کارآمدی آب در معماری اسلامی با رویکرد حکمت صدرایی

آب به مثابه ی سرچشمه و نماد حیات، ارزشی والا در زندگی بشریت، به ویژه جامعه اسلامی دارد. معهذا در دهه های اخیر مشمول بی مهری فراوانی شده است. این بی مهری، از یک طرف زمینه تهدید زندگی مادی را در سرزمین های اسلامی، که غالبا در مناطق کم آب قرار دارند، فراهم آورده است و از طرف دیگر جایگاه کارکردی و نمادین آن در معماری اسلامی-ایرانی را تضعیف نموده است. آب ماده ای زندگی بخش است که نه تنها در بعد حسی و تجربی بشری، وجودی ملموس دارد، بلکه بنا بر حکمت متعالیه با بعد باطنی انسان نیز در ارتباط بوده و در طی مراتب سعادت و کمال همیار اوست. معماری اسلامی که به دلیل غنای محتوایی آن با تجلیات معنوی، قدسی و عرفانی در آمیخته است، آب را چه در عالم ظاهر و چه در عالم باطن خود متجلی می نماید. آب در مفهوم باطنی با فضای قدسی معماری در هم آمیخته و در مفهوم ظاهری در حین آمیزش با فضای واقعی موجبات تنظیم و تعدیل شرایط اقلیمی محیط را فراهم می آورد. لذا آب یکی از باارزش ترین، جامع ترین، و ساختاری ترین عناصر معماری در جوامع اسلامی می باشد. آن گونه که می توان به استعانت از حرکت جوهری ملاصدرا آب را یکی از هسته های نمادین حرکت تکاملی زندگی دانست. در متن قرآن کریم بیش از 63 بار اشکال مختلف شاهد بودن و باشیدن آب تذکر داده شده است. تبلور این فرازهای کمی شهودگونه با تکیه بر مراتب ادراک صدرایی در سه نوع معرفت حسی، خیالی، و عقلی مورد ملاحظه قرار گرفته است. این ملاحظات آن گونه که در چارچوب مفهومی نشان داده شده است، قابلیت تعمیم ارزش های جامع حیاتی، قدسی، بیولوژیک، و فناورانه را در معماری و فضای شهری نمودار می کند. در همین راستا، زیبایی، سرزندگی، زندگی به طور عام، و زندگی در خداگونگی یافته های نهایی سنجش کارآمدی آب در معماری اسلامی است.