آینده پژوهی تنش و بحران آب در ایران

آب به عنوان یکی از مولفه های موثر بر بحران های سیاسی و امنیتی داخل کشورها، روابط بین دولت ها و یکی از چالش های مهم قرن حاضر به شمار می رود. بحران کمبود آب در سطح جهانی و منطقه ای، تمایلات سیاسی و اقتصادی خاصی را در مناسبات بین المللی شکل داده است. این موضوع و پیامدهای آن، در مناسبات بین المللی ایران با کشورهای همسایه تاثیر به سزایی خواهد داشت و به نقش مدیریت منابع آب اهمیت ویژه ای می بخشد؛ از این رو، مدیریت منابع آب نقش مهمی را در کاهش تنش آب و شکل گیری امنیت پایدار در مناطق مختلف جغرافیایی ایران ایفا خواهدکرد.

پژوهش حاضر با رویکرد آینده پژوهی و به روش توصیفی به دنبال تحلیل شاخص های بحران آب (بارش، آب زیرزمینی و سطحی) بااستفاده از داده های ماهانه بارش، پیزومتری و هیدرومتری در محدوده فلات مرکزی ایران است. نقشه پهنه بندی سطوح بحران براساس داده های فضایی ایستگاه ها، در نرم افزار جی. آی. اس تهیه و پس از آن، نقشه وضعیت تنش و ناآرامی در سطح مناطق مختلف حوضه فلات مرکزی برای ده سال آینده ایران تهیه شد.

شاخص های تحلیل آب در حوضه آبریز فلات مرکزی پایین تر از حد معمول و در سطوح بحرانی، دسته بندی می شوند. نشانه های بحران با تنش و ناآرامی های چند سال اخیر در استان های یزد و اصفهان آغاز شده و پیش بینی روند بلندمدت ده سال آینده در نرم افزار درینک نشان دهنده کاهش مساحت تنش سطح 2 از 55 درصد به 46 درصد در10 سال آینده و افزایش مساحت تنش سطح 3 از 12 درصد به 20 درصد در ده سال آینده است و دامنه ناآرامی و تنش از استان های اصفهان و یزد به استان های تهران و البرز کشیده خواهد شد.

تنش منابع آب در سناریوی ده سال آینده حوضه آبریز فلات مرکزی نشان از گسترش مساحت مناطق با سطوح تنش شدید و خیلی شدید دارد و این یعنی در10 سال آینده بر پایه سناریو شبیه سازی تغییر اقلیم، وضعیت مدیریت منابع آب بحرانی تر خواهد بود و گسترش تنش از سطوح با تنش پایین تر به سمت سطوح با تنش شدید پیش خواهدرفت و این مناطق (استان های تهران و البرز) به لحاظ شرب، کشاورزی و صنعت دچار تنش آبی می شوند.