بررسی پرایمینگ بذر به وسیله سالیسیلیک اسید و جیبرلین بر زودرسی، جوانه زنی و اجزای عملکرد دو رقم کلزا

کلزا یکی از مهمترین گیاهان روغنی است که نقش عمده ای در تامین روغن خوراکی انسان داشته و از این نظر مقام سوم را بعد از سویا و نخل روغنی دارد. استراتژی های زیادی برای بهبود رشد، عملکرد و زودرسی در گونه های گیاهی از جمله کلزا وجود دارد که پرایمینگ بذر یک استراتژی قبل از کاشت است که بر بهبود جوانه زنی، سرعت سبز شدن، استقرار گیاهچه ها و زودرسی بسیار موثر است. در نتیجه با توجه به اهمیت افزایش کمی و کیفی کلزا و تاثیرات مثبتی که پرایمینگ دارد، این تحقیق به منظور بررسی اثر پرایمینگ بذر به وسیله جیبرلین و سالیسیلیک اسید بر خصوصیات جوانه زنی، رشد و عملکرد کلزا انجام شد.

در این پژوهش آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک تصادفی با سه عامل، عامل اول رقم (Lord و Hayola 308)، عامل دوم سالیسیلیک اسید (صفر، 750، 1500 و 2250 میکرومولار) و عامل سوم جیبرلین (صفر، 750، 1500 و 2250 میکرومولار) با سه تکرار در گلخانه های تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1397 انجام شد. بذور کلزا در محلول تیمارهای ذکر شده سالیسیلیک اسید و جیبرلین به مدت 24 ساعت در دمای 25 درجه سانتیگراد غوطه ور شدند. پس از طی شدن دوره ی مورد نظر، بذرها با آب مقطر شسته و روی کاغذ صافی کاملا خشک شدند که بعد از خشک شدن بلافاصله کشت گردیدند. صفات درصد جوانه زنی، روز اول سبز شدن، روز آخر سبز شدن، گستره سبز شدن، روز تا رسیدگی، وزن هزار دانه، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد دانه در غلاف و عملکرد اندازه گیری شد و در پایان کلیه تجزیه و تحلیل های آماری داده های حاصل از این آزمایش، پس از اطمینان از نرمال بودن آن ها، با استفاده از نرم افزار SAS و SPSS صورت گرفت.

نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تیمارهای پرایمینگ به وسیله سالیسیلیک اسید و جیبرلین بر روی تمام صفات به جز طول غلاف تاثیر معنی داری در سطح یک درصد داشتند. اثر برهمکنش ژنوتیپ با سالیسیلیک اسید و اثر برهمکنش ژنوتیپ با جیبرلین برای همه صفات معنی دار بود. اثر برهمکنش سالیسیلیک اسید با جیبرلین و اثر برهمکنش سه گانه جیبرلین با سالیسیلیک اسید با ژنوتیپ برای همه ی صفات به جز طول غلاف معنی دار شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد استفاده از پرایمینگ بذری سالیسیلیک اسید و جیبرلین، با افزایش درصد جوانه زنی، کاهش گستره سبز شدن و کاهش روز تا رسیدگی موجب زودرسی در گیاه کلزا شدند و علاوه بر این با افزایش صفات اجزای عملکرد نظیر تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، ارتفاع و طول غلاف، افزایش عملکرد دانه را نیز در پی داشتند. نتایج همچنین نشان داد کاربرد ترکیبی سطوح 1500 میکرومولار از هر دو تیمار (سالیسیلیک 1500 × جیبرلین 1500) بیشترین تاثیر را در افزایش اجزای عملکرد و عملکرد دانه نشان داد به طوری که عملکرد دانه در رقم Lord از 5/7 گرم در گلدان به 1/12 گرم در گلدان و در رقم Hayola 308 از 1/4 گرم در گلدان به 89/6 گرم در گلدان افزایش پیدا کرد. اثر برهمکنش سالیسیلیک اسید 2250 با جیبرلین 2250 میکرومولار (سالیسیلیک 2250 × جیبرلین 2250) بیشترین تاثیر را در کاهش روز تا رسیدگی و عملکرد نشان داد.

به طور کلی نتایج نشان داد از بین غلظت های مختلف پرایمینگ، غلظت های کمتر این تیمارها در القای زودرسی و افزایش عملکرد موثرتر بودند و از بین ارقام مورد استفاده، رقم Lord دارای عملکرد بالاتر ولی دیررس است، که می توان با استفاده از پرایمینگ مشکل دیررسی آن را حل کرد و به عنوان بهترین رقم از نظر زودرسی و عملکرد بالا تحت تاثیر تیمارها به ویژه در سطح سالیسیلیک اسید 1500 × جیبرلین 1500 میکرومولار معرفی نمود.