ارزیابی نقش تحولات عملکردی و کالبدی بر کیفیت روابط فضایی در خانه های دوره قاجار (نمونه پژوهشی: تبریز)

خانه از جمله کاربری هایی است که پیکره بندی آن در دوره قاجار دستخوش تغییرات زیادی شده است. لذا نظر به تغییر در نظام کالبدی خانه، چنین به نظر می رسد که روابط عملکردی آن نیز باید شاهد تغییرات زیادی باشند که این امر زمینه پرداختن به موضوع را در پژوهش حاضر فراهم آورده است. از این رو، هدف این پژوهش، بررسی تحولات انجام گرفته در ساختار کالبدی- فضایی معماری خانه در طول دوره قاجار و ارزیابی این تغییرات بر نظام عملکردی فضاهای مختلف خانه در این دوران است. بر همین اساس، 9 خانه در تبریز متعلق به دوره قاجار به عنوان نمونه های پژوهشی به منظور بررسی انتخاب شدند. تحلیل ساختار فضایی- عملکردی خانه ها با استفاده از تکنیک نحو فضا انجام گرفته که در این ارتباط، از روابط ریاضی نحوی و همچنین نرم افزار های دپث مپ و پلاگین سینتکتیک در گرس هاپر به منظور تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن بودند که با گذشت زمان و تغییر در نظام کالبدی خانه در طول دوره قاجار، علی رغم تغییر شکلی و مکانی در برخی عناصر و کاربری های موجود در خانه، در نظام عملکردی آن تغییرات چندانی حادث نشده اند. به عبارتی دیگر، "روابط فضایی" به عنوان زیرمجموعه روابط عملکردی، با تحولات کالبدی فضا، تغییرات چندانی را به خود نمی بینند.