تجربه استعمار انگلیس در هند و رویکرد ضداستعماری ایرانی: علل آغاز و رواج باورهای ضداستعماری در میان ایرانیان

ایران تجربه مستعمره شدن را نداشت، اما رویکرد ضداستعماری در میان ایرانیان رواج داشته است. ریشه چنین رویکردی اغلب در بستر تاریخ روابط ایران با قدرت های اروپایی نظیر انگلیس و روسیه و دخالت این کشورها در مسایل داخلی ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. فرض بر این است که ایرانیان برای ترویج افکار ضداستعماری، وقتی خود تجربه استعمار را نداشتند، از یک نمونه تاریخی سرزمین مستعمره برای ترویج دیدگاه های خود بهره برده اند. در این میان، استعمار انگلیس در هند، سرزمین همسایه، مورد توجه ایرانیان بود. مسیله این است که آیا تجربه استعمار هند، می توانسته به عنوان الگویی از تجربه استعمار در نظر ایرانیان باشد و یکی از عوامل شکل گیری رویکرد ضداستعماری شان شده باشد؟ این مسیله در این پژوهش با توصیف و تبیینی تاریخی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای دنبال شده است. ازاین رو، آراء ایرانیانی که در موضوعات مختلف به حضور انگلیس در هند واکنش نشان دادند مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتیجه این مقاله نشان می دهد که تجربه استعمار هند یکی از سرچشمه های آغاز رویکرد ضداستعماری ایرانی بوده است و ایرانیان با ترس از نابودی هویت دینی و ملی، همواره از تاریخ هند تحت تسلط انگلیس برای ترویج افکار ضداستعماری بهره می بردند.