بررسی وضعیت سیستماتیکی مارهای جعفری Echis (Viperidae: Reptilia) در ایران

مطالعات محققان روی جمعیتهای مار جعفری سرده(جنس) Echis Merrem 1820 وجود ابهاماتی را در سیستماتیک این جنس بویژه در نواحی آسیای میانه، ایران، افغانستان و پاکستان آشکار ساخته است. لطیفی جمعیتهای این مار در ایران را متعلق به تاکسون واحدی می داند و آنها را در سالهای 1364 و 1370 متعلق به زیر گونه مار جعفری Echis carinatus pyramidium (Geoffroy، 1872) و در سال 1379 به زیرگونه E. carinatus sochureki Stemmler 1969 معرفی می کند. جهت روشن شدن وضعیت سیستماتیکی این سرده (جنس) در ایران، تعداد 47 نمونه متعلق به این سرده (جنس) از مناطق بندرعباس، قشم، شیراز، منطقه حفاظت شده توران، دامغان و طبس مورد مطالعه قرار گرفت. تعداد 11 صفت مریستیک، شش صفت مورفولوژیک و دو صفت مورفومتریک در نمونه ها بررسی، اندازه گیری و شمارش شد. تحلیلهای تک متغییره جدایی میانگین صفات تعداد فلسهای زیر شکم (P<0.001)، تعداد فلسهای مورب (P<0.002)، تعدادفلسهای پشتی (P<0.001) و تعداد فلسهای دور چشم (P<0.001) را بین جمعیتهای جنوب (شیراز، بندرعباس و قشم) و جمعیتهای شرقی -شمالی (دامغان، توران و طبس) نشان داد. آزمون T2 هتلینگ (همراه با آزمون راندوم سازی Permutation با 2000 تکرار) جدایی بردار میانگین صفات بین دو گروه جنوبی و شرقی -شمالی را نشان داد (P<0.005). مقایسه جمعیتهای مورد بررسی با جمعیتهای زیرگونه E. c. sochureki در پاکستان و جمعیتهای گونه E. multisquamatus Cherlin 1981 از آسیای میانه در تحلیل محورهای اصلی نشان داد که جمعیتهای توران و طبس در محدوده گونه E. multisquamatus و جمعیتهای قشم و بندرعباس در محدوده زیرگونه E. c. sochureki قرار می گیرند. تحلیل خوشه اینیز نمونه های متعلق به دامغان، توران و طبس را همراه با نمونه های گونه E. multisquamatus در یک شاخه قرار داد و نمونه های جنوبی با نمونه های E. carinatus sochureki دسته بندی شد. نتایج نشان دهنده حضور گونه E. multisquamatus در محدوده شرق و شمال ایران است و بدین ترتیب حداقل دو گونه مار جعفری در ایران وجود دارد.