جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "نسخه شناسی" در نشریات گروه "کتابداری و مدیریت اطلاعات"
تکرار جستجوی کلیدواژه «نسخه شناسی» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
کتاب «الکشکول» نوشته بهاء الدین محمد عاملی معروف به شیخ بهایی (953- 1030ق) است. این کتاب یکی از آثار ارزشمند و گران سنگ شیخ بهایی دانسته شده و آینه معلومات و مشرب ایشان محسوب میشود. بر پایه پژوهش های انجام شده تاریخ نگارش آن در بازه زمانی 988 تا 1029ق در مجموعه ای پنج جزئی با عبارت های گوناگون علمی به صورت نا منظم در قالب نظم و نثر به عربی و فارسی آمیخته ای از احادیث پیامبر اکرم9و ائمه معصومین:، نوشته های فلسفی، کلامی، اخلاقی، عرفانی، تفسیری، هیئت، نجوم، براهین هندسی، قواعد نحوی، حکایات، مطالب تاریخی، اشعار و غیر اینها سامان یافته است، نزدیک به صد نسخه بر این کتاب شناسایی شده است، بررسی نسخه ها نشان می دهد که این کتاب از جهت متن با انبوهی از آشفتگی و نابسامانی همراه می باشد، بگونه ای که اکثر نسخه های خطی آن از نظر چینش باهم همخوانی نداشته و هماهنگ نیستند، نظم منطقی مناسبی میان این نسخه ها حکم فرما نیست. این پژوهش افزون بر توضیحاتی که در باره محتوای کتاب و معرفی اجمالی مولف و تبارشناسی کشکول دارد در تلاش است به روش توصیفی- تحلیلی ویژگی های نسخه های گزینش شده این اثر را از جهت متن و ترکیب محتوا و ویژگی تصحیح جدید و کاستی های تصحیح سابق آن را مورد بررسی قرار دهد.
کلید واژگان: شیخ بهایی, کشکول, نسخه شناسی, نقد, تصحیح, مقابلهThe Book Al-Kashkul is written by Bahāʾ al-Dīn Muhammad ʿAmilī known as Sheikh Bahāʾi. This book is one of the valuable and precious works of Sheikh Bahāʾi and is considered as a mirror of his knowledge and inspiration. According to the researches, the date of its writing was between 988 and 1029 AH and has been organized in a collection of five sections which include various scientific terms in an irregular format in verse and prose in Arabic and Persian, a mixture of the hadiths of the Holy Prophet (PBUH) and the infallible imams, philosophical, theological, ethical, mystical, exegesis, hei’at (traditional astronomy), astronomy texts, geometric proofs, syntactical rules, anecdotes, historical materials, poems, etc. and nearly a hundred manuscripts of this book have been identified so far. Examining the manuscripts shows that this book is accompanied by a lot of confusion and disorganization in terms of the text, such that most of its manuscripts are not consistent and harmonious in terms of arrangement, and there is no proper logical order in these manuscripts. In addition to the descriptions of the content of the book and the brief introduction of the author and the genealogy of Kashkul, this study, through a descriptive-analytical method, seeks to examine the features of the selected manuscripts, of this work in terms of the text, the composition of the content, the features of the new correction, and the shortcomings of its former correction.
Keywords: Sheikh Bahāʾi, Kashkul, Codicology, Critique, Correction, Contrastive Analysis -
هدف
این پژوهش به بررسی تطبیقی ویژگی های مصاحف قرآنی مکتب هرات در دوره های تیموری و صفوی پرداخته است.
روش پژوهش:
این پژوهش از نظر هدف توسعه ای و به روش توصیفی و تحلیلی با نمونه گیری هدفمند از میان 21000 مصحف گنجینه قرآنی کتابخانه آستان قدس رضوی که جامعه آماری این پژوهش است، انجام گرفته است. با توجه به عدم دسترسی به اصل منابع، ابزار گردآوری اطلاعات، فهرست های کتابخانه و چک لیست اطلاعات به دست آمده از جامع هدف است که بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات نسخه شناسی مصاحف مرجع و نفیس این دوره انجام گرفته است.
یافته های پژوهش:
بر اساس ویژگی ترقیمه کاتب و اطلاعات نسخه شناسی فهرست کتابخانه از دوره تیموری جزوه قرآنی 416 و مصحف شماره 153 و از دوره صفوی مصاحف شماره: 281، 206 و 210 از مکتب هرات به عنوان مصاحف مرجع و نفیس شناسایی شد تا اطلاعات نسخه شناسی آن ها به صورت تطبیقی مورد تحلیل قرار گیرد. در نهایت مشخص شد که از میان تمام ویژگی ها و ارکان علم نسخه شناسی، چهار ویژگی تزئینات لوح فاتحه الکتاب، خط سرسوره ها، تزئینات همراه متن قرآن و ترکیب بندی نقوش از مهمترین ویژگی هایی است که می تواند در بررسی تطبیقی مصاحف قرآنی این مکتب هنری در دوره های مورد پژوهش به کار گرفته شوند.
نتیجه گیریبا مطالعه یافته های پژوهش مشخص شد که می توان بر اساس ارکان نسخه شناسی به شناسایی مصاحف مکتب هرات پرداخت. نتایج این پژوهش مشخص کرد که 1) طرح لوح فاتحه الکتاب، در دوره تیموری لوح فضای بیشتری برای کتابت متن قرآن دارد و دارای یک حاشیه پهن لاجوردی بوده و سر سوره به خط کوفی تزئینی کتابت شده است. این لوح در دوره صفوی با دو ستون در دو طرف متن فضای کمتری برای کتابت وجود داشته، حاشیه لوح دو قسمتی پهن با زمینه لاجوردی و باریک با زمینه سیاه رنگ است و یک نیم ترنج بر روی حاشیه ترسیم شده و سر سوره به خط رفاع است 2) تزئینات همراه متن قرآن، نشان خمس و عشر در دوره تیموری به ترتیب به شکل بادامی و دایره است، در حالی که در دوره صفوی به شکل دایره است. 3) ترکیب بندی نقوش، در دوره تیموری، تسلط با نقوش اسلیمی و بند رومی است اما در دوره صفوی، بندهای ختایی الوان محور نقوش ترسیم شده است.
کلید واژگان: مصاحف قرآنی, نسخه شناسی, مکتب هرات, دوره صفوی, دوره تیموریObjectiveIn this research, by comparing the features of the Qur'anic manuscripts of the Herat method in the Timurid and Safavid periods, it was seeking to identify the prescription pillars of these Qurans, and based on that, it identified other Qurans whose authorship and artistic style were unknown.
MethodologyThis research has been carried out in terms of developmental goal and descriptive and analytical method with purposive sampling from among 21000 Quranic manuscripts available in the manuscripts’ treasure of Astan Quds Razavi Library, which is the statistical population of this research. Due to the lack of access to the original sources, the information gathering tool is the library catalogs and the information checklist obtained from the objective Qurans, which is based on the analysis of the bibliographic information of the reference and precious the Qurans of this course.
FindingsBased on the characteristics of the scribe's promotion and the bibliographic information of the library catalog from the Timurid period, Quranic booklet 416 and Mushaf No. 153 and from the Safavid period Mushaf No. 281, 206 and 210 from the Herat method were identified as reference and Musahafs. Their bibliographic information was analyzed in a comparative manner and finally it was determined that among all the features and pillars of bibliographic science, four features of the decorations of the Fatiha al-Kitab tablet, the script of the surahs, the decorations accompanying the text of the Quran and the composition of motifs from are the most important features that can be used to identify the Qur'anic manuscripts of this method of art in the researched periods.
ConclusionBy studying the findings of the research, it was found that it is possible to identify the Masahifs of the Herat method based on the elements of epistemology. The results of this research determined that: 1) the design of the Fatih al-Kitab surah, these decorations took up more space on the page in the Safavid period, and the margin of the tablet is two-part wide with an azure background and narrow with a black background, and a half-orange is drawn on the margin and the beginning of the surah is in Rafa's script. In the Timurid period, an azure part and a nim- toranj motif are not drawn on the border, and the head of the surah is decorated with Kufic script. 2) The decorations accompanying the Qur'an text, khoms va ‘ashar in the Timurid period are in the form of an almond and a circle, respectively, while in the Safavid period it is in the form of a circle. 3) The composition of motifs, in the Timurid period, is dominated by Islamic motifs and Roman motifs, but in the Safavid period, alvan Khatai motifs were drawn.
Keywords: Qur'anic Manuscripts, Herat, Safavid Period, Timurid Period -
«مناظره الجواهر لمسره الخواطر» مثنویی است در 759 بیت در مناظره جواهرات با یکدیگر و اظهار برتری هر کدام بر دیگری، این اثر را بصیری در سال 907 هجری قمری در سفر خویش به روم به نظم درآورد و در سال 918 هجری قمری به امیر محمد فرزند سلطان بایزید عثمانی یا آنگونه که از متن برمی آید خود سلطان بایزید دوم تقدیم نمود. از این اثر ارزشمند، نسخه ای به شماره نسخه 10143 در کتابخانه مرعشی نجفی نگهداری می شود. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای ابتدا به واکاوی مختصات نسخه شناختی این اثر پرداخته است، آنگاه بر پایه سبک شناسی موضوعی، ادبی و زبانی آن را تحلیل کرده است. نتیجه این بررسی ها نشان می دهد، این اثر از حیث رسم الخط، ویژگیهای رسم الخط سده های ده و یازده را داراست. از منظر سبک شناسی موضوعی، پرداختن به موضوعات گوهرشناسی در قالب مناظره، مباحث تعلیمی و اخلاقی و بیان شرح احوال شاعر، مهمترین موضوعات اثر را تشکیل می دهد. متن از نگرش اخلاقی و شرایط زندگی نویسنده حکایت دارد بطوریکه از طریق این اثر لایه های مخفی زندگی بصیری بغدادی مکشوف می گردد. در سطح واژگانی، کاربرد برخی لغات نوساخته یا کم کاربرد و نیز بکارگیری گسترده اصطلاحات گوهرشناسی از برجستگی های اثر است. استفاده از جناس، انواع ایهام، کنایه، انواع تشبیه، واج آرایی، بازی با حروف بخصوص در حساب جمل، استشهاد به آیات و اشاره به مضامین شعری شعرای متقدم موجب آهنگین شدن و افزایش غنا در سطح بلاغی سخن شده است.کلید واژگان: نسخه شناسی, سده های دهم و یازدهم, مناظره الجواهر لمسره الخواطر, بصیری, سبک شناسیAbstractThe dialectic book of "Aljavāhir Li- Maserrat-ul-Khavātir" is a mathnavi written in 759 verses on the jewels debate with each other to show their superiority. This work is composed by Basiri in his journey to Roman city on 907 Hejira calender. He presented it to Ottoman king Bäyazīd or his boy, king Mohammad. There is only one manuscript (No. 10143) of this book hold in Marāshi Najafi library. The text is handwritten by Nastaliq calligraphy with fantastic headlines and golded tabular pages. The present descriptive- analytical article was done by using of library references to, firstly, analyze the manuscript features and, then, describe its thematic, literal and linguistic style. Results showed that in respect of writing style, it follows the styles common on 10th and 11th centuries. Its thematic style involves debates or discussions on gemology, instructive and moral issues and the poet's life story. The author's ethical attitude and his life circumstances disclose some hidden aspects of his life. From a lexical viewpoint, it includes some new coined or less applicable words, as well as extensive using of gemology- related words. Homonymy, anagram, metonymy, simile, phonotactics, letterplay especially to prettify, reference to verses and poems of the precedent poets are some techniques used by the author to make his work tuneful and more affluent.Keywords: Manuscriptology, 10th & 11th centuries, Aljavāhir Li- Maserrat-ul-Khavātir, Basiri, stylistics
-
از صدرالدین محمد بن ابراهیم قوامی شیرازی (متوفی 1045ق) معروف به ملاصدرا دست نوشته های متعددی برجای مانده است. این دست نوشته ها یا تالیفات اوست یا استنساخ های او از رسایل دیگران است. موضوع مقاله حاضر معرفی یکی از همین دست نوشته هاست. این اثر شامل منتخبی از اشعار مثنوی معنوی مولوی است و در 13 برگ نوشته شده است. نسخه مذکور فاقد رقم کاتب یا تاریخ کتابت است و در موزه پارس شیراز نگهداری می شود. از این نسخه در فهارس نسخه های خطی یا آثار ملاصدرا یاد نشده است. این مقاله با روش تحقیق تاریخی- توصیفی و تطبیقی و با هدف نسخه شناسی و بررسی مساله انتساب خط نسخه منتخب مثنوی معنوی مولوی به ملاصدرای شیرازی نوشته شده است. بدین منظور، ابتدا به شواهد و سرگذشت تاریخی نسخه پرداخته شده و سپس از خط و برخی ویژگی های ظاهری آن سخن رفته است. این بررسی نشان می دهد که نسخه مذکور شامل گزیده ای از ابیات دفاتر دوم تا چهارم مثنوی معنوی است و به احتمال در ایام جوانی و دوران تحصیل ملاصدرا کتابت شده است. تاریخ صحافی نسخه فعلی نیز به اواخر سده سیزدهم یا اوایل چهاردهم هجری قمری باز می گردد. این نسخه در این دوره از طرف میرزا ابوطالب رضوی به معتمدالدوله، فرمانفرمای فارس، اهدا شده است. میرزا ابوطالب موسوی در دوره حکومت فرهاد میرزا معتمدالدوله به صدارت دیوانخانه عدلیه فارس رسید. با این حال، تاریخ الحاقی یادداشت آغاز نسخه مصادف با حکومت اویس میرزا احتشام الدوله، فرزند فرهادمیرزا، بر فارس است. او نیز لقب معتمدالدوله داشت.کلید واژگان: نسخه شناسی, مثنوی معنوی, ملاصدرا, معتمدالدوله, شیرازSadr Al-Din Mohammad b. Ibrahim b. Yahya Qawami Shirazi, also known as Mulla Sadra left behind a number of handwritings. These manuscripts represent either his original works or his copies of other authors' works. This article aims to introduce one of these manuscripts which is a 13-leave book and includes a selection of Mowlavi's Masnavi-yi Ma'navi poems. It is kept in Shiraz's Pars Museum and neither the scribe's signature nor the date of composition is available. This manuscript is not included in Mulla Sadra's lists of manuscripts or works.The present study investigated the codicology and the attribution of the script of Mowlavi's Masnavi-yi Ma'navi's selected manuscript to Mulla Sadra Shirazi. Thus, the historical evidence of this manuscript was first discussed and then its script and the visual features were mentioned. The aforementioned manuscript includes selected verses of second to fourth books of Masnavi-yi Ma'navi.This manuscript was written when Mulla Sadra engaged in his studies. The binding date of the current manuscript can be traced back to the late 19th century. Within this time, Mirza Abu-Talib Razavi presented this manuscript to Mutamid al-Dawlah, the sovereign of Fars. During the reign of Farhad Mirza Mutamid al-Dawlah, Mirza Abu Talib Razavi assumed the position of head of the Fars Court of Justice. The additional date of of the beginning note of the manuscript coincides with the reign of Uwais Mirza Ehtesham al-Dawlah, the son of Farhad Mirza, as ruler of Fars. He also held the designation of Mutamid al-Dawlah.Keywords: codicology, Masnavi-yi Ma'navi, Mulla Sadra, Mutamid al-Dawlah, Shiraz
-
در میان پژوهش های ادبی فقدان بزرگی در حوزه معمای ادبی از جنبه های تاریخ ادبیات، کارکردها و کاربردها، احیای متون خطی، و قواعد و اعمال معمایی وجود دارد. میرحسین معمایی نیشابوری (- 904ق) که در معماسرایی شاگرد عبدالرحمان جامی بود و سرآمد معماسرایان قرن 9 و 10 به شمار می رفت، رساله ای به نام دستور معما دارد. این رساله که نگارش آن در 904ق پایان یافت حاوی 650 معمای ادبی از مولف، و توضیحاتی بسیار مختصر درباره اعمال و قواعد معمایی است. بیش از صد نسخه خطی از این رساله در کتابخانه های ایران، و نسخ متعددی در دیگر کتابخانه های جهان نگهداری می شود. پیچیدگی معماهای این رساله آن را از دیگر رسایل معمایی متمایز کرده است به گونه ای که از همان زمان تا سده 12ق افراد متعددی به شرح و توضیح معماهای آن اقدام کرده اند. به منظور رفع این خلا پژوهشی و احیای یکی از رسالات معمایی، رساله دستور معما بر مبنای نسخه اساس نسبی که نسخه 1/4495 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بود، تصحیح انتقادی گردید و معماهای آن با روشی قاعده مند شرح شد. در این جستار ضمن معرفی این نسخه و ویژگی های آن، و توضیح برخی قواعد و اعمال معمایی که آگاهی از آن ها برای گشودن معماها ضروری است، چند نمونه از معماها نیز حل می شوند.کلید واژگان: میرحسین معمائی نیشابوری, معمای ادبی, دستور معما, نسخه شناسی, تعمیهThere seems to be an enormous research gap in the study of literary wordpuzzles, which practically covers various areas of inquiry from literary history and investigation into their functions and applications to the revival of manuscript copies and explanation of the rules and procedures of puzzle making. Mīrhusayn Muʿammā’ī Nishābūrī (d. 904/1499), who followed ʿAbd al-Raḥmān Jāmī in composing wordpuzzles and was a prominent puzzle maker of the 9th/15th and 10th/16th centuries himself, wrote a treatise on the rules and procedures of puzzle making entitled Dastūr-i Muʿammā. The treatise, completed in 904/1499, contains 650 literary wordpuzzles composed by the author together with brief notes on puzzle making rules and procedures. More than one hundred manuscript copies of the treatise have been preserved at libraries across Iran and the world. The complexity of the puzzles distinguishes the treatise from other works of the same genre, prompting various literary scholars to write commentaries and provide explanatory notes on the puzzles from its completion in the 10th/16th century to the 12th/18th century. In order to fill part of the research gap and revive an important treatise on word puzzles, Dastūr-i Muʿammā was critically edited on the basis of MS 4495/1 preserved at the Central Library and Documentation Center of the University of Tehran as the base copy, adopting an eclectic method of emendation and providing a systematic method for the explanation and solution of the puzzles.Keywords: Mīrhusayn Muʿammā’ī Nishābūrī, Literary wordpuzzle, riddle, Dastūr-i Muʿammā, codicology
-
رساله جامع الهدایه فی علم الرمایه نوشته نظام الدین احمدبن محمد معروف به شجاع الدین درودباشی بیهقی است که در سال 718 ه.ق. نوشته شده و موضوع آن فنون تیراندازی و کمانداری است که در هفده فصل جداگانه ترتیب داده شده است. این نسخه را نخستین بار محمدتقی دانش پژوه در 1342 در مجله «فرهنگ ایران زمین» بدون تصحیح، ویرایش و پژوهش بر روی متن آن، براساس یک نسخه که در اختیار داشته، به چاپ رسانده است؛ درحالی که امروزه از این رساله سیزده نسخه در کتابخانه های مختلف داخلی و خارجی ثبت شده است. از آنجا که این رساله از اهمیتی تاریخی و محتوایی برخوردار است، نویسندگان برآنند تا با پژوهش در متن این رساله، ضمن معرفی آن، ضرورت تصحیح و چاپ ویراسته این رساله را بیان کنند.این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع موجود کتابخانه ای انجام گرفته است. با توجه به اینکه نویسنده این رساله خود در تیراندازی تخصص داشته، محتوای رساله و نیز نوع و سبک کاربرد واژگان و اصطلاحات نظامی در آن قابل توجه است و ثبت آنها در فرهنگ های لغات برای غنی بخشیدن به زبان فارسی در این حوزه اهمیتی دوچندان دارد. همچنین این رساله از نظر موضوعی تکمیل کننده دیگر رساله ها در این زمینه است که راه را برای پژوهش های کامل تر در این حوزه هموار می سازد. صرف نظر از کاربرد پربسامد واژگان و اصطلاحات ویژه تیراندازی در آن، این رساله عاری از ویژگی های سبکی برجسته و منحصربه فرد زبانی است. همچنین نثر این کتاب روان است که در برخی از موارد به همراه ابیاتی از شاعران برجسته ادب فارسی است.کلید واژگان: جامع الهدایه فی علم الرمایه, درودباشی, نسخه شناسی, سبک شناسی, نسخه خطیThe Treatise of Jami’ al-Hidayah fi ‘Ilm al-Remayah written by Nizam al-Din Ahmad bin Muhammad known as Shuja al-Din Doroodbashi Beyhaqi, which was written in 718 A.H. with subject of shooting and archery techniques, which are arranged in seventeen separate chapters. This Treatise was published for the first time by Daneshpazhooh in 1963 in “Farhang Iranzmin” magazine without correction, editing and research on its text, based on one manuscript he had; while today thirteen manuscripts of this treatise have been registered in different Iranian and foreign libraries. because this treatise has historical and content importance, the authors intend to research on the text, in addition to introducing it, to express the necessity of correcting and edited publishing of this treatise.This research has been done with descriptive-analytical method and using available library resources. Considering that the writer of this treatise was an expert in shooting and archery, the content of the treatise, also the type and style of words and military terms usage in it are significant, and recording theme in dictionaries has a lot of importance to enrich the Persian language in this field; Also, this treatise is complementary to other treatises in this content, which prepares the way for more complete researches in this field. Regardless of the frequent use of special shooting and archery words in it, this treatise is devoid of outstanding linguistic features. Also, the prose of this treatise is eloquent, which in some cases is accompanied by verses from prominent poets of Persian literature.Keywords: Jami’ Al-Hidayah fi ‘Ilm al-Remayah, Doroodbashi, textology, stylistics, Manuscript
-
ریاحی از میان نسخ مختلف مرصادالعباد، نسخه«بورسا» را به عنوان نسخه اساس در تصحیح این کتاب قرار داده و قدمت این نسخه را ملاک و میزان خویش در انتخاب این نسخه به عنوان نسخه اساس، گرفته است و نسخه«س»(نسخه محفوظ در کتابخانه رییس الکتاب) را نسخه ای کهنسال و مضبوط دانسته است. تاملی در نسخه شناسی مرصادالعباد نشان می دهد که نسخه«س» در وجوهی چند بر نسخه«بو»، برتری دارد. چند ویژگی سبب می شود که نسخه «س» که از قدیمی ترین نسخ، مرصادالعباد است بر نسخه«بو»، برتری داشته باشد. یکی از این علل، علت بلاغی و موسیقیایی بودن نسخه«س» است و اصل اصالت موسیقیایی که یکی از اصول اساسی زیبایی شناسی مرصاد است در آن، به تمامی رعایت شده است. بخصوص ضبط سجع ها، در نسخه«س» دقیق تر و نزدیک تر به شیوه بیانی و بلاغی مولف است. ویژگی های زبانی و سبکی مرصاد همچون کهنگی واژگان و ضبط دقیق واژگان متناسب با سبک مولف همچون افعال پیشوندی، باء تاکید و... نیز در این نسخه بیشتر رعایت شده است. در کنار این، ضبط واژگان اشعار استشهادی، در نسخه «س» دقیق تر و سنجیده تر است و این نیز یکی از وجوه برتری نسخه«س» بر«بو» است. پژوهش حاضر تلاش دارد با ذکر نمونه و شواهد و با بررسی علمی و انتقادی این وجوه برتری را آشکار سازد.کلید واژگان: مرصاد العباد, ریاحی, نسخه شناسی, نسخه «س», نسخه «بو», موسیقی واژگان, کهنگی زبانMohammad Amin Riyahi the editor of Mirsad-o-Ebad, choic the Bursa manuscript as a basic manuscript in the correction of this work and who write that the Raisol Kottab manuscript is a old manuscript. Review between to manuscript, show that S manuscript in some dimentions prefer to BU manuscript. One of the preference aspects is the musical principle of this manuscription. The musical principle one of the basic aspects in expression style of Mirsad-o-Ebad and this aspect Has been carefully considered in S manuscription with compare by BU manuscript.in other hand Lingustic and stylistic aspects of Mirsad-o-Ebad much attended in S manuscript and this manuscript show the old lingustic aspect of Mirsad-o-Ebad. Beside of this records of poems from auther and otheres that come in this work, in S manuscript is correct than of BU manuscript and s manuscript in this three aspect have a decisive preference to BU manuscript. In this article we debate around this subject.Keywords: Mirsad-o-Ebad, Riyahi, manuscription, rhetorical aspects, ling linguistic aspects
-
ملا احمد نراقی (متوفی 1244 یا 1245ق) از بزرگ ترین فقیهان ایران در اوایل عهد قاجار است. علاوه بر اینکه آثار متعددی در فقه و اصول و عمدتا به زبان عربی تالیف کرده، در ادبیات فارسی و اخلاق نیز آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته است. معراج السعاده ملا احمد که ترجمه آزاد (از عربی به فارسی) از کتاب پدرش ملا محمدمهدی با عنوان جامع السعادات با اضافات و تغییراتی است، در میان کتب اخلاقی فارسی جایگاه خاصی دارد. ضمن اینکه از این کتاب نسخه های خطی متعددی به ما رسیده، بارها به صورت سنگی و جز آن چاپ شده است. بااین حال از این کتاب، متنی تصحیح شده براساس معیارهای علمی در دست نیست. معتبرترین و مشهورترین چاپ آن را انتشارات هجرت (بدون نام مصحح) در سال 1378 «با تصحیح و تحقیق و تعلیق و ویرایش» منتشر کرده است. ایرادات گوناگونی در این چاپ دیده می شود که نشان از بی دقتی در تصحیح و پژوهش دارد. در این مقاله به نقد این چاپ از منظرهای گوناگون نسخه شناسی، سبک شناسی و اصول تصحیح متن می پردازیم و پیشنهادهای خود را برای اصلاح آن ارایه می کنیم.کلید واژگان: معراج السعاده, ملا احمد نراقی, تصحیح, نسخه شناسی, نقدMolla Ahmad Naraghi (died 1244 or 1245 AH) is one of the greatest jurists of Iran in the early Qajar era. In addition to authoring numerous works in jurisprudence and principles of jurisprudence, mainly in Arabic, he also left valuable works in Persian literature and ethics. Molla Ahmad's Me’raj al-Sa’adat, which is a free translation (from Arabic to Persian) of his father Molla Mohammad Mahdi's book entitled Jame’ al-Sa’adat with additions and changes, has a special place among Persian moral books. In addition to the fact that many manuscripts of this book have reached us, it has been printed many times in Lithography and etc. However, there is no edited text of this book based on scientific criteria. The most reliable and famous edition of it was published by Hejrat Publications (without the editor's name) in 1378 "with correction, research, comment and editing". Various faults can be seen in this edition, which shows carelessness in editing and research. In this article, we will criticize this edition from different perspectives of edition, stylistics and the principles of text correction, and we will present our suggestions for its editing.Keywords: Me’raj al-Sa’adat, Molla Ahmad Naraghi, editing, codicology, criticism
-
دستنویس هایی که در گستره تمدن اسلامی کتابت شده، اصطلاحاتی دارد که به تدریج معنای اصلی برخی از آن ها فراموش شده و یا به شکل یک واژه نامفهوم و تزیینی درآمده است. انهاء یکی از اصطلاحات کلیدی نسخه شناسی اسلامی است که به تلاش های متن پژوهانه مسلمانان اشاره دارد. در این مقاله نخست معنای لغوی و عرفی انهاء واکاوی شده، سپس نمونه هایی از دستنویس های کهن اسلامی که این اصطلاح در آن ها به کار رفته مورد بررسی قرار گرفته است. این دستنویس ها عموما در مراکز و کتابخانه های مهم دو کشور ایران و ترکیه نگهداری می شود. تحلیل دستنویس ها نشان می دهد که اصطلاح انهاء در ادامه سنت های توثیق متن و از حدود قرن ششم هجری پدیدار شده است. دستنویس هایی که یادداشت های انهاء دارد، از سه منظر مورد توجه است: تایید، تصحیح و شرح و بحث در باب دستنویس. به هنگام تصحیح متون، باید از دستنویس هایی که یادداشت انهاء دارند با دقت بهره برداری کرد. . . . .کلید واژگان: نسخه شناسی, انهاء, تمدن اسلامی, تصحیح, دستنویسFindingsThe results of the analysis of ancient manuscripts show that the term Inha’ was originally used to convey the message. The term was gradually used to refer to textual traditions, beginning in about the sixth century AH. The findings of our study show that in the seventh and eighth centuries AH, this term became widespread among Muslim scholars and found different meanings .After the eighth century AH, Inha’ became very popular and became a well-known term, though with different uses, in the field of textual research. In general, the term of Inha’ represents three specific uses: first, the approval of the manuscript; in these cases, Inha’s notes mean that the manuscript has been reviewed. Second means editing the manuscript; in these cases, Inha’s notes means that the person or persons have read and edited the manuscript. The third meaning that is more recent is the concept of description and interpretation of the manuscript text. In these cases, the person who writes the Inha’ note either describes the manuscript himself or states that another person has described the manuscript.Keywords: codicology, Inha', Islamic Civilization, Textual Criticism, man, Manuscript
-
در بسیاری از دست نویس ها و دیوان های تصحیح شده حافظ، غزلی با مطلع «دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما/ چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما» آمده است که به اعتقاد بسیاری از حافظ پژوهان و مصححان، اصیل است و حتی بسیاری معتقدند که خواجه این غزل را تحت تاثیر داستان شیخ صنعان عطار سروده است. اما محمدامین ریاحی آن را الحاقی دانسته است و سلیم نیساری آن را در دیوان حافظ مصحح خویش جزو غزل های الحاقی آورده است. در این پژوهش، غزل مذکور را بر اساس دو اصل مهم در متن شناسی، یعنی نسخه شناسی و سبک شناسی، مورد بررسی قرار می دهیم تا درجه اصالت آن آشکار شود.
کلید واژگان: حافظ, شیخ صنعان, منصور حلاج, پیر, نسخه شناسی, سبک شناسیMirror of Heritage, Volume:20 Issue: 1, 2022, PP 141 -155In a good many manuscripts and amended Divans of Hafiz, there appears a ghazal beginning thus: دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما This ghazal, according to many editors and experts on Hafiz, genuinely belongs to him, and there are even a good few scholars who believe that Hafiz has written this ghazal under the influence of Attar’s story about Sheikh-e San’ān. However, Mohammad Amin Riahi is of the opinion that this ghazal has been unjustifiably added to Hafiz’s Divan. Also, in his edition of the poet’s Divan, Salim Neisāri has placed this ghazal separately among the verses believed to have been added to the Divan at a later time. In the present study, the aforementioned ghazal is examined based on two important textological principles: codicology and stylistics so that authenticity level of the ghazal becomes clear.
Keywords: Hafiz, Sheikh-e San’ān, Mansur-e Hallāj, codicology, stylistics -
در قرن اخیر، ماجرای پایان ناپذیر سخن حافظ به مطالعات و پژوهش های بی شماری انجامیده و هرکس از طریقی در کلام او مضمون ها را بررسی کرده و در آثار متعددی به چاپ رسانده است. از مباحثی که در سال های میانی قرن اخیر بسیار مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت، چاپ و انتشار کتب متعددی در زمینه تصحیح دیوان حافظ بود. گروهی از مصححان کوشیدند تا دیوان حافظ را که در زمان حیات او جمع آوری نشده بود، به کمک نسخه های قدیمی و گاه به سلیقه خود تصحیح کنند و غبار تحریفات نساخ و کاتبان را از چهره ابیات اصیل بزدایند. یکی از تحقیقات حافظ شناسی، دیوان حافظ با شرح و حواشی هوشنگ ابتهاج است که به سبب شهرت و سابقه نویسنده آن در کار شرح برخی از متون عمده ادب فارسی، در خور توجه و تاملی دیگر است. از آنجا که از زمان انتشار نخستین چاپ این کتاب تاکنون گام هایی چند در راه نقد و معرفی آن برداشته شد، نگارنده بر آن است تا با بازخوانی آنها، به بازنمایی دیدگاه های مختلف در باب آخرین طبع از اشعار حافظ بپردازد. هدف این نوشتار، طرح نظریات متعدد در باب «حافظ به سعی سایه» و نیز نقد و بررسی این نظریات برای رسیدن به درکی بهتر از رویکرد مصحح این اثر است. به این ترتیب، با بررسی پژوهش هایی که در باب این اثر نوشته شده ، نشان داده ایم این طبع و تصحیح جدید در عرصه حافظ شناسی، دلایل موجهی برای ظهور خویش دارد و می تواند نزدیک ترین نسخه به نسخه کهن و خود حافظ باشد.کلید واژگان: حافظ, سایه, نسخه شناسی, تصحیح, نقدThe endless story of Hafez's speech in recent century has been done in countless studies and researches and everyone has examined the themes in some way in her words and has published them. One of the topics that was widely studied and researched in the middle years of the last century was the publication of several books on the emendation of Divan-e-Hafez. A group of proofreaders tried to emend Divan-e-Hafez with the help of older versions and sometimes to their own taste and remove the dust of distortions of copyists and scribes from the face of the original verses. One of these researches is the Divan-e-Hafez with the description and margins of Houshang Ebtehaj, which due to the fame and background of its author in the description of some major texts of Persian literature, is worth pondering. Because of Since the publication of this book, several steps have been taken to critique and introduce it, by reading them, the author intends to represent different views on the latest version of Hafez's poems. The purpose of this article is to present various theories about "Hafez to the effort of Sayeh" and also to review these theories to achieve a better understanding of the approach of the corrector of this work. Hence, we have reviewed the research that has been written about this work and have shown this version, has good reasons for introducing itself and can be the closest version to the old version and Hafez.Keywords: Hafez, Sayeh, Manuscriptology, emendation, critique
-
کاتبان نسخ در ادوار مختلف تاریخی به علل و اسبابی متفاوت، خطاها و لغزش هایی در کتابت متون داشته اند و دخل و تصرف هایی در متن، روا داشته اند. این لغزش ها و دخل و تصرف ها در پاره ای موارد نتیجه دانش کم کاتبان و اطلاعات ضعیف ادبی و زبانی آنان و در پاره ای موارد نتیجه بی دقتی و بی حوصلگی و در مواردی نیز ناشی از دخالت ها و تصرف های عامدانه در متن بوده است. بر این اساس همواره در نسخ خطی، لغزش ها و خطاهایی که ناشی از موارد فوق الذکر بوده، دیده شده است. دیوان خاقانی و نسخ دیوان خاقانی نیز مستثنی از این قاعده نیست؛ دیرآشنایی خاقانی و دشوارگویی او مزید بر علت شده و خطاها و لغزش ها را در نسخ دیوان او دوچندان کرده است. منشا ضبط های نادرست و لغزش های کاتبان نسخ خاقانی، در پاره ای موارد عدم آشنایی با زبان شعری خاقانی و زبان عصر او بوده است و این عدم آشنایی سبب«جایگزینی واژگان آشنا به جای واژگان ناآشنا» و «تبدیل شکل قدیمی واژه به شکل معاصر» شده است. در کنار این اشارات به علوم زمان همچون طب، نجوم و اشارات تاریخی، فرهنگ عامه، انعکاس باورهای عامیانه و... نیز بر دشواری شعر او افزوده و کار را بر کاتبان دیوان او سخت کرده است و لغزش هایی از این رهگذر نیز در کتابت دیوان او دیده می شود. نتیجه بررسی نشان از آن دارد که کاتبان نسخ متاخر؛«نسخه های تهران و پاریس» خطاها و لغزش ها و دخل و تصرف های بیشتری در مقایسه با دیگر نسخه ها از جمله نسخه لندن و نسخه صادق انصاری داشته اند.
کلید واژگان: دیوان خاقانی, نسخه شناسی, کاتبان, لغزش, خطاWriters of manuscripts in various era due to the diffrent resaons have had a mistakes in texts.This mistakes and conversion in some cases have resulted from the low literary and linguistic knowledge of writers and in other hand have resulted from the carelessness and Impatience of writers and in some cases have been intentional.Because of,often have seen mistakes like this in literary works especially poet divans and other texts.Khaqanis divan isnt excluding from this rule. His divan as well as Difficulty and hardness than other poetry divans and this subject have been the source many mistakes in his divan.Origin of some mistakes in the writing o khaqanis divan have been because of unfamilitry with khaqanis literary style as rhetorical and imagery originality.In other hand,Allusions to some scientific opinions and trusts of poet era as medical and astronomical hints and other historical,folklore and folk beliefes added to the complexity of khaqanis poem and correctly writing has become difficult and mistakes with a this seen in manuscripts.The result of the research makes clear that writers of late manuscripts,tehran and paris manuscripts have had a many mistakes in text with compare old manuscripts of this divan.
Keywords: khaqanis divan, manuscripts, writers, mistakes, Conversion -
در این نوشته که مطالعه ای است در زمینه تاریخچه تطور متون در نسخه ها ابتدا بر اساس منابع تاریخی و دست نوشته دیگری از کاتب شاهنامه، مورخ 741ق (نسخه ش6006 دار الکتب قاهره)، معلوم می شود که این کاتب نوه شمس الدین کیشی و از خاندانی صوفی و اهل علم است. سپس با مقایسه متن نسخه با دو نسخه دیگر و بررسی آماری یافته ها، معلوم می شود که کاتب نسخه قاهره تمایل دارد متن نسخه را دستکاری کند تا به باورهای دینی خود نزدیک ترش گرداند؛ و مخصوصا ابیاتی را که «غیراسلامی» تشخیص می دهد حذف می کند. در آخر استدلال شده است که کوشش در نزدیک کردن شاهنامه و اسلام در بین اهل تصوف رویکردی سابقه دار است و کار این کاتب را شاید بتوان در بافتار همان کوشش ها تحلیل کرد.این مطالعه می تواند نمونه ای ابتدایی برای مطالعات مشابهی باشد که نشان می دهند متن حماسه ملی ایران در طول تاریخ کتابت، قرایت و انتقال آن به نسل های بعد چگونه فهم می شده و مخاطبان سده های میانه از آن چه انتظاری داشته اند.
کلید واژگان: شاهنامه, تبارشناسی, نسخه شناسی, نسخه قاهره, کاتب, صوفیانIn this article -- which represents a search into the history of developments made in the texts of manuscripts -- first, based on the historical sources and another manuscript copied by the scribe of the Shahnameh, dated 741 H. (MS n.6006 at Cairo Dar al-kotob), it is made clear that this scribe is Shams al-Din Kishi’s grandson and hails from a Sufi knowledge- loving family. Then, by comparing this manuscript with two others and conducting a statistical examination of our findings, it becomes evident that the transcriber of the Cairo MS is inclined to manipulate the text of the MS in order to make it approximate his own religious convictions. In particular, he deletes verses that he recognizes as “non-Islamic”.Finally, it is argued that attempts to bring the Shahnameh in conformity with Islam have a long history among the Sufis and, thus, this scribe’s act can perhaps be explained in the context of those attempts.This study can serve as a rudimentary example for similar studies which would demonstrate how the text of Iran’s national epic has been understood during the long history of is being transcribed, read and handed down and what the medieval audience had expected of this work.
Keywords: Shahnameh, Genealogy, textology, Cairo MS, scribe, Sufis -
قره العین یا قره العیون یکی از متون کهن فارسی است که در زمینه تطبیق امثال عربی و فارسی با یکدیگر و نیز با آیات قرآن نگارش شده است. از بعضی قراین بر می آید که نگارش این اثر در حدود نیمه دوم سده ششم، احتمالا به دست نویسنده ای به نام قاضی اوش به رشته تحریر درآمده است. از این کتاب نسخ زیادی در کتابخانه های مختلف دنیا باقی مانده است که تا چندی پیش، قدیمی ترین آن ها را نسخه مورخ 722ق کتابخانه فاتح استانبول می دانستند، حال آن که دست نویسی از این اثر در مجموعه ای متعلق به جلال الدین همایی وجود دارد که مورخ 651ق است و اکنون در کتابخانه ملی ایران نگهداری می شود.
در این مقاله، ویژگی های نسخه یادشده و اهمیت آن در تصحیح دوباره قره العین و تحدید زمان نگارش آن بررسی شده است.کلید واژگان: قره العین (قرهالعیون), قاضی اوش, تصحیح متن, نسخه شناسی, امثال عربی و فارسیMirror of Heritage, Volume:15 Issue: 2, 2018, PP 155 -176Qorrat al-ayn or Qorrat al-oyun, is one of the old Persian texts written on the comparison of Arabic sayings with their Persian counterparts and with Qoranic verses. The writing of this book seems to have taken place around the latter half of the 6th H./12 CE, probably by an author named Qāzi ūsh. Of this work there are a good number of copies in various libraries all over the world, the oldest of which, until recently, was believed to be the MS dated 722 H. at the Fāteh Librar y, Istanbul. Nonetheless, there exists a MS in a collection belonging to Jalal al-Din Homāi that is dated 651 H. presently kept at Irans National Library.
In this article, the features of the manuscript and its importance in conducting a second emendation of the Qorrat al-ayn and the establishing of its composition date have been inspected.Keywords: Qorrat al ayn (Qorrat al oyun), Q?zi ?sh, text emendation, codicology, Arabic, Persian aphorisms -
نشریه دانش شناسی، پیاپی 38 (پاییز 1396)، صص 93 -105هدفبررسی نسخه های خطی از لحاظ اطلاعات نسخه شناسی و کتابشناسی است. در نسخه شناسی، نوع خط، جلد، تاریخ و مکان کتابت، آرایه ها و تزئینات و در کتابشناسی، زبان، نوع نسخه، موضوع و پرنسخه ترین ها مورد مطالعه قرار گرفت. روش پژوهش: تعداد 639 نسخه خطی موجود در مرکز اسناد دانشگاه شهیدباهنر کرمان به روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا بررسی شدند.یافته هادر جامعه مورد پژوهش 1012 رساله در 639 جلد نسخه خطی وجود دارد که از این تعداد 121 نسخه مجموعه خطی (93/18 درصد) است. زبان غالب نسخه ها، زبان عربی با 4/60% است. علوم دینی با 54 درصد، بالاترین سهم موضوعی را داراست. بیشتر نسخه ها (26%) مربوط به قرن سیزدهم و مکان کتابت 87 درصد نسخه ها متعلق به قلمرو ایران است. خط نسخ با 44 درصد بیشترین خط بکار رفته در نسخه ها روکش چرمی از نوع تیماج (43 درصد) بیشترین و جلد لاکی (15/0 درصد) کم ترین سهم را در تجلید نسخ جامعه مورد مطالعه داشته است.نتیجه گیرییافته های پژوهش نشان می دهد که کهن ترین نسخه موجود، مربوط به قرن نهم ه. ق است. خط نسخ بیش ترین نوع خط و تیماج بالاترین سهم را در تجلید نسخه ها داشته است. اصول فقه در شاخه علوم دینی بالاترین سهم موضوعی را داراست. پرنسخه ترین عنوان، فوائد الضیائیه اثر عبدالرحمن جامی است. همچنین در جامعه مورد پژوهش تعداد 22 نسخه نفیس وجود دارد.کلید واژگان: نسخه شناسی, کتابشناسی, نسخه ی خطی, تحلیل آماری, دانشگاه شهید باهنر کرمانPurposeThis research Studies the Manuscripts Available in terms of their codicological& bibliography. The codicological features: script, date and place of transcription, type of cover and ornamentation, also bibliography Information: language, types of manuscripts,subject and Similar Titles.
Design/Methodology/Approach: The research is descriptive with Content analysis type, research population, the number of 639 manuscripts in the document center of Shahidbahonar University of Kerman
Findings: There are 1012 treatise in 639 volumes of manuscripts that 121 collection (%18.93),The more manuscripts (%60.4) in Arabic. Religious Sciences with 54 percent, the highest share was allocated to the subject. A majority of the manuscripts(26%) are related to the 13thHijri.. The transcription place of most (%87) of these manuscripts is in Iran territory. The most commonly used type of script (%44) is Naskh. The most popular type of cover(%43)used for these manuscripts is Leather binding and the most infrequent type is laqured binding..ConclusionThe oldest manuscript belongs to the 9thHijri century. The most commonly of script is Naskh&the most of cover used is Leather bindingThereligious jurisprudence is the highest share subject.. The highest Similar Titles is "Favaedolziaeie" alsothere are 22 valuable manuscript in the research populationKeywords: Codicology, Bibliography, Manuscript, Content analysis, ShahidBahonar University of Kerman -
ادوارد وست که نخستین بار متن فارسی میانه نامه های منوچهر را به همراه چند اثر دیگر به انگلیسی ترجمه و منتشر کرده، نسخه های دربردارنده نامه ها را در دو رده جای داده است: یکی آنها که از روی نسخه شماره 35 مجموعه دستنویسهای اوستایی و پهلوی دانشگاه کپنهاگ نوشته شده اند؛ و رده دوم، شامل نسخه هایی است که بر اساس بررسی های وست از طریق دستنوشته شماره 14 مجموعه هاوگ در کتابخانه دولتی مونیخ رونویس شده اند. وست این دو نسخه اصلی را به ترتیب نسخه K35 و M14 نامیده است. در اینجا بررسی اجمالی این دو رده و نسخه های زیرمجموعه آنها می آید و در ادامه هم چند نسخه دیگر که این متن را در بر دارند، معرفی میشوند.کلید واژگان: فارسی میانه, نامه های منوچهر, نسخه شناسی, نسخه های زردشتیEdward West, who, for the first time, translated and published Manuchahrs Middle Persian letters into English together with some other works, has classified the letters into two categories: the first category has been taken from the manuscript N0.35, collected Pahlavi and Avestan manuscripts at Copenhagen University; the second, containing the manuscripts that, according to Wests investigation, have been copied from the manuscript No. 14, the Houghs Collection at Munich State Library. West has named these two basic manuscripts K35 and M14. Here, a brief review of these two categories and their sub-collections is presented and, then, a few other manuscripts including the text under discussion will be introduced.
-
یکی از مباحث بحث برانگیز در دیوان کبیر مولوی، وجود اشعاری به زبان ترکی است. در این زمینه تحقیقاتی انجام شده است اما بیشتر محققان به ترجمه ابیات ترکی پرداخته اند و به جنبه های نسخه شناسی و سبک شناسی غزلهای مولانا توجهی نشده است، بنابراین جای چنین پژوهشی درباره ابیات ترکی خالی است. در پژوهش حاضر، پس از بیان مقدمات و پیشینه تحقیق، ترکی گویی و ترکی دانی مولوی، و شمه ای تحت عنوان بسامد ابیات ترکی در دیوان، به بررسی ابیات ترکی و معانی آنها پرداخته شده و بسامد این عبارات ترکی در دیوان بررسی گردیده است. در زیر عنوان بررسی نسخه شناسی، اصح نسخ غزلیات شمس و بسامد غزلهای ترکی آنها بحث، و در پایان، ویژگی های سبکی آنها بررسی شده است.کلید واژگان: مولوی, دیوان کبیر, اشعار ترکی, نسخه شناسیOne of the debatable issues about Mawlana’s Great Divan is the presence in it of a number of Turkish verses. Some studies have been undertaken on this topic. Nevertheless, most scholars have limited themselves to the translation of those verses disregarding the textological and stylistic aspects of the ghazals containing such verses. A study of this question is thus wanting in the area of Turkish literature. In the present investigation, after making some introductory remarks, reviewing the previous research on the problem, evaluating the extent of Mawlana’s Turkish writing and his knowledge of the language, and some discussion on the frequency of Turkish poetry in the Divan, the Turkish verses and their meaning are dealt with, and the prevalence of the Turkish expressions shown. Then, under “textological study”, the most accurate manuscripts of the Divan-e ghazaliyat-e Shams, and the frequency of the Turkish ghazals in those manuscripts are indicated. In the end, the stylistic aspects of the ghazals are addressed.
-
هدف، پس از معرفی کاغذهایی که در نسخه پردازی و کتاب آرایی میان مسلمانان و ایرانیان مورد استفاده قرار می گرفت، چند نوع رایج و شناخته شده و ویژگی ها و دوره تقریبی کاربرد هریک بیان می شود و نمونه هایی از نسخه های خطی که هر یک از انواع توصیف شده بر آنهانوشته شده است، معرفی می شود.
اهمیت موضوع : کاغذ بخشی از هویت و پیشینه تاریخی نسخه خطی است. فهرستنگاران نسخه های خطی، به ویژه ایرانیان، کوشیده اند نوع کاغذ نسخه های خطی را، حتی با حدس و گمان تعیین کنند. مشکل ترین بخش نسخه شناسی تحلیل ویژگی های کاغذ است.
اصالت : فهرستنگاران نسخه های خطی هیچ گونه بررسی تحلیلی، همراه با تعیین ضوابط و معیارهای مشخص، برای تعیین نوع کاغذهای معرفی شده به دست نداده اند. برای جبران این نقیصه و پیشگیری از حذف این عامل مقاله خاضر نوشته شده است.
کلید واژگان: ورق, کاغذ, نسخه شناسی, کتاب پردازی, نسخه های خطیPurposeThe most difficult part of codicology is analyzing the specifications of the paper used in a manuscript, which contains a part of the manuscript's historical background and identity. However, manuscript cataloguers have not done any analytical study to present precise criteria and standards for determining the type of paper used in manuscripts. Therefore the present study is done to compensate for this shortcoming.Design/Methodology/Approach: The present research first introduces different types of papers used by Muslims and Iranians for creating manuscripts and books. It then reviews some common types of papers used in manuscripts, the specifications of these papers, and the approximate period in which each of them was popular. In the next part examples of the manuscripts which possess each of the described specifications are introduced.Keywords: paper, manuscripts, codicology, sheet -
هدف - نسخه های خطی موجود در کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از لحاظ اطلاعات نسخه شناختی از جمله تاریخ کتابت، مکان کتابت، نوع کاغذ و نوع خط بررسی شده است روش / رویکرد پژوهش - تحلیل محتوا و جامعه پژوهش 3853 رکورد نسخه خطی موجود در وب سایت کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران صورت گرفته است.
یافته ها - بیشترین نسخه ها(22/71%) مربوط به قرن 13 هجری است. مکان کتابت 83/70 درصد از نسخه ها متعلق به قلمرو ایران آن زمان است. بالاترین کاغذ استفاده شده در نسخه های خطی، نوع فرنگی با 59 /72 درصد است. خط نستعلیق با 31/ 64 درصد بیشترین و خط لاتین با 0/05 درصد کمترین میزان خط به کار رفته در نسخه های خطی است. نتیجه گیری - قدیمی ترین نسخه مربوط به قرن پنجم قمری٬ بیشترین نوع کاغذ به کار رفته در نسخه های خطی، کاغذ فرنگی و خط نستعلیق، بیشترین خط به کار گرفته در نسخه های خطی است.
کلید واژگان: نسخه شناسی, نسخه های خطی, تحلیل محتوا, کتابخانه دیجیتالی, سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایرانPurposeLibrary and Archives of Iran (NLAI) in terms of their codicological features, including date and place of transcription, type of paper and script. This research studies the manuscripts available in the digital library of the NationalDesign/ Methodology/Approach: The research population consisted of 3,853 manuscript records available on the website of the digital library of the NLAI. Content analysis was employed as the method for this study.FindingsThe transcription place of most (70.83%) of these manuscripts is Iran’s territory in that era. The most popular type of paper (72.59%) used for these manuscripts is European paper. Also the most commonly used type of script (64.31%) is Nasta’liq and the most infrequent type of script used in these manuscript is Latin (0.05%).ConclusionResults show that the oldest manuscripts belongs to the Eleventh century A.D. and" western paper has the highest consumption rate. Also, findings show that "NASTALIGH script is of the mostly used scripts in manuscripts. A majority (71.22%) of the manuscripts are related to the 13th Hijri century (19th century). -
فصلنامه تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی، سال چهل و پنجم شماره 4 (پیاپی 58، زمستان 1390)، ص 123هدفآنچه از نسخه های خطی ادامه حیات یافته، از سرنوشتی یکسان برخوردار نبوده است. هر چند آن تعداد از نسخه ها که اطلاعات دقیقی در معرفی خود به همراه دارند، کم نیستند، با این حال، رقم قابل توجهی از آن ها، در هاله از ابهام به سربرده و آگاهی لازم آن ها را همراهی نمی کند؛ آثاری هم به نام دیگران شهرت یافته و هویت پدید آورنده اصلی، پنهان است؛ نسخه هایی هم در اثر عوامل طبیعی و غیر طبیعی دچارآسیب دیدگی جزئی و کلی و یا تباهی شده که تعداد آن ها فرآوان است.
روشاین نوشتار در کشف هویت و یا محک زدن به داده های گزارش شده از نسخه ها، کاربست روشی را هدف قرارداده که طی سالهای اخیردر رشته های فنی و مهندسی، زیر عنوان «مهندسی معکوس» از آن یاد می شود. با این روش در مواردی می توان با «اعتماد صرف بر فن و تکنولوژی» و در شرایطی می تواند «با قرار گرفتن فن و تکنولوژی در کنار دیگر تخصص ها و داده ها»، احتیاط علمی در شناخت و معرفی نسخه را فزونی داد، و اگردست جعل و یا تزویری در نسخه وارد شده، با اطمینان بالایی از جزئیات آن سخن گفت، و اگرنسخه ای نیازمند مرمت است، اجرای آن را با دقت لازم، امکان سنجی کرد.
یافته هانظر به بین رشته ای بودن ادعای این نوشتار و تازه بودن زاویه نگاه، ارائه منابع، ذیل عنوان آمده مقدور نبوده است، با این حال تلاش شده، نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه ای در دو دانش مستقل «کتابداری» و «فنی – مهندسی» مستند شود. با آنچه آمده است، مرزهای کار فهرست نگار، محقق و نقاد، به هم آمیخته است و بیانگر ارتباط مستقیمی است که می توان بین مهندسی معکوس و نسخه شناسی یافت شود.
کلید واژگان: هویت متن, مهندسی معکوس, نسخه شناسی, نسخه خطیObjectiveThe outliving manuscripts have not enjoyed the same future. Although some manuscripts are favored with accurate information paving the way for researchers’ studies, for a considerable number of which, there is not enough information available. Some manuscripts are wrongly associated with false authors; the real authors of which are anonymous. A great number of manuscripts have been partly or wholly destroyed by natural and unnatural phenomena as well.MethodologyThe present study aims at evaluating the data reported from manuscripts adopting a method which has recently been referred to as ‘Reverse Engineering’ in engineering sciences. Through this method, based on ‘mere technology’ or ‘technology accompanied by other majors and fields of study’, it would be possible to increase the scientific facets of codicologistic studies. Consequently, it would be possible to report on the non-authenticity or counterfeiters of manuscripts.Findingsthe researcher has tried to utilize the books and articles available in the two majors of “Librarianship Sciences” as well as “Engineering Sciences.” It can be concluded that the borderlines between phraseology, research, and the criticism are not crystal-clear revealing a direct relationship between reverse engineering and codicology.Keywords: Reverse Engineering, Text Identity, Manuscript, Codicology
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.