بررسی اسنادی سیر تاریخی شکل گیری کارخانه چراغ برق آستان قدس رضوی (دوره مظفرالدین شاه تا پهلوی اول)

از آغاز شکل گیری حرم امام رضا (ع)، یکی از مهم ترین امور مربوط به حرم، تامین نور و روشنایی آن است. به واسطه قداست و اهمیت حرم، صاحبان قدرت، متولیان و شیفتگان اهل بیت، همواره توجه ویژه ای به وسایل روشنایی حرم داشتند. بر این اساس، با پیشرفت هایی که در نحوه تامین روشنایی روی می داد، وسایل روشنایی حرم نیز تغییر می یافت. یکی از مهم ترین این تغییرات جایگزینی الکتریسیته با منابع روشنایی متداول در گذشته بود. چراغ برق نخستین بار در دوره مظفرالدین شاه از اروپا برای آستان قدس رضوی تهیه شد. استفاده از نیروی برق در تامین روشنایی حرم آنچنان مفید بود که مخالفت های متعدد، هیچ گاه نتوانست در استفاده از نیروی برق مانعی جدی ایجاد کند. از این رو، متولیان حرم در ادوار مختلف به منظور تقویت هرچه بیشتر نیروی برق حرم و تجهیزات آن، اقدام کردند. این روند در دوره پهلوی با توجه به توسعه عمرانی حرم و نیاز به تامین منابع روشنایی بیشتر، افزایش چشمگیری یافت. پژوهش حاضر با استفاده از منابع و اسناد تاریخی بر آن است تا به این سوال اصلی پاسخ دهد که سیر تاریخی شکل گیری کارخانه چراغ برق آستان قدس رضوی به چه صورت بوده است؟ هدف این پژوهش بررسی سیر ایجاد تشکیلات کارخانه چراغ برق و تاثیرات آن بر نحوه مدیریت حرم و ارتقای سطح خدمات به زائران است. یافته ها نشان می دهد که ورود ماشین های چراغ برق به آستان قدس رضوی با موانع و واکنش های گوناگونی همراه بود. در این بین باوجود برخی موانع، با ورود نیروی برق به حرم، اقدامات جدیدی برای ارتقای نحوه مدیریت حرم و ارائه خدمات بهتر به زائران انجام پذیرفت. روش تحقیق در پژوهش حاضر، کتابخانه ای و تطبیق و تحلیل منابع، به ویژه منابع اسنادی، است.