جامعه شناسی مذهبی ماکس وبر و جایگاه آن در اسلام

محور مرکزی جامعه شناسی وبر، چگونگی ارتباط اعتقادات مذهبی با ساخت های اجتماعی و اقتصادی است. مطالعات وبر تا اندازه ای درباره سازمان اقتصادی جامعه، سیستم های سیاسی، بورکراسی و حقوق خود دنباله طبیعی جامعه شناسی مذهب می باشد. پس از عقلایی شدن مذهب، مسیله بعدی مسیله تنش و فاصله میان نظم اخلاقی مذهب و تجربیات روزمره مومنان است. اگر مذهب زیاد عقلانی نشده باشد و در حد جادو مانده باشد، امکان حل این تنش بیشتر است؛ چون جادو با احضار عوامل مافوق طبیعی به صورت روزمره، این تنش ها را دفع می کند. به نظر وبر در «جامعه شناسی مذهب» جهان بینی و اخلاق مذاهب به وسیله گروه ها و منافع اجتماعی خاصی پرورده می شود و تداوم می یابد. او میان روح مذهب فی نفسه و ایدیولوژی گروه اجتماعی حاصل آن مذهب تمایز قایل نمی شود. در جامعه شناسی مذاهب کار اصلی وبر این است که نشان دهد تحت چه شرایط اجتماعی الهامات پیامبرانه یک مذهب، نخست به صورت شیوه زندگی یک گروه اجتماعی در می آید و سپس از آن راه، به جهان بینی عمده یک تمدن تبدیل می شود. میان هر مذهب و گروه حامل آن رابطه انتخابی وجود دارد، یعنی در جریان نهادینه شدن مذهب، پیروان آن مذهب، خصوصیاتی از اندیشه های مذهبی را انتخاب می کنند که با آنها احساس رابطه ای نزدیک می کنند.