دستور معمای میرحسین معمائی

در میان پژوهش های ادبی فقدان بزرگی در حوزه معمای ادبی از جنبه های تاریخ ادبیات، کارکردها و کاربردها، احیای متون خطی، و قواعد و اعمال معمایی وجود دارد. میرحسین معمایی نیشابوری (- 904ق) که در معماسرایی شاگرد عبدالرحمان جامی بود و سرآمد معماسرایان قرن 9 و 10 به شمار می رفت، رساله ای به نام دستور معما دارد. این رساله که نگارش آن در 904ق پایان یافت حاوی 650 معمای ادبی از مولف، و توضیحاتی بسیار مختصر درباره اعمال و قواعد معمایی است. بیش از صد نسخه خطی از این رساله در کتابخانه های ایران، و نسخ متعددی در دیگر کتابخانه های جهان نگهداری می شود. پیچیدگی معماهای این رساله آن را از دیگر رسایل معمایی متمایز کرده است به گونه ای که از همان زمان تا سده 12ق افراد متعددی به شرح و توضیح معماهای آن اقدام کرده اند. به منظور رفع این خلا پژوهشی و احیای یکی از رسالات معمایی، رساله دستور معما بر مبنای نسخه اساس نسبی که نسخه 1/4495 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بود، تصحیح انتقادی گردید و معماهای آن با روشی قاعده مند شرح شد. در این جستار ضمن معرفی این نسخه و ویژگی های آن، و توضیح برخی قواعد و اعمال معمایی که آگاهی از آن ها برای گشودن معماها ضروری است، چند نمونه از معماها نیز حل می شوند.