تمدن سازیAs the first Shiite city-state of Iran, the Ash'aris were in charge of the administration of governance in the geography of Qom until the 4th century of Hijri, and with logical interactions with the natives of this region, they were able to create a favorable and common social atmosphere. Based on the examination of historical sources and the generalization of the important events of this period with the patterns known in political science, it is possible to calculate the approaches of civilization in the life of this dynasty. Since one of the prerequisites for the establishment of civilizations is the formation of governments, this city-state took initial steps in the continuation of its government, which is considered in the true sense of trying to lay the groundwork for the creation of a civilization. Therefore, in order to create a civilization, one of the requirements for the civilization of this city state is to try to change the social life of the region towards urbanization, to form an orderly social and political structure, to promote laws based on the contracts of the covenants, to formalize the Shia religion, to interact politically with the government, and tolerate religiously with other religions, establishing schools and promoting science. Although this city government went out of the limelight after Al-Buye came to power and also in political actions, but it was a precursor to Islamic civilization that reached its flowering in the fourth century.
Keywords: Ash'ari, Qom, Shiism, city-state, civilization -
حجاب در تاریخ معاصر ایران با ورود فرهنگ و اندیشه های غربی و دخالت سلبی حکومت ها ابعاد پیچیده ای پیدا کرده است. مسلما هرگونه بررسی و چاره اندیشی در مورد آن نیازمند بررسی ریشه ای شکل مواجهه عمومی با رفع و کشف حجاب و البته مطالعه سیاست های حکومت ها در قبال آن مسیله می باشد. شهر قم به عنوان یک شهر مذهبی با تمرکز روحانیت در آن، می تواند مورد مطالعاتی مناسبی در این زمینه محسوب شود. در این تحقیق با روشی توصیفی تحلیلی، طی تحقیقی کتابخانه ای و با بهره مندی از اسناد و مدارک آرشیوی موجود در آنها به بررسی و البته تحلیل موضوع پرداخته و در کنار آن تلاش شده با استفاده از خاطرات افراد آگاه معاصر رویداد(تاریخ شفاهی) بر جنبه استنادی و اقناعی کار افزوده شود. نتایج و یافته های تحقیق را می توان این گونه بیان کرد که سیاست ها و روش های حکومت رضاشاه در زمینه اجرای قانون کشف حجاب در قم، به دو بعد تبلیغاتی و اجرایی قابل تقسیم بندی است. ابعاد تبلیغاتی معمولا در قالب مراسم و جشن های کشف حجاب، که بیشتر رویه ای فرمایشی و نمایشی داشت، دنبال می شد و جنبه اجرایی آن که به مرور نسبت به جنبه اول، پررنگ تر، جدی تر و خشن تر شد؛ شامل ممانعت از حضور و برخوردهای تند با بانوان محجبه در مدارس، ادارات، معابر و اجتماعات عمومی بود. روش تقابل مردم و علما نیز در برابر قانون کشف حجاب عموما، بیشتر روشی تدافعی بود نه تهاجمی.
کلید واژگان: اسناد کشف حجاب, چادر, قم, رضا شاه, روحانیونHijab in the contemporary history of Iran has acquired complex dimensions with the introduction of western culture and ideas and the negative interference of governments. Certainly, any investigation and solution thinking about it requires a fundamental investigation of the form of public confrontation with the removal and discovery of the hijab, and of course, a study of the policies of the governments regarding that issue. The city of Qom, as a religious city with a concentration of clergy in it, can be considered as a suitable case study in this field. Regarding the research method, it should be said that in this research, with a descriptive-analytical method, during a library research and with the benefit of archival documents and documents available in them, the subject will be examined and of course analyzed, and besides that, the citation and persuasive aspect of the work will be added by using the memories of contemporary knowledgeable people of the event (oral history).The results and findings of the research can be expressed as follows: The policies and methods of Reza Shah's government in the field of implementation of the Hijab Removal Law in Qom can be divided into two dimensions, propaganda and implementation. Advertising dimensions; It was usually followed in the form of hijab unveiling ceremonies and celebrations, which mostly had a commanding and theatrical procedure, and its performance aspect, which gradually became more colorful, serious and violent, compared to the first aspect.
Keywords: Documents On Discovery Of Hijab, Veil, Qom, Reza Shah, Clergymen -
با اضمحلال دولت ایلخانی، یکی از خاندان های اصیل و خوش نام قمی، خاندان صفی، در شهر شیعه نشین قم به حکومت رسید و اعضایی از آن خاندان دانشدوست و هنرپرور شیعه، به مدت هشتاد سال (816-736ق./1413-1335م.) بر قم و مضافات آن فرمان راندند. در آن دوران، ایران، به ویژه ایران مرکزی، دستخوش نابسامانی و عرصه تاخت و تاز و کشمکش میان قدرتهایی چون آل چوپان، جلایریان و مظفریان بود. در چنین اوضاع و احوالی، فرمانروایان خردمند صفی با در پیش گرفتن سیاست مدارا و همزیستی مسالمت آمیز با همه قدرتهای پیرامون، قم را از گزند حمله مصون داشتند. با این حال، آنان گاه برای دفع تهاجم دشمن، به مقتضای مصالح وقت، به یک قدرت دور، نزدیک میشدند. در آغاز دومین دهه قرن نهم هجری، اسکندر بن عمر شیخ، نوه تیمور که بر فارس حاکم بود، بر عموی خود شاهرخ، سلطان وقت تیموری، شورید، بر اصفهان و بیشتر عراق عجم دست یافت و قم را هم تهدید کرد. در آن زمان قرایوسف قراقویونلو در غرب ایران قدرت بسیار یافته و شیعه نیز شده بود. فرمانروای وقت قم، خواجه محمد صفی، برای دفع تهاجم اسکندر، با قرایوسف متحد شد و او را به نبرد با اسکندر برانگیخت. حکومت صفی نیرومند بود و قم نیز از موقعیت سوقالجیشی ممتازی برخوردار بود. این تصمیم خواجه صفی، موقعیت اسکندر را در این ناحیه با خطر جدی مواجه کرد و او را به تسخیر قم برانگیخت. شهر با خیانت یکی از معتمدان خواجه محمد صفی- نه برتری نظامی اسکندر- سقوط کرد و حاکمیت هشتاد ساله شیعه در آن، پایان یافت.
کلید واژگان: خواجه محمد صفی, اسکندر بن عمر شیخ, قرایوسف قراقویونلو, سلطانیه, قمBy the collapse of the Ilkhanid state, the Safi family, one of the noble and well-known families of Qom gained power in the Shiite city, and members of this patron of arts and learning family governed over Qom and its outskirts for eighty years (736-816 AH/ 1335-1413 AD). In those days, Iran, especially central Iran was exposed to disorder, invasions, and conflicts between powers like Ale-chuban, the Jalayerids, and Ale-Mozaffar. In such conditions, the wise Safi governors secured Qom from attack by choosing a policy of coexistence with all powers around. However, they sometimes befriended and united with a faraway power to confront the enemy's attack. At the beginning of the second decade of the 9th century AH, Timur’s grandson Iskandar ibn Umar Shaikh (812-817 AH/ 1409-1414 AD) conquered most of the Iraqi ÁJam and threatened Qom too. In those days, Qarayusef Qaraqoyunlo (813-823 AH/ 1410-1420 AD.) had gained great power in western Iran. He was a Shiite. To confront Iskandar’s aggression, Qom’s ruler of the time Ḵhajeh Mohammade Safi (806-816 AH/ 1404-1413 AD) united with Qarayusef and provoked him into war with Iskandar. The Safi government was powerful and Qom had an excellent strategic situation; therefore, Ḵhajeh Mohammad’s decision seriously endangered Iskandar’s condition in the region and provoked him to conquer Qom. Qom was fallen by the treachery of one of Ḵhajeh Mohammad’s confidants.
Keywords: Ḵhajeh Mohammad-e Safi, Iskandar-ibn Umar Shaikh, Qarayusef-e Qaraqoyunlo, Sultaniyeh, Qom -
حوزههای علمیه شیعه از دیرباز نقش سترگ و مستمری در صیانت، توسعه و ارتقای سطح باورهای اسلامی داشته و در عرصههای گوناگون اجتماعی نقشآفرین بودهاند. این توفیق به دست نیامده است، مگر با تقوا، اخلاص، جهاد، تدبیر، دقت و تیزبینی زعمای حوزه در مقاطع تاریخی. در این میان، حوزه علمیه قم با زعامت آیتالله حایری یزدی با تجربه فراز و نشیبها و فرصتها و تهدیدهای گوناگونی در عصر قاجار و پهلوی اول از فعالترین و تاثیرگذارترین حوزههای علمیه در قرون اخیر بوده است. این تحقیق با تکیه بر آراء، مواضع و عملکرد ایشان بهمثابه مجدد حوزه علمیه قم، حوزه تراز اسلامی در موقعیت خاص پهلوی اول از دیدگاه ایشان را واکاوی کرده و با استفاده از منابع استنادی و کتابخانهای، اصولی همچون برنامهریزی، علمآموزی، تامین معیشت، رعایت اصول اخلاقی، جلب اعتماد عمومی، اصلاح شیوهها و فرایندها را از معیارهای حوزه تراز اسلامی نسبت به طلاب و مردم از دیدگاه ایشان دانسته و اصولی همانند بصیرت، اولویتسنجی، تدبیر و مصلحتسنجی و تعدیل سیاستهای دولتمردان را رسالت حوزه در قبال دولتمردان پهلوی اول برشمرده است.
کلید واژگان: آیت الله حائری یزدی, حوزه های علمیه, قم, حوزه تراز اسلامی, رضاخان -
فصلنامه تاریخ اسلام، پیاپی 89 (بهار 1401)، صص 189 -214
قم، محل تلاقی راه های ایران مرکزی و منزلگاه کاروانیان بود و به دلیل ویژگی هم مرز بودن با کویر، طی سده های اول و دوم هجری، استقلال سیاسی، اقتصادی و فکری خود را در برابر خلافت و والیان آن حفظ کرد و به عنوان پناهگاه مهاجران مخالف حکومت اموی و شهری شیعه مذهب، از راه دادن والیان اموی و بعدها عباسی به داخل شهر امتناع ورزید. این شهر، در سده های بعد و در دوره حکومت های ایرانی، از منظر اقتصادی و فکری، به حاشیه رانده شد و به تدریج استقلال خود را از دست داد. بررسی نقش جنبش های ایرانی مانند خرمدینان و حکومت های نیمه مستقل ایرانی بر تحولات سیاسی شهر قم، مسیله مورد نظر این پژوهش است. نتایج این پژوهش که با روش وصفی تحلیلی و با استناد به متون تاریخی نگاشته شده، نشان می دهد مجاورت با شهرهایی مانند ری که در سده سوم و چهارم از اهمیت بسیاری برخوردار شده بود، مهاجرت علما و شکل گیری حکومت شیعی مذهب آل بویه که پایتخت های خود نظیر ری و بغداد را مرکز بحث های کلامی و معتزلی مورد علاقه علمای شیعه قم ساخته بود، باعث افول و به حاشیه راندن این شهر از سده چهارم به بعد گردید.
کلید واژگان: اشعریان, قم, ایران دوره اسلامی, حکومت های نیمه مستقل ایرانی, ریHostory of Islam, Volume:23 Issue: 89, 2022, PP 189 -214Qom was the crossroads of Central Iran and the home of caravans, and due to its border with the desert, during the first and second centuries (A.H), it maintained its political, economic and intellectual independence against the Caliphate and its governors, and as a refuge for the immigrants who opposed the Umayyad rule and the Shiite city refused the Umayyad and later Abbasid governors to enter the city. In the following centuries and in time of Iranian governments, this city was economically and intellectually marginalized and gradually lost its independence. Investigating the role of Iranian movements such as Khorramdin and semi-independent Iranian governments on the political developments of Qom is the issue of this research. The results of this research, written with a descriptive-analytical method and referring to historical texts, illustrate the proximity to cities such as Ray, which achieved considerable significance in the third and fourth centuries, the migration of scholars and the development of the Shiite government of the Buyid sect, whose capitals was Ray city and they made Baghdad the center of theological and Mu'tazili debates favored by Qom's Shiite scholars, causing the decline and marginalization of this city from the fourth century onwards
Keywords: Ash'aris, Qom, Islamic period of Iran, Iranian semi-independent governments, Ray -
یکی از قدیمی ترین سازمان های اداری مذهبی ایران، تشکیلات به وجود آمده در ذیل حرم حضرت معصومه (س) است که در طول دوره قاجاریه و پهلوی از حیث ملاحظات تشکیلات اداری، توسعه و تکامل پیدا کرد. این مقاله در صدد است با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که در حوزه تشکیلات اداری خدمتگزاران در دوره قاجاریه و پهلوی، آستانه مقدسه نیروی انسانی خود را چگونه جذب و سازماندهی می کرد؟ و انقلاب مشروطه و اصلاحات آمرانه دوره پهلوی، چه تاثیری بر تشکیلات اداری آستانه گذاشتند؟این پژوهش با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و اسنادی و با روش توصیفی تحلیلی تنظیم شده است. نتایج نشان می دهد که در دوره قاجاریه، اداره آستانه مقدسه را سادات حسینی و رضوی، با فرمان های حکومتی تحت عنوان: خدمتگزارن موروثی، اداره می کردند و به غیر از بازماندگان آنها، افراد دیگری اجازه فعالیت در آستانه مقدسه را نداشتند. همچنین مطالعات نشان می دهد، انقلاب مشروطه و اصلاحات اداری آمرانه دوره پهلوی، تاثیر بسزایی در تشکیلات آستانه داشت، به گونه ای که با ابلاغ نظام نامه اداری، قانون لباس متحدالشکل و جواز لباس روحانیون توسط وزارت معارف، اداره آستانه در پرداخت حقوق و پوشش خدمتگزاران دگرگونی ایجاد نمود.کلید واژگان: آستانه مقدسه, تشکیلات اداری, متولی, سرکشیک, زیارت نامه خوان, قمOne of the oldest administrative-religious organizations in Iran is the organization created under the shrine of Hazrat Masoumeh (s), which was developed during the Qajar and Pahlavi periods in terms of administrative organization. This article seeks to answer the question with a descriptive-analytical method that in the field of administrative organization of servants in the Qajar and Pahlavi period, how the holy threshold of manpower absorbed and organized? How were you financed? How were the salaries and benefits of the servants paid? Method / approach; This research has been prepared by using library and documentary sources and by descriptive-analytical method. Findings and results; The results show that during the Qajar period, the administration of the Holy Threshold was managed by Sadat Hosseini and Razavi, with government decrees called hereditary servants, and other than their heirs, no one else was allowed to work on the Holy Threshold. Studies also show that the Constitutional Revolution and the dictatorial administrative reforms of the Pahlavi period had a significant impact on the organization of Astana, so that with the promulgation of the administrative regulations, the uniform law and the cleric's license by the Ministry of Education, the Astana administration changed the payment of salaries and salaries.Keywords: Holy Threshold, administrative organization, Trustee, Rebellious, Pilgrimage Letter, Qom
-
فصلنامه تاریخ اسلام، پیاپی 88 (زمستان 1400)، صص 109 -135
شیعیان ایران در عصر امام حسن عسکری (ع)، به دلیل دوری مسافت، با نامه نگاری از طریق وکلای آن حضرت، پرسش های دینی خود را با ایشان در میان می گذاشتند. پاره ای از پرسشهای موجود در این نامه ها، دارای دلالت های مهمی در زمینه سیر تاریخی فکر و فقه شیعه است که در مباحث تاریخ تمدن شیعیان باید مورد توجه قرار گیرد. پژوهش پیش رو، این مکاتبه ها را بر اساس مناطق جغرافیایی، و سپس نام راویان، سامان داده و کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که مناطق مختلف ایران در این خصوص چه نقشی ایفا کرده اند و در مقایسه با یکدیگر، علل و عوامل نگارش نامه ها و نیز محتوای نامه های آنها چه بوده است؟نتیجه این پژوهش، رابطه مستقیمی میان جمعیت شیعه و تعداد نامه ها را ترسیم می کند و نشان می دهد که محور اصلی نامه ها، مسایل فقهی، کلامی و اجتماعی بوده است و در میان شهرهای ایران، قم نقش بیشتری در این مکاتبه ها داشته است.
کلید واژگان: امام حسن عسکری(ع), یاران ایرانی امام عسکری(ع), شیعیان ایران, قم, نامه نگاریHostory of Islam, Volume:22 Issue: 88, 2022, PP 109 -135The Shiites of Iran, in time of Imam Hassan Askari (PBUH), raised their religious questions through the letters by the agents of that holiness due to the long distance. Some of the questions raised in these letters are of significant significations concerning the historical trend of thought and jurisprudence of Shia which should be considered in the discussions on the history of civilization of Shiites.The present research has organized these letters based on the geographical areas and the name of narrators and it has endeavored to answer this question on the role of various areas of Iran in this regard as well as the reasons of writing these letters and what their content were. The result of this research illustrates a direct relationship between the population of Shia and the number of letters and it clarifies that the main subject of letters has been related to the jurisprudential, theological and social issues and among the cities of Iran, most of these letters has been written by the individuals in Qom.
Keywords: Imam Hassan Askari (PBUH), Iranian followers of Imam Askari, Iranian Shiites, Qom, letter writing -
یکی از مهم ترین تحولات اجتماعی ایران، وقوع حوادث و سوانح طبیعی غیر مترقبه است که در بررسی رویداد اجتماعی و اقتصادی شهری به علت تاثیر همه جانبه آن در زندگی مردم شرح سوانح و بلایای طبیعی محل نقد و توجه جدی است، چون این حوادث نقطه شروع بسیاری از تحولات تاریخی است که در دگرگونی های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ملی و بومی قابل توجه است. این پژوهش بر آن است که تاثیر اقتصادی و اجتماعی حوادث غیر مترقبه مانند قحطی و گرسنگی، سرما زدگی، سیل، زلزله و بیماری های واگیردار را بر شهر قم در عصر ناصری مورد بررسی قرار دهد و پیامد طولانی آن را بر ابعاد مختلف زندگی مردم تحلیل نماید. در این بررسی که از نوع پژوهش تاریخی است بر اساس منابع و به شیوه توصیفی - تحلیلی، برخی از تاثیر و تاثرات حوادث غیر مترقبه طبیعی را بر زندگی اجتماعی مردم قم تحلیل نماید. یافته پژوهش نشان می دهد که حوادث ناگوار و غیر مترقبه طبیعی قم موجب کاهش جمعیت، تضعیف نظام اقتصادی و معیشت مردم، مهاجرت مردم به دیگر مناطق، تبدیل زمین های مرغوب کشاورزی به کشت تریاک و پنبه ، شورش محلی شده و زمینه را برای حوادث سیاسی و اجتماعی بزرگتر در ادوار بعدی، مانند پیدایش شورش ها و اعتراضات اجتماعی و انقلاب مشروطه فراهم نمود.
کلید واژگان: قم, ناصرالدین شاه, سوانح طبیعی غیر مترقبه, قحطی, سیل, زلزله, بیماری های واگیردارOne of the most important social developments in Iran is the occurrence of unexpected natural disasters. In the local historical study, due to its comprehensive impact on people's lives, the description of natural disasters is a source of serious criticism, because these events are the starting point of many historical developments Is significant in national, local social, political, and economic transformations.This study aims to investigate the economic and social impact of unexpected events such as famine and starvation, cold, flood, earthquake, infectious diseases on the city of Qom in the Nasserite era and its long-term consequences with descriptive-analytical method and data collection method. Explain in the form of libraries and documents. The research findings show that unfortunate and unexpected natural disasters have a negative effect on population decline and weakening the economic system and people's livelihood and have significant effects on political and social events in later periods.
Keywords: Qom, Nasreddin Shah, Natural disasters, Famine, Flood, earthquake, Infectious Diseases -
بررسی وضعیت فرهنگی و تمدنی شهر قم در دو دوره صفویه و قاجاریه
هدف تحقیق حاضر به بررسی وضعیت فرهنگی وتمدنی شهرقم در دو دوره صفویه وقاجار و آثار ومصادیق مرتبط با آن میپردازد. با پیدایش حکومت صفویان بخاطر شرایط سیاسی - اجتماعی که بوجود آمد جمعیت تشیع به شدت افزایش یافت چنانکه در عهد صفویه جمعیت ایران به نفع شیعیان تغییر یافت و مذهب تشیع برای اولین بار صورت رسمی بخود گرفت. شهر قم در این دوره در زمینه های سیاسی اقتصادی و فرهنگی به اوج شکوفایی و آبادانی رسید بطوریکه اکثر آثار تاریخی و مدارس علمیه قم مربوط به همین دوره است. در واقع پس از تصرف این شهر توسط شاه اسماعیل صفوی اکثر پادشاهان این سلسله به قم آمده و مدتی را در آن می ماندندوهمین امر باعث رشددرابعاد مختلف فرهنگی وتمدنی شده است. در دوره قاجار در برخی از شاخصه های فرهنگی وتمدنی مانند مدارس سرعت پیشرفت کند میشود و بیشتر به تجدید بنا ویا ترمیم آثاروابنیه تاریخی محدود می شود.
کلید واژگان: فرهنگی, تمدنی, قم, صفویه, قاجاریهStudy of Cultural and Traditional Situation of Qom City in Safavid and Qajar PeriodsThe purpose of this study is to investigate the cultural and civilian status of Qom city in two periods of Safavid and Qajar and related works and related examples. With the advent of the Safavid regime, due to the socio-political conditions that arose, Shi'ism increased sharply, as during the Safavid period, the Iranian population changed in favor of the Shi'ites, and the Shi'i religion first became formal. During this period, the city of Qom reached the peak of flourishing in the political and economic fields, as most of the historical monuments and schools of Qom are related to the same period. In fact, after the capture of this city by Shah Isma'il Safavi, most of the kings of this dynasty came to Qom and remained for a while, which has led to growth in various cultural and civilian dimensions. In the Qajar period, progress in some of the cultural and civilization characteristics of schools, such as schools, is slowing down, and more is limited to the restoration or restoration of works and historical buildings.
Keywords: Cultural, Civilization, Qom, Safavid, Qajar -
شهر قم در طول دوران اسلامی به واسطه وجود مرقد حضرت معصومه (س)، به عنوان دومین قطب مذهبی ایران شناخته شده است. تاثیرگذاری عامل مذهبی در معرفی این شهر تاحدی است که گروهی از مورخان معتقدند پیش از ظهور دین اسلام، در این منطقه هیچ گونه پایگاه شهری وجود نداشته است. علی رغم تحقیقات پراکنده ای که در خصوص قدمت شهر قم صورت گرفته است، ابهامات فراوانی در مورد زمان دقیق ایجاد این شهر و سازندگان آن وجود دارد. بنابراین، در پژوهش حاضر که براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی است، غالب منابع مکتوبی که در ارتباط با پیشینه تاریخی شهر قم سخن گفته بودند به دقت مورد مطالعه قرار گرفت. علاوه بر آن، برای تفسیر علمی و دقیق تر گزارش های منابع مذکور و در انطباق با آنها، نتایج حاصل از پژوهش های باستان شناسی صورت گرفته در محوطه های باستانی منطقه قم ارزیابی شد. براساس نتایج، دشت قم به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، از هزاره ششم پیش از میلاد مورد توجه جوامع انسانی گوناگون قرار گرفته بود و در اواخر دوران ساسانی از پایگاه شهری نسبتا معتبری برخوردار گردید. شهر ساسانی قم در سال 23ق به دست مسلمانان فتح شد، با این وجود، نخستین گروه اعراب که از خاندان اشعری بودند در اواخر سده اول هجری در این مکان ساکن شدند و در نتیجه یک سده کوشش آنها در جهت آبادی مناطق مختلف منطقه، قم در سال 189ق به عنوان کوره ای مستقل به رسمیت شناخته شد
کلید واژگان: قم, کوره, دوران ساسانی- صدر اسلام, منابع تاریخی و شواهد باستان-شناختیDuring the Islamic period, Qom has been known as the second religious center in Iran due to the shrine of Masoumeh (AS). The influence of the religious factor in introducing this city is so that a group of historians believe that before the emergence of Islam, there was no urban base in this region. Despite the scattered research that has been done about the antiquity of Qom, there are many ambiguities about the exact time of the creation of this city and its builders. Therefore, in the present research which is based on the purpose of basic research type and based on the nature and method of historical research type, most of the written sources spoken about the historical background of Qom were carefully studied. In addition, for scientific and more accurate interpretation of the mentioned sources reports and in accordance with them, the results obtained from the archaeological research conducted in the ancient sites of Qom were evaluated. According to the results, Qom plain, which had been considered by various human societies since the sixth millennium BC,due to its special geographical location, had a relatively prestigious urban base in the late Sassanid period. The Sassanid city of Qom in the year 23 A.H was conquered by the Muslims, however, the first group of Arabs who belonged to the Ash'ari clan settled in this place in the late first century A.H and as a result of their efforts during a century to develop different areas of the region, Qom was recognized as an independent Kūreh in 189 AH.
Keywords: Qom, City, Kūreh, Sassanid-early Islamic period, historical sources, archaeological evidence -
انتخاب یک مکان به عنوان مقصد مهاجرت و تداوم سکونت، با امکانات سرزمینی و تکاپوهای مهاجران پیوندی دوسویه دارد. اشعریان در اواخر سده اول هجری به ناحیه قم آمدند و زیست جمعی خود را در این ناحیه تا اواسط سده چهارم هجری تداوم بخشیدند. این پژوهش درصدد است با در نظر داشتن عامل زمان و با نگاه به رهیافت جغرافیایی امکان گرا علل مهاجرت و تداوم سکونت اشعریان در ناحیه قم را تبیین نماید. در رویکرد امکان گرا شرایط و امکانات سرزمینی به عنوان بستر جغرافیایی و اقدامات مهاجران به عنوان عامل فعال انسانی به طور هم زمان مورد واکاوی قرار می گیرد. خالی بودن ناحیه قم از وجود مهاجرین متنفذ عرب، به آنها این امکان را داد که بتوانند بدون درگیری با قبایل رقیب حضورشان را در آنجا تداوم بخشند. حملات دیلمیان ضرورت پذیرش اشعریان را به عنوان نیروهای رزمی مدافع فراهم کرد و تغییر الگوی سکونت و تصاحب و مدیریت منابع آب وخاک از سوی اشعری ها، امکانات لازم را برای تداوم سکونت آنها فراهم و باعث توسعه همه جانبه ناحیه قم شد.
کلید واژگان: قم, اشعریان, امکانات سرزمینی, مهاجرت, تداوم سکونتChoosing a place as a destination for immigration and staying there is mutually connected to the land facilities and the migrants' efforts. The Ash'aris came to Qom at the end of the first century (AH) and continued their collective life in this area until the middle of the fourth century (AH). This study seeks to explain the causes of migration and the continuation of the Ash'aris' settlement in the Qom region, taking into account the time factor and the possible geographical facilities. In the possibility-oriented approach, land conditions and facilities as a geographical context and the immigrants' actions as an active human factor are examined simultaneously. The emptiness of the Qom region from the presence of influential Arab immigrants allowed the Ash'aris to continue their presence there without clashing with the rival tribes. The Daylamites' attacks made it necessary to accept the Ash'aris as defensive fighting forces. The changes in the habitation and possession patterns and management of water and soil resources by the Ash'aris provided the necessary facilities for their continued residence and led to the comprehensive development of Qom.
Keywords: Qom, Ash'aris, Land Facilities, Migration, Continuity of Residence -
نشریه تاریخ اندیش، پیاپی 3 (زمستان 1397)، صص 101 -128پس از درگذشت حضرت معصومه(ع) در قم این شهر تبدیل به یکی از مهمترین زیارتگاه ها و مراکز شیعی در ایران شد. با رسمی شدن مذهب تشیع در ایران توسط شاه اسماعیل اول، ر آن بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت؛ به گونه ای که پس از شاه این شهر و حرم مطه عباس اول کلیه ی پادشاهان صفوی، حرم مطهر حضرت را به عنوان مدفن خود برگزیدند. این انتخاب باعث شد تا جدای از توجهات سیاسی به این شهر، بناها و آثار ارزشمند معماری نیز بر سایر مفاخر موجود در حرم افزوده شود. این روند در دوره ی قاجار نیز ادامه یافت و با توجه ر، مدفن دو تن از پادشاهان قاجاریه یعنی فتحعلی به نزدیکی پایتخت به این شهر، حرم مطه نزدیکیشاه و محمدشاه و بسیاری از شاهزادگان و رجال دربار قاجار شد. جدای از عامل پایتخت به این شهر، اختلافات ایران با روسیه و عثمانی در زمان این دو شاه قاجاری باعث شد شاهان مذکور در مرکز ایران در حرم حضرت معصومه، دفن شوند. همچنین می توان وجود مقابر سلاطین صفوی را یکی از عوامل توجه شاهان مذکور قاجاری به این مکان برشمرد. از آنجا که بررسی و شناسایی مقابر شخصیت های مهم تاریخی یکی از مباحث مهم تاریخی به شمار می رود، مقاله ی پیش رو بر آن است تا با تکیه و استفاده از منابع ارزشمند تاریخی و تطبیق آنها با مشاهدات میدانی، به شناسایی و بررسی مقابر سلاطین قاجاریه در قم بپردازد. روش تحقیق در این مقاله به صورت میدانی و کتابخانه ای و تطبیق و تحلیل منابع موجود، به خصوص منابع اصلی بوده است. در این تحقیق تاریخی پس از جمع آوری اطلاعات لازم، به سازماندهی اطلاعات و تجزیه و تحلیل و سرانجام استنتاج آنها پرداخته شده است.کلید واژگان: مقابر, فتحعلی شاه, محمدشاه, قاجاریه, قم, حرم حضرت معصومهAfter Fatimah al-Ma’sûmah’s death in Qum, the city transformed into an important pilgrimage destination and a Shia center in Iran. After Shiism was established as state religion in Iran by Shah Ismail I, this city and its shrine came under the spotlight more than ever to the extent that after Shah Abbas I, all Safavid Shahs chose this shrine as their burial place. This choice, apart from the political attention the city received, caused many valuable monuments and architectural works to be added to the existing treasures of the shrine. This process also continued in the Qajar period and because of the proximity of Tehran, as the capital of Iran, to this city, two Qajar shahs, Fath-Ali Shah and Muhammad Shah, and many princes and courtiers chose the shrine as their burial place. Also existing the tombs of Safavid kings in Ma’sumah’s shrine can be one of the factors that the two Qajar shahs chose there for their burial place. Because studying and identifying the tombs of influential historical figures are among important historical debates, the present paper attempts to identify and investigate the mausoleums of Qajar Shahs in Qum relying on and using invaluable historical sources and comparing them with field observations. The study has employed field and library research, comparison and analysis of existing sources, especially first hand sources. In this historical study, after collecting the necessary data, they are organized, analyzed and finally conclusions are drawn.Keywords: Tombs, Fath-Ali Shah, Muhammad Shah, Qajars, Qum, Fatimah al-Ma’sûmah’s shrine
-
سرشماری از جمله مظاهر جنبش ترقی خواهی جهت اصلاح نظام مالیاتی عصر ناصری بود. پژوهش حاضر با استناد به کتابچه "مجموعه ناصری" و مقایسه آن با دیگر منابع روند افزایش و کاهش جمعیت شهری و روستایی و همچنین ساخت جغرافیای جمعیتی محلات مرکزی و رویکرد شغلی و مذهبی اهالی شهر را بر اساس سرشماری مورد توصیف و تحلیل قرار دهد. در این پژوهش نشان داده می شود پس از هجوم مغولان به قم و تخریب آن و درنتیجه کاهش جمعیت این شهر ، در دوره حکومت صفویه و قاجاریه شهر به لحاظ عمرانی مورد توجه قرار گرفت و جمعیت آن افزایش یافت. در دوره حکومت ناصرالدین شاه به فاصله یک دهه، جمعیت شهری 60 درصد افزایش پیدا کرد، اما قحطی سال 1288 ق. جمعیت شهر را 30 درصد کاهش داد. این پژوهش تحولات جمعیت شهر قم در زمان ناصرالدین شاه، وضعیت و علل فراز و نشیب جمعیتی شهری و روستایی این شهر را تحلیل و تبیین می کند.کلید واژگان: قم, جمعیت, سرشماری, محمد تقی ارباب, قحطی
-
قرن چهارم هجری سده آغاز شکل گیری خاندان های سادات در ایران محسوب می شود. خاندان حسینی حمزوی یکی از این خاندان ها بود که هسته اولیه آن در شهر قم شکل گرفت. این خاندان شیعه مذهب در عصر سلجوقیان نقش مهمی در عرصه های گوناگون اجتماعی ایفا کرد. این تاثیرگذاری در بستری از شرایط سیاسی و اجتماعی آن دوره و بر پایه امکانات و امتیازهای سادات در شهرهای ایران، به ویژه شهر قم، قرار داشت. آن زمینه ها و گزارشی تحلیلی از موقعیت ها و موفقیت های این خاندان موضوع نوشته حاضر است که با روش توصیفی-تحلیلی فراهم آمده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که خاندان حمزوی، که پیش از عهد سلجوقیان جایگاه اجتماعی و نفوذ سیاسی کسب کرده بود، در این دوره جایگاه خود را ارتقا بخشید. چهره های شاخص این خاندان با ورود به مشاغل اداری و مناصب رسمی، مانند نقابت سادات و ریاست شهرها، به عنوان واسطه بین حاکمان و سادات و شیعیان عمل کردند. در عرصه فرهنگی، فقها و محدثانی در خاندان حمزوی پرورش یافتند که در ترویج آموزه ها و عقاید شیعه نقش آفرین شدند. آن ها با تاسیس مدرسه و کتاب خانه، تربیت شاگرد، و حمایت از نویسندگان شیعی در این عرصه فعالیت چشمگیری داشتند و با اتخاذ رویکردی تقریب گرایانه، از مقبولیت و احترام قابل توجهی نیز نزد غیرشیعیان برخوردار شدند.
کلید واژگان: سادات, خاندان های شیعی, حسینی حمزوی, قم, ری, عهد سلجوقیThe fourth century AH is the beginning of Sadat families’ formation in Iran. Hosayni Hamzavi's family was one of those families whose first central core was formed in Qom. This Shiite family played important roles in various fields in Seljuq era. These roles were based on a certain political and social context and were consequences of Sadats’ noble status in cities of Iran, specifically Qom. The aim of this paper, which is designed by descriptive-analytical method, is to review those fields and present an account of that family’s situations and successes. The findings of the study indicate that Hamzavi family, which had gained a noble social and political position before Seljuq era, promoted its status during this period. Prominent figures of this family, by obtaining official positions like Sadats’ niqabat and rulership of cities, acted as intermediaries between the sovereigns, Sadat and the Shiites. In the cultural arena, several jurists and traditionists emerged from Hosayni Hamzavi family and propagated Shiite teachings and beliefs. They established schools and libraries, trained disciples, supported Shiite writers and by taking a tolerating and condoning approach, gained also respect of non-Shiites.
Keywords: Sadat, Shiite families, Hosayni Hamzavi, Qom, Ray, Seljuqs -
پس از عزیمت امام هشتم شیعیان به خراسان گروه زیادی از علویان و خاندان آن حضرت به جهت دیدار امام عازم خراسان گردیدند. یکی از این افراد حضرت فاطمه معصومه (ع)، خواهر حضرت امام رضا(ع)، بود. در جریان سفر، حضرت معصومه در قم بیمار شده و در سال 201 هجری قمری در این شهر وفات یافت. با گذشت زمان مزار مطهر ایشان مبدل به یکی از زیارتگاه های شیعیان و مرکز تجمع آنان گردید. با رسمی شدن مذهب تشیع در ایران عصر صفوی و توجه بیش از پیش پادشاهان این سلسله به مراقد ائمهی شیعه و امامزادگان، بر اهمیت این مراکز افزوده گردید. شهر قم بهواسطهی وجود حرم حضرت معصومه (ع) یکی از این مراکزی بود که مورد توجه پادشاهان صفویه قرار گرفت و در طول حکمرانی این سلسله اقدامات گوناگون عمرانی در حرم مطهر صورت پذیرفت. از آنجا که قدرت خاندان صفویه از میان خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی برخواسته بود و آنان خود را به عنوان مرشد کامل و رهبر طریقت صفویه معرفی مینمودند، در آن دوره خانقاه و مقبرهی خاندان صفویه بهمانند یکی از مهمترین اماکن مقدس به شمار میرفت. به طوری که موسس این سلسله، شاه اسماعیل اول، در این مقبرهی خاندانی به خاک سپردهشد. اما خطری که میتوانست پیوسته این مجموعه را تهدید کند، خطر تهاجم دشمن اصلی صفویان، امپراتوری عثمانی، بود. با درگذشت شاه طهماسباول، پیکر او به حرم مطهر حضرت امام رضا (ع)، در مشهد، انتقال دادهشد. اما این مکان نیز تا مدتها مورد هجوم و تعرض دشمنان شرقی صفویان، ازبکان، قرار میگرفت. بهگونهای که در حملهی ازبکها به فرماندهی عبدالمومن خان ازبک به خراسان و تعرض آنان به حرم مطهر امام رضا در سال 1004هجری قمری، مقبرهی شاه طهماسب نیز مورد بیحرمتی قرار گرفت (ترکمان، 1382: ج2/ 527). به این واسطه خاطرهی این اتفاق بعدها باعث گردید که سایر سلاطین صفوی، مناطق مرکزی را برای محل تدفین خود تعیین نمایند. برای نمونه، پس از درگذشت شاه عباس اول، بازماندگان او از بیم هتک حرمت به جنازهی او، شش تا دوازده تابوت آماده کردند تا هرکدام را به یکی از شهرهای مقدس بفرستند تا برای کسی مشخص نباشد که جنازهی او دقیقا در کجا دفن می شود (شاردن، 1372: ج2/ 531). اما بهواسطهی نوشته های اسکندربیگ ترکمان که از نزدیکان شاه عباس بهشمار میرفت، مشخص میگردد که جنازهی شاه در امامزاده حبیببنموسی در کاشان به امانتگذاردهشد تا بعدها به یکی از مشاهد متبرکه انتقال یابد که این امر نیز محقق نگردید (ترکمان، 1382: ج3/ 1079). پس از شاه عباس اول، نظر به موقعیت قرارگیری شهر قم در مرکزیت ایران کلیهی پادشاهان پس از وی، در حرم حضرت معصومه دفن گردیدند و بهواسطهی قرار گرفتن مقابر پادشاهان در حرم حضرت معصومه، بناها و آثار ارزشمند دیگری به مجموعهی حرم مطهر اضافه گردید.
کلید واژگان: مقابر, پادشاهان, صفویه, قم, حرم حضرت معصومه -
فصلنامه تاریخ اسلام، پیاپی 73 (بهار 1397)، صص 99 -134محمدبن ابراهیم ثقفی، مورخ و محدث بزرگ قرن سوم هجری، یکی از شخصیت ها و اندیشمندان بزرگ شیعی است که در تدوین و توسعه علوم اسلامی نقش مهمی داشته است. وی، از جمله اندیشمندانی است که آثار فراوانی در موضوعات مختلف از جمله: اخلاق، تاریخ، کلام، فقه و تفسیر به رشته تحریر درآورد؛ ولی متاسفانه، تمامی آثار او به جز کتاب الغارات از بین رفته است. این مقاله، با بهره گیری از منابع تاریخی و حدیثی، به بررسی روایات و آثار ثقفی و نقش او در پیشبرد و گسترش علوم اسلامی در قرن سوم هجری پرداخته است.کلید واژگان: شیعه, نقش علمی شیعیان, ابراهیم بن محمد ثقفی, کوفه, قمHostory of Islam, Volume:19 Issue: 73, 2018, PP 99 -134Muhammad bin Ibrahim Thaqafi, the prominent historian and hadith narrator of the third Hijri century, is a great Shiite figure and scholar who had played a significant part in the development and promotion of the Islamic sciences. He is a scholar who wrote so many works on different fields including morality, history, theology, Fiqh and interpretation, however all his works, but al-Gharat book are no longer accessible. The present paper, using the historical and hadith resources, examines Thaqafis narratives and works and his part in the development of the Islamic sciences in the third Hijri century.Keywords: Shia, the Shiite Scientific Part, Ibrahim bin Muhammad Thaqafi, Kufa, Qom
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.