معناشناسی واژه «جناح» در قرآن کریم بر مبنای رویکرد ساخت گرا

معناشناسی واژگان قرآن کریم از جمله علوم زبانی است که در سال های اخیر مورد توجه پژوهشگران بسیاری قرار گرفته است و به عنوان یکی از ابزارهای دقیق جهت تشخیص معنای حقیقی کلام وحیانی به شمار می رود. این مقاله در پی آن است با روش توصیفی_تحلیلی معنای اصطلاحی واژه «جناح»، ویژگی حروف و کارکرد معنای آوای آن، ساختار صرفی، نحوی و بلاغی عباراتی از قرآن کریم که واژه مذکور در آن به کاررفته و در نهایت محور جانشینی و هم نشینی واژه مذکور و مشتقات منسوب به آن را با رویکرد معناشناسی مورد بررسی قرار دهد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است با وجود اختلاف نظر بر معرب و اصیل بودن واژه «جناح»، انتساب آن به صورت تحول یافته واژه «ویناس» در زبان فارسی باستان قابل قبول تر است. همچنین معنای حروف نیز بیان کننده آن است که این واژه کمتر بر معنای مشتقات خود و ریشه «جنح» دلالت دارد. ساختار آن در آیات به نحوی است که در قالب جملات اسمیه منفی و در آیات مدنی قرآن بیشتر برای بیان مضامین حقوقی، آداب و حدود به کار رفته است. همنشین های آن از تنوع زیادی برخوردار نیست و تنها رابطه همنشینی حاکم بر آن ها مکملی است. دو جانشین «إثم» و «حرج» در ساختاری مشابه برای «جناح»  شناسایی شده که تا حدودی با یک دیگر اختلاف معنا دارند. مشتقات به کاررفته از این واژه با توجه به فضا و ساختار متفاوت با آیات «جناح»، از روابطی متفاوت تر از «جناح» با همنشین های خود برخوردارند و همگی در آیاتی با بار معنایی مثبت به کار رفته اند.