ارائه الگو در واکاوی محیط رابط پایگاه های اطلاعاتی در حمایت از رفتار اطلاع جویی کاربران

محیط های رابط کاربر پایگاه های اطلاعاتی باید به گونه ای طراحی شوند که علاوه بر تسهیل رفتار اطلاع یابی کاربران، بتوانند راهبردهای مناسبی را جهت رفع مشکل آنان در کم ترین زمان ممکن در اختیار قرار دهند. رابط کاربر باعث می شود تا کاربران از پایگاه اطلاعاتی شناخت درستی پیدا نمایند و به نحوی شایسته از آن بهره ببرند. هر چه طراحی محیط رابط کاربر به الگوهای ذهنی و رفتار اطلاع یابی کاربران نزدیک تر باشد، اثربخش تر و سودمندتر است و تلاش های کاربر را کم تر خواهد نمود. علی رغم توسعه فناوری اطلاعات پزشکی در زمینه طراحی محیط رابط کاربر، اکثر سیستم های اطلاعات پزشکی عمدتا به دلیل عدم آگاهی از نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاعاتی کاربران و عدم درک ماهیت آن، نتوانسته اند انتظارات کاربران را برآورده نمایند. این مطالعه با هدف ارائه یک مدل جدید برای بازیابی موثر اطلاعات و افزایش مطلوبیت در طراحی محیط های رابط کاربر پایگاه های اطلاعاتی، انجام پذیرفت.

این مطالعه از نوع ترکیبی و با رویکرد کمی و کیفی انجام شده است؛ که با طرح شیوه های ترکیبی اکتشافی انجام گردید. جامعه پژوهش در بخش کیفی شامل خبرگان و متخصصان و در بخش کمی دانشجویان دکترای تخصصی و پژوهش محور رشته های علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی مازندران بوده است. در بخش کیفی تعداد 12 نفر با روش نمونه گیری هدفمند وارد مطالعه شدند و با این تعداد مصاحبه اشباع اطلاعاتی به وجود آمده است. در بخش کمی از نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شده است و تعداد 100 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب و وارد مطالعه شدند. اطلاعات مورد نیاز از طریق تحلیل محتوا و با استفاده از پرسشنامه های محقق ساخته جمع آوری و از طریق نرم افزار SPSS نسخه 22 و آمار استنباطی (کالموگروف-اسمیرنف، ویلکاکسون و من ویتنی و تحلیل ساختاری) مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت.

بر اساس تحلیل IPMA، یافته های پژوهش نشان داد، که از بین متغیرهایی که رفتار مطلوب اطلاع یابی را از نظر اهمیت تبیین می کنند، بیش ترین رتبه در رفتارهای اطلاع یابی مطلوب مربوط به بعد موقعیت کاربران با تاکید بر توانش (با ضریب اهمیت 0/437) و کم ترین آن مربوط به مولفه سهولت دسترسی (با ضریب اهمیت 0/048) و از نظر عملکرد بیش ترین رتبه مربوط به بعد طراحی رابط کاربر با تاکید بر متغیر کارایی پایگاه (با ضریب عملکردی 57/191) و کم ترین مربوط به مولفه سهولت (با ضریب عملکرد 40/793) بوده است. هم چنین مدل پیشنهادی توانست روایی و پایایی لازم را کسب نماید.

مدل ارائه شده به کاربران محیط های رابط کاربر پایگاه های اطلاعاتی کمک می نماید تا بتوانند هر چه بیش تر از عناصر اساسی برای بهره گیری و تسریع کارها و صرفه جویی در وقت بهره گیرند. هم چنین مدل پیشنهادی می تواند ایده های لازم را به طراحان محیط های پایگاه های اطلاعاتی ارائه نماید تا بتوانند جهت تسهیل و فهم هرچه آسان تر و بیش تر کاربران قابلیت های مناسب را جهت تعامل بهتر با پایگاه ها پیاده سازی نمایند. با توجه به این که مدل پیشنهادی روایی و پایایی لازم را کسب کرده می توان ادعا نمود که این مدل نه تنها قادر به پاسخگویی به مسائل مطرح شده در زمینه جستجو و بازیابی اطلاعات خواهد بود، بلکه می تواند در تحقیقات آتی به عنوان مبنایی برای طراحی و پیاده سازی محیط های رابط کاربری مورد استفاده، نقد و تکامل قرار گیرد.