نقدی بر دیدگاه رشید رضا در توسل به صالحان

توسل به صالحان یکی از مسایل ریشه دار اعتقادی در فرهنگ اسلامی است که ابن تیمیه و پیروان او در آن شک و تردید کرده اند. رشید رضا از جمله کسانی است که سخت روی این مسیله انتقاد داشته است و واسطه گری میان انسان و خالق را به هر نحوی که باشد، منافی توحید دانسته است؛ از این رو در تفسیر المنار بارها آن را رد کرده است. او برای اثبات دیدگاه خود به دلایلی مانند منافی بودن توسل با خلوص در عبادت، عنصر شرک در توسل و نفی استعداد وسیله بودن در انبیا و اولیا تمسک جسته است. مقاله حاضر با روش انتقادی و با تکیه بر آیات و روایات، به نقد محتوای استدلال های رشید رضا پرداخته است.  نتیجه آن که برخلاف پندار وی، واسطه گری با خلوص در عبادت منافاتی ندارد؛ چون واسطه گری صالحان اصلا عبادت آنان نیست؛ عبادت، خضوع در برابر کسی است که پرستشگر، او را اله (مالک مدبر) بپندارد. قرآن کریم در آیات متعددی سلطه غیبی انسان های ویژه را فی الجمله ثابت می کند و اگر مقتضای روح ایمان، نفی مطلق سلطه های غیبی غیر خداوند باشد، بایستی وجود چنین آیاتی را مخالف روح ایمان قلمداد کرد.