تاثیر محتوا و فرم نقاشی مذهبی جهان مسیحیت بر نقاشی دوره قاجار (مطالعه موردی قلمدان ‎ها)

در دوره قاجار عناصر تصویری ازجمله نقاشی بر قلمدان های ایرانی با ورود نقاشی اروپایی متحول شد. قلمدان‏ نگاری به عنوان یکی از حوزه های هنری رایج در این دوره که نقوش آن متاثر از جهان ‏بینی، اندیشه ‏های مذهبی، اعتقادت، روابط اجتماعی و سیاسی و پیشینه‏ تاریخی بود، از حوزه‏های حائز اهمیت برای مطالعه و کشف لایه های هویتی موجود در هنر قاجار است. اینکه هنرمندان نقاش دوره قاجار چرا و چگونه از مضامین دنیای مسیحیت بر نقش قلمدان ها استفاده داشته اند، مسئله اصلی پژوهش حاضر است. هدف از انجام این پژوهش، واکاوی تاثیرات فرمی و محتوایی نقاشی مذهبی جهان مسیحیت بر نقوش قلمدان های دوره‏ قاجار است. سوال اصلی این است که نقاشی های اروپایی جهان مسیحیت از نظر فرم و محتوا چه تاثیری بر نقوش قلمدان ها و چه تاثیری بر نگرش بصری قلمدان‏ نگاران عصر قاجار گذاشته است؟ یافته ها بر اساس روش توصیفی _ تحلیلی حاکی از آن است که نقوش قلمدان های دوره‏ قاجار متاثر از نقاشی مذهبی جهان مسیحیت در فرم و محتوا بوده است. این تاثیرات از منظر فرم در القای پرسپکتیو و بعدنمایی و به کارگیری سایه روشن و ترکیب بندی و آرایش فضا و از منظر محتوا شامل چهار موضوع اصلی: بشارت، مادر و کودک، جلوس مریم (ع) و قدیسین می ‏شود که با اقتباس از نقوش اروپایی صورت گرفته است. اگرچه هنرمند قلمدان نگار قاجار در محتوا از آثار اروپایی گرته برداری کرده است؛ اما مانند آنان تابع نمادها و یا روایت پردازی، آن گونه که نقاش اروپایی انجام داده، نبوده است و بر بدنه قلمدان ها در قاب های متفاوت همچنان به نقوش برگرفته از ادبیات و داستان های عامیانه نیز پرداخته است. این هنرمندان در مواردی، شیوه ها و خصوصیات آثار غربی را که با سلایقشان هم سو بود در سنت خود ادغام و با تلفیق شیوه های کهنه و نو و همچنین تلفیق سنن نقاشی غربی و ایرانی، به خلق آثاری بدیع پرداختند.