اثربخشی برنامه شناختی کاگنی پلاس بر شناخت اجتماعی (نظریه ذهن) کودکان 6 تا 11 سال دچار اختلال طیف اتیسم

اتیسم از شایع ترین اختلالات عصبی تحولی است و مشکلاتی در شناخت اجتماعی، ارتباط و درک احساسات خود و دیگران به وجود می آورد و تاثیر منفی بر کیفیت زندگی فرد دارد. پژوهش حاضر به منظور تعیین اثربخشی برنامه آموزشی شناختی کاگنی پلاس، بر شناخت اجتماعی (نظریه ذهن) کودکان دچار اختلال طیف اتیسم انجام شد.

در یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون و گروه کنترل، همراه با پیگیری 2 ماهه، از کودکان 6 تا 11 سال دچار اختلال طیف اتیسم در شهرری که به یکی از مراکز توان بخشی اتیسم ارجاع شده بودند، 65 کودک (44 پسر و 21 دختر) از یک مرکز، به شیوه در دسترس، انتخاب و با استفاده از پرسش نامه غربالگری طیف اتیسم، ارزیابی شدند. 50 کودک (33 پسر و 17 دختر) دارای نمره 19 و بالاتر در پرسش نامه، تشخیص اتیسم با عملکرد بالا گرفتند و با توجه به معیارهای ورود (برخورداری از توانایی کلام، عدم وجود کم توانی حرکتی، هوشی و آسیب های بینایی و شنوایی)، انتخاب و بر اساس سن، همتا شدند. سپس به تصادف و تعداد مساوی در 2 گروه آزمایشی و کنترل، قرار گرفتند. والدین، آزمون نظریه ذهن را تکمیل کردند. گروه آزمایشی در 20 جلسه (2جلسه در هفته، هر جلسه 30 دقیقه) به مدت 10 هفته، در برنامه آموزشی شناختی کاگنی پلاس به طور انفرادی، شرکت کردند، ولی گروه کنترل فقط خدمات رایج (کار درمانی، گفتار درمانی، هنر درمانی و موسیقی درمانی) را دریافت کردند. والدین در آخرین جلسه و 2 ماه پس از آن، آزمون نظریه ذهن را تکمیل کردند. داده ها به وسیله تحلیل همبستگی، تحلیل رگرسیون و معادلات برآوردیابی تعمیم یافته در محیط SPSS نسخه 27 تجزیه و تحلیل شدند. 

نتایج تحلیل معادلات برآوردیابی تعمیم یافته نشان داد برنامه آموزشی شناختی کاگنی پلاس موجب بهبود شناخت اجتماعی (سطح کلی نظریه ذهن، سطح مقدماتی و سطح واقعی) شد و با توجه به ضرایب بتا می توان بیان کرد که تغییر به میزان 2/9، 3/08 و 0/96 به ترتیب برای کل نظریه ذهن، سطح مقدماتی و سطح واقعی نظریه ذهن، ناشی از دریافت برنامه آموزشی شناختی کاگنی پلاس است و تغییرات پس از 2 ماه، پایدار ماند.

با توجه به تاثیر مثبت برنامه آموزشی شناختی کاگنی پلاس بر شناخت اجتماعی، می توان نتیجه گرفت استفاده از برنامه کاگنی پلاس می تواند نیاز درمانگرانی را که دارای بینش های جدید شناختی به آموزش هستند رفع کند. همچنین اجرای چنین برنامه هایی می تواند به بهبود شناخت اجتماعی کودکان دچار اختلال اتیسم با عملکرد بالا در موقعیت های واقعی زندگی کمک کند.