اثر صفحات جاذب الرطوبت پلانت بک بر میزان مصرف آب و رشد آتریپلکس (Atriplex canisense) به منظور احیای بیولوژیک مناطق بیابانی

کشور پهناور ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک کره زمین و کمبود نزولات جوی دچار خشکی و افت آب های زیرزمینی شده است. کاهش نزولات آسمانی و رطوبت خاک، بر پوشش گیاهی خاک تاثیر زیادی دارد. کاربرد انواع مواد جاذب الرطوبت که کاهش مصرف آب و افزایش زمان دسترسی گیاه به آب را در خاک میسر می نماید، در حفظ و نگهداری آب نقش زیادی دارد. صفحات جاذب رطوبت پلانت بک از ضایعات سلولزی ساخته می شوند و می توانند برای افزایش توان نگهداری آب در خاک مناطق خشک به ویژه در مناطق بیابانی استفاده شوند.

به منظور بررسی اثر صفحات پلانت بک بر میزان مصرف آب و رشد گیاه آتریپلکس، پژوهش در محدوده نهال کاری حصارسرخ واقع در ده کیلومتری شمال شرق شهر قم به مدت سه سال (1397-1399) اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده (split plot) در قالب بلوک های کامل تصادفی شامل 12 پلات در سه تکرار اجرا گردید. کرت اصلی شامل تیمارهای آبیاری در فواصل زمانی 10 روز یکبار (شاهد) و 20 روز یکبار و کرت فرعی شامل دو تیمار استفاده و عدم استفاده از صفحات پلانت بک (شاهد) بود. برای بررسی تاثیر صفحات جاذب الرطوبت پلانت بک بر رشد نهال در انتهای هر فصل رویشی در هر سال صفاتی شامل: زنده مانی، ارتفاع و قطر تاج پوشش نهال اندازه گیری شده و با شاهد همان تیمار مقایسه گردید. تجزیه های آماری شامل حداقل و حداکثر صفات، انحراف از استاندارد، تجزیه واریانس ساده متغیرها، تجزیه مرکب و مقایسه میانگین ها با روش حداقل اختلاف معنی دار (LSD) برای صفات رشد ارتفاع نهال و رشد قطر تاج انجام گردید.

در تیمارهای استفاده از صفحات پلانت بک و شاهد در آبیاری با فاصله ده روز از نظر زنده مانی نهال اختلافی مشاهده نشد. در حالی که در تیمار صفحات پلانت بک و شاهد 5 درصد نهال خشک شده و در تیمار استفاده از صفحات پلانت بک، 21 و در شاهد 40 درصد تلفات نهال مشاهده شد. تجزیه واریانس مرکب صفات نشان داد، اثرهای ساده استفاده از صفحات پلانت بک، سال و اثر متقابل آبیاری در سال در صفت رشد ارتفاعی نهال آتریپلکس در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. همچنین اثر تیمارهای آبیاری، استفاده از صفحات پلانت بک و اثر متقابل آبیاری در سال در سطح احتمال یک درصد و اثر سال در سطح احتمال پنج درصد در صفت رشد قطری تاج نهال آتریپلکس اختلاف معنی داری داشت. مقایسه میانگین صفات نشان داد، نهال های آتریپلکس در تیمار «سال سوم × آبیاری با فاصله 20 روز» با رشد 32/16 سانتی متر بیشترین و در تیمار «سال اول × آبیاری با فاصله 20 روز» با رشد 75/9 سانتی متر کمترین رشد ارتفاعی را داشتند. همچنین نهال های آتریپلکس در تیمار «سال سوم × آبیاری با فاصله 10 روز» با رشد 11/22 سانتی متر بیشترین و تیمار (سال دوم × آبیاری با فاصله 20 روز) با رشد 33/17 سانتی متر کمترین رشد قطری تاج را داشتند.

نتایج پژوهش نشان داد که تاثیر صفحات پلانت بک بر صفات نشان دهنده رشد آتریپلکس موثر است. استفاده از صفحات پلانت بک باعث کاهش تلفات در زنده مانی نهال آتریپلکس می گردد. به عبارتی، استفاده از صفحات پلانت بک می تواند در کاهش تلفات نهال آتریپلکس در اراضی شور تاثیر داشته باشد. همچنین رشد ارتفاعی آتریپلکس در تیمار استفاده از صفحات پلانت بک بیشتر از شاهد بود. نتایج کلی پژوهش نشان داد که استفاده از صفحات پلانت بک می تواند در کاهش تلفات نهال آتریپلکس در اراضی شور تاثیر داشته باشد. همچنین رشد قطری و ارتفاعی نهال آتریپلکس در سال های بعدی کاشت بیشتر از سال اول بود که می تواند به دلیل امکان استقرار و بهبود شرایط خاک برای رشد گیاه در سال های بعدی پس از کاشت در نتیجه استفاده از صفحات پلانت بک باشد.