چگونگی جریان سنت استدراج و هدایت در قرآن با رویکرد پاسخ به شبهات

سنت استدراج به عنوان یکی از سنت های مهم الهی در ارتباط تنگاتنگ با روند رو به خسران طبیعت انسان است؛ همچنین سنت هدایت نیز به عنوان یکی دیگر از سنت های الهی در برابر آن قرار می گیرد. در این میان، چگونگی ارتباط میان سنت استدراج و هدایت الهی، دو دیدگاه معارض را در میان مجبره و عدلیه پدید آورده است. مجبره با تفسیر استدراج به «حرکت دادن به سوی کفر و دوری از خدا» و معرفی خداوند به عنوان عامل و فاعل استدراج، چنین استدلال کرده اند که خداوند خود خواهان وقوع کفر و طغیان از بندگان است و در حقیقت، خداوند از همان ابتدا، هدایت برخی بندگان را اراده نکرده است. از سوی دیگر، عدلیه با استناد به آیات قرآن، تفسیر استدراج به «حرکت دادن به سوی کفر» را نادرست شمرده و بر این باورند که استدراج، نزدیک ساختن کافران به سوی عذابی است که نتیجه اعمال و رفتار خودشان است. در پژوهش حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر ابزار کتابخانه ای، دو دیدگاه یادشده با رویکرد پاسخ به شبهات با تاکید بر مدل فرآیندی، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و در پایان این نتیجه به دست آمده است که خداوند حکیم، بدون ابلاغ و بیان تکالیف و نیز بدون انجام گناه از سوی افراد، هیچ فرد و اجتماعی را مجازات نمی نماید و سنت استدراج که شیوه خاصی برای مجازات است، برآیند سنت های الهی دیگر همچون سنت هدایت است.