بررسی تطبیقی دیدگاه ابن ابی الحدید و ابن میثم پیرامون ملائکه در شرح نهج البلاغه

در اقوال متکلمان معتزله و شیعه، درباره ماهیت ،اقسام،مراتب و وظایف ملائکه، تشابهات و تفاوتهایی وجود دارد که بعضی از این نظرات در شروح ابن ابی الحدید و ابن میثم بر نهج البلاغه آمده است .لذا بررسی تطبیقی آراء ایشان، موضوع این پژوهش است.این پژوهش براساس ماهیت و روش،تحقیقی کیفی است و با سه رویکرد تبیینی، تقریب گرایانه و نقادانه، آراءتفسیری ابن ابی الحدید و ابن میثم را دسته بندی، تحلیل و تبیین می نماید.شارحان نهج البلاغه خود، پیرو یکی از مذاهب اسلامی هستند و در اصول دینی و فروع فقهی دیدگاه هایی دارند که دفاع از آنها را ضروری می شمارند. ابن ابی الحدید معتزلی و ابن میثم شیعی نیز از این قاعده مستثنی نیستند .با بررسی آراء شارحان مورد نظر ،پیرامون موضوع ملائکه ،دستاورد این پژوهش، شناخت روش ایشان در شرح نهج البلاغه است.ابن ابی الحدید و ابن میثم در شروح خویش بر نهج البلاغه به موضوعاتی همچون بیان انواع ملائکه،توصیف ایشان از جهت عدم جسمانی بودن،علم،عبادت،عصمت،خواب،ماهیت ابلیس و مقایسه او با فرشتگان و همچنین برتری پیامبران بر فرشتگان پرداخته اند.ابن ابی الحدید بر اساس کلام امام علیه السلام با طرح دیدگاه اصحاب معتزلی خویش به این مباحث می پردازد و در بعضی موارد نظری مخالف معتزله ابراز می دارد. روش او در بیشتر موارد عقل گرایانه و اجتهادی است. ابن میثم نیز با استناد به آیات قرآن و روایات معصومان علیهم السلام ملائکه را دسته بندی و توصیف می نماید اما روش او در تحلیل محتوا،برمبنای تاویل ظاهر به باطن است.