-
پژوهش حاضر، فهم دریا در تصور جغرافی دانان مسلمان را تا سده هشتم هجری قمری بررسی می کند. به همین منظور، به مطالعه پدیده های دریایی مانند جزرومد، جزیره، ترسگاه و معادن دریایی در متون جغرافیایی اسلامی می پردازد. همچنین مفاهیم مرتبط با دریا (البحر) مانند دریاچه (بحیره) و خلیج و تفاوت آنها را با تعاریف کنونی، واکاوی می کند. هدف از این بررسی، مشخص کردن موضوع های مرتبط با دریا همانند تقسیم بندی و شیوه نام گذاری دریاها از منظر جغرافی دانان مسلمان است. درباره دریاها، جزیره ها و دریانوردی در قرون میانه اسلامی، تاکنون تحقیقات متعددی انجام شده و وجوه مختلف دریا در تاریخ اسلام، مورد بررسی قرار گرفته، اما درباره تصور مسلمانان از دریاهای جهان، تحقیق درخوری صورت نگرفته است. آنچه این پژوهش را از دیگر پژوهش ها متمایز می کند، شناخت تصور و دیدگاه جغرافی دانان به دریا و موضوع های مرتبط با آن، از منظر منابع جغرافیایی است. بررسی متون جغرافیایی نشان داد که تعریف خلیج و دریا نزد جغرافی دانان مسلمان قرون میانه، با تعاریف کنونی این مفاهیم تفاوت دارد. جغرافی دانان، تعداد دریاهای جهان را بر اساس آیه های قرآن و متاثر از علوم و تمدن یونانی، متفاوت ذکر کرده اند. همچنین در متون جغرافیایی، اسامی متعددی برای دریایی واحد به کار رفته است.
کلید واژگان: متون جغرافیایی اسلامی, بحر, خلیج, بحر محیط, جغرافیای ذهنی, منظر دریاییThis research studies the understanding of the sea in the imagination of Muslim geographers up to the eighth century AH. To this end, it reviews marine phenomena including tides, islands, terraces, and marine mines in the Islamic geographical texts. It also explores concepts related to the sea (such as the lake) and the bay - and their differences from current definitions. The purpose of this study is to recognize issues related to the sea - such as the division and naming of seas - from the perspective of Muslim geographers. Numerous researches have been done on the seas, islands, and navigation in the Islamic Middle Ages but no proper research has been done on the Muslims' perception of the world's seas. What distinguishes this study from other research is the knowledge of geographers' perceptions and views of the sea and related issues from the perspective of geographical sources. A study of geographical texts shows that the definition of bay and sea by medieval Muslim geographers differed from current definitions of these concepts. Geographers have mentioned the number of seas in the world differently based on verses from the Qur'an and influenced by Greek science and civilization. Also in geographical texts, several names have been used for a single sea.
Keywords: Islamic geographical texts, Sea, Gulf, Ocean, Mental geography, Sea perspective -
از متون جغرافیای انسانی اطلاعات و آگاهی های ارزشمندی در زمینه های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی به دست می آید. در این متون، جغرافی نگاران مسلمان به وصف اوضاع اجتماعی، خلق و خو، آداب و رسوم، اوضاع دینی و سیاسی اقوام و ساکنان مناطق گوناگون جهان اسلام پرداخته اند. وصف اصطخری و مقدسی دو جغرافی نگار برجسته ایرانی و عرب قرن چهارم، علاوه بر بیان امور واقع جغرافیایی تاریخی، تحت تاثیر گرایشهای قومی، دینی و سیاسی آنان نیز قرار داشته است. در این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی نمونه هایی از انعکاس گرایشهای مذکور در آثار دو دانشمند جغرافی نگار بررسی خواهد شد. نتیجه نشان می دهد که در بهره گیری از متون جغرافیایی و نیز تاریخی، همواره باید جانب احتیاط را نگاه داشت و ارزیابی، تهذیب و نقد محتویات در استناد به آنها می باید در نظر گرفته شود.
کلید واژگان: اصطخری, مقدسی, گرایش های قومی, گرایش های دینی, گرایش های سیاسی, عربگرایی, ایرانگراییHistorical anthropogeographical Books contain valuable information about the social, cultural, and historical aspects of human life. In these documents, Muslim geographers described the social situation, morality, customs, religious and political situation of the people in various regions of Islamic civilization. The descriptions of al-Iṣṭakhrī and al-Maqdisī, two prominent 4th-century Muslim geographers, in mentioning the geographic-historical facts, have been influenced by their ethnic, religious, and political tendencies. This article tries to investigate various cases of such tendencies in a descriptive-analytical way, in order to show that the geographic and historical evidence should always be taken into account cautiously and should never be cited without proper evaluation, refinement, and criticism.
Keywords: al-Iṣṭakhrī, al-Maqdisī, ethnic orientation, Religious Orientation, Political orientation, Arabic Nationalism, Iranian nationalism -
در فاصله قرن های دوم تا چهارم هجری، سیر و سفر در میان مسلمانان، رواج بسیاری یافت. فریضه حج و کنجکاوی علمی، از جمله انگیزه های آنان برای جهانگردی و سیر در آفاق بود. در این نوشتار سعی شده است تا با کندوکاو در نخستین منابع جغرافیایی اسلامی، توصیفی اجمالی از مهم ترین سفرهای جغرافیادانان و سفیران مسلمان، به دست داده شود.
کلید واژگان: جغرافیای تاریخی, سفرنامه ها, جغرافیادانان مسلمان, سیر و سفرBetween the Second and founth centuries AH, travel to distant places became very common among Muslims. The Hajj Pilgrimage and quest for knowledge were among motives for traveling and search throughout the mundane realm in the Muslim World. In this article, it has been tried to present a brief description of the most important travels by Muslim geographers and envoys through a probe into eanly Islamic geographical Sources. -
وسعت خراسان از پیش از اسلام تا عصر حاضر تحول یافته است. دیدگاه رایج امروزی درباره گستره خراسان در سده های نخستین هجری، آن را در جنوب رودخانه جیحون جای می دهد. با وجود این، بررسی و مقایسه اجمالی آراء جغرافی نویسان مسلمان در سده های 3 و 4ق این گزاره را با تردید روبه رو می کند. بنابراین، می توان این پرسش را مطرح ساخت که چه تحولی به مفهوم خراسان در آثار جغرافی نویسان در این سده ها راه یافته است. مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی می کوشد با بررسی آراء جغرافی نویسان مسلمان در سده های 3 و 4ق، در گام نخست، تحول گستره خراسان در دوره اسلامی را مشخص کند. یافته ها حاکی از آن است که خراسان تا اوایل سده 4ق سرزمین بسیار وسیعی را دربر می گرفت. به تدریج خراسان به جنوب رودخانه جیحون (مادون النهر) محدود گردید و ولایات خوارزم، ماوراءالنهر، قومس و سیستان از آن جدا شد. بر این اساس است که می توان اصطلاحاتی مانند «خراسان بزرگ» و «خراسان کوچک» را مطرح کرد. در گام بعدی، این سوال مطرح می شود که چه نسبتی میان این تحول و مکاتب جغرافیایی مسلمانان برقرار است. بررسی های این جستار نشان می دهد که توجه نمایندگان مکتب عراقی به مفهوم خراسان بزرگ و در برابر، توجه نمایندگان مکتب بلخی به مفهوم خراسان کوچک می تواند یکی از مصادیق تمایزات این دو مکتب محسوب شود.کلید واژگان: خراسان, ماوراءالنهر, مادون النهر, جیحون, بلاد ترک, مکتب بلخی, مکتب عراقیThe region of Khurasan has undergone territorial expansions from pre-Islamic to present day. The current perspective on the realm of Khurasan in the early Islamic centuries places it in the south of the Jayḥūn River (Oxus). Nevertheless, a brief analysis and comparison of the views of Muslim geographers in the 3rd and 4th centuries AH cast doubt on the validity of this proposition. Therefore, the question that can be raised is the transformation that the concept of Khurasan has undergone in the works of geographers in these centuries. The present study, by adopting an analytical descriptive method, seeks to explore the views of Muslim geographers in the 3rd and 4th centuries AH to shed further light on the evolution of Khurasan in the Islamic period. The findings suggest that Khurasan covered a massive area until the early 4th century. Gradually, Khurasan became confined to the south of the Oxus (Madun-i-Nahr), following the separation of provinces of Khwarazm, Transoxiana, Qumis, and Sistan. Accordingly, terms such as “Great Khurasan" and "Small Khurasan" were proposed. In the next step, the question arises as to the relationship between this evolution and the geographical schools of Muslims. The findings of this study demonstrated that the focus of the representatives of the Iraqi school on concept of great Khurasan as opposed to the focus of the the representatives of the Balkhi School on the concept of small Khurasan could be seen as instances of the distinctions between these two schools. Keywords: Khurasan, Transoxiana, Madun-i-Nahr, Oxus, Turk territories, Balkhi School, Iraqi school.
-
سرگذشت خدمات مسلمانان به جغرافیا، بخشی از آن تجدید حیات فکری است که طلوع تمدن اسلامی را مشخص می کند. رشد وگسترش این تمدن با نمایان شدن روح تازه علمی که به نحوی چشمگیر خرد را بر قدرت چیره کرد پیوند نزدیک داشت. بطوریکه تا قرن نهم هجری قمری(قرن پانزدهم میلادی)، علم جغرافیا و جغرافیدانان در جهان اسلام بر تمامی دنیا تاثیرگذار بود.
در شرایط کنونی جهان اسلام، و با هدف تهیه داده های کاربردی جغرافیا در عرصه کشورهای اسلامی (در سطوح منطقه ای، ملی و ناحیه ای)، ترسیم آینده توسعه یافتگی جهان اسلام و تبیین و ارائه راهکارها و راهبردهای علمی توسعه، تجدید جایگاه و نقش جغرافیا و جغرافیدانان مسلمان متناسب با شرایط جدید، تلاش برای تولید علم در مقیاس جهانی و توسعه فناوری اطلاعات جغرافیایی، ضرورت ایجاد اتحادیه جغرافیایی جهان اسلام(I.W.G.U) پیشنهاد می شود. این اتحادیه می تواند، موجب شود تا انجمن های جغرافیایی، موسسات جغرافیایی و دانشگاه ها در کشورهای اسلامی با برنامه ریزی مناسب و بهینه و همگام با تحولات جهانی، در جهت توسعه علم جغرافیا با تاکید بر جنبه های کاربردی آن و همگرایی درون تمدنی در قالب،امت اسلامی به توسعه جهان اسلام بپردازند.
کلید واژگان: جغرافیدانان مسلمان, فناوری اطلاعات جغرافیایی, اتحادیه جغرافیایی جهان اسلامThe history of Moslems’ contribution to the science of geography is part of the intellectual renaissance which represents the advent of the Islamic Civilization. The rising and development of this civilization was in close conjunction with the emergence of a new scientific vitality which made the intellectuality conspicuously superior to power so that the science of geography and geographers of the Islamic world became influential in all over the world up to 15th century A.D.In view of the status of the Islamic world today and having the goal of providing applied geographical data, on regional and national grounds in mind, the following endeavors deem necessary: envisaging the developed Islamic world and explicating scientific development approaches and strategies; reestablishing the Moslem geographers’ position in congruent with the new era conditions; originating knowledge at global level, developing geographical information technology; and meeting the demanding situation of founding Islamic World Geographical Union (I.W.G.U).The establishment of the union will set the ground for the geographical associations, organizations and universities of the Islamic world to join their forces to develop the science of geography, through optimal and appropriate planning in intra-civilization uniformity to the world’s changing circumstances while focusing on its applied aspects within a framework of Moslem Community to ultimately develop the Islamic world. -
از جمله اصطلاحاتی که جغرافیدانان دوره اسلامی از تقسیمات ایرانیان وام گرفتند«روستاک » است که آن را به صورت های رستاق و روستا به کاربرده اند. به سبب شباه تهای ظاهری و ریشه لغوی مشترکاین دو تصور شده که روستا و رستاق در متون دوره اسلامی معنایی یکسان داشته اند. گرچه به ندرت این دو واژه معنا و دلالتی یکسان داشته؛ اما عموما، روستا و رستاق دو واحد جغرافیایی مستقل از یکدیگر بوده اند؛ روستا مترادف ده و قریه و رستاق واحدی بزر گتر از شهر و در حکم بخش یا دهستان امروزی بوده است .کلید واژگان: روستا, رستاق, ده, تقسیمات کشوریAmongst the terms which Muslim geographers have borrowed from Persian, is "Rustaq " that has used in two forms; Rustaq and Rusta. Although in order to the same etymological roots and apparent resemblance, it was supposed that Rustaq and Rusta had the same meaning in the texts , these two words rarely have the same meanings
and implications. Generally, Rustaq and Rusta are two geographical independent units. Rusta was supposed to be used as Dih or Qerya(village) whereas, Rustaq referred to a unit larger than a city, and it was mostly like modern town Dihestan .Keywords: Rūsta, RustaÎ, Dih, Administrative divisions -
تا نیمه اول قرن دوم هجری، اغلب جغرافیانویسان را لغت شناسانی تشکیل می دادند که به ذکر انوار و فضایل تاریخی و جغرافیایی می پرداختند. گسترش قلمرو اسلامی و آشنایی با ملل دیگر روند «جغرافیای فضیلت شمار» را به سمت «جغرافیای توصیفی» تا هجوم مغول سوق داد. در تالیفاتی که به جغرافیای توصیفی می پرداختند، موضوعاتی همچون مسالک، راه هایی که به خانه خدا ختم می گردید، تعیین جهت قبله، جغرافیای طبیعی و آب و هوا توجه گردید. ترس از مغول، جغرافیای توصیفی و طبیعی را به سمت «جغرافیای تاریخی و انسانی» سوق داد. بیشتر نویسندگان این کتب ماجراجویانی بودند، که تلاش داشتند، در نژاد، مردم شناسی، آداب و رسوم و مذهب مغولی دقت و اکتشاف کنند تا پاسخی برای اذهان آشفته مردم و بخصوص اروپاییان پیدا کنند. به همین جهت مهم ترین منابع جغرافیایی این دوره را سفرنامه های غربی تشکیل می دهد. وضعیت خانقاه ها، صوفیان و درویشان و وضع اقتصادی مردم در این تالیفات جایگاهی ویژه می یابد و بدین لحاظ روند جغرافیانویسی مسلمانان از جغرافیای فضیلت شمار به سمت جغرافیای طبیعی(توصیفی) و سپس جغرافیای تاریخی- انسانی حرکت نمود.
کلید واژگان: جغرافیای محلی, خراسان, جغرافیای تاریخی, مغولان, جغرافیای فضیلت شمار, جغرافیای توصیفیUntil the first half of the second century AD, most geographers who mention the word Experts comprised of historical and geographical paying devotion and virtues.expansion of Islamic territory, and with other nations of the "Geography of virtue " to the "Geographic description " led to the Mongol invasion. In the literature to describe the geography addressed, issues such as Msalk, ways leading to the house of God was to determine the direction of Mecca, was the natural geography and climate. fear of the Mongols, geography and natural description of the "human historical geography and " To lead. Most authors of these books were Majrajvyany, who had struggled in the race, anthropology, and religious traditions to explore the Mongolian people, especially Europeans, to find the answer for troubled minds. So the most important geographic resources to travel the course of Western to hospice situation, the Sufis and dervishes and economic situation of people in this special place writings and in this respect the Muslim geographers of the virtue of the geography of the natural geography (description) and the historical geography - the humane movement.Keywords: local geography, Khorasan, historical geography, Virtue of geography, descriptive geography -
داستان قوم یاجوج و ماجوج و خروج فرجامین و هولناک آنان، در سنت دینی اسلامی جایگاه ویژه ای دارد، از این رو جغرافی نویسان و مورخان مسلمان نیز تمایل داشتند که مکان و موقعیت این قوم را که بر اساس روایت های دینی در بخشی از این جهان مسکن دارند، به دست دهند. در این میان، متغیر اوضاع و شرایط تاریخی در مکان یابی یاجوج و ماجوج از اهمیت بسیار برخوردار بود. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تاریخی-تحلیلی و از طریق بازخوانی و برآورد اطلاعات منابع پیش و پس از حمله مغول، نحوه تاثیرگذاری مولفه های تاریخی و فرهنگی دوره مغول بر پندار مسلمانان درباره موقعیت جغرافیایی یاجوج و ماجوج بررسی شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که هرچند اغلب منابع تا پیش از حمله مغول، مکان زندگی یاجوج و ماجوج را منطبق بر زیست بوم اصلی قوم مغول در نظر می گرفتند، در دوره پس از حمله مغول، به سبب افزایش دانش جغرافیایی مسلمانان، این دو از هم تفکیک شدند و سرزمین یاجوج و ماجوج در مناطق دورتر و ناشناخته آن سوی زیست بوم مغولان مکان یابی گردید.کلید واژگان: یاجوج و ماجوج, مغول, سنت جغرافیایی, سدذوالقرنینThe story of Gog and Magog and their final and dreadful exodos has a prominent aspect in the Islamic religious traditions. Thus, Muslim geographers and historians sought to locate their whereabouts, which according to religious narratives are to be found somewhere in this world. Meanwhile, the variable of historical situation and circumstances played a significant role in locating the whereabouts of the Gog and Magog. Using a historical analytical method and through a reexamination of the sources which related to before and after the Mongol invasion, the present paper studies the impact of the Mongol invasion on the Muslim perception of the Gog and Magog's geographic location. Although most of the sources consider probable that the whereabouts of the Gog and Magog was in the lands of the Mongolian tribes, increasing the geographic knowledge of the Muslims after Mongol invasion led them to distinguish between the two realms. Hence, the land of the Gog and Magog was located in lands far and beyond the lands of the Mongols.
-
در متون جغرافیایی سده های میانه داده های متنوع و تفسیرهای گوناگونی از موضوع شگفتی ها ارایه شده است که بیش از آن که گزارشی عینی و حاکی از حاق واقع باشد، نشان دهنده ذهنیت های رایج در سیاق اجتماعی و فرهنگی معاصر ماتنان است. در این پژوهش پرسش اصلی این است که جغرافی نگاران مسلمان از سده سوم تا هفتم چه ذهنیاتی درباره اهرام و محوطه پیرامون آن ازجمله مجسمه ابوالهول داشته اند؟ آیا نمونه هایی از بررسی علمی یا کاوش انسان شناسانه در میان نظرات آ ن ها دیده می شود یا این که آراء این دانشوران مسلمان بازتابی از روایات عامیانه و افواهیات رایج در میان توده مردم بوده است؟ روش عام در این پژوهش الگوی تحلیل محتواست که نخست به شیوه توصیفی، داده های مهم ترین منابع جغرافیایی درباره موضوع استقصا شده، سپس با رویکرد تاریخ ذهنیت، این داده ها بررسی و پردازش و تحلیل شده است. بر اساس این پژوهش، ذهنیات رایج در میان عامه مردم از جمله تلقی های جادومحور از تصاویر و تماثیل در تفسیر این سازه ها بر دیگر تفاسیر غلبه داشته است.کلید واژگان: ابوالهول, اهرام, تاریخ ذهنیت, جغرافی نگاران مسلمان, متون جغرافیایی سده های میانهGeographical texts of the Muslim world in the medieval period presented the diverse data and readings of Wonders of the World. Rather than serving as objective accounts pertaining to the reality, the data are indicative of the mentalities of the authors’ contemporaneous societal and cultural discourses. The main question addressed here is what mentalities Muslim geographers- from the third/ninth to the seventh/thirteenth century- held about the Pyramids and thereabouts, including Sphinx of Giza. Can we find any instances of scientific investigation or anthropological exploration in their discourse? Are the ideas of those Muslim scholars reflecting the popular narratives and folktales among the commoners? Content analysis serves as the model of this study. First, the data contained in the most important geographical sources about the subject is descriptively explored. Then, history of mentalities is applied in order to inquire, process, and analyse the data. The findings suggest that the mentalities prevailing among the commoners, such as the magical characters to depictions and statues in these historical constructs, has the upper hand over other interpretations.Keywords: Sphinx of Giza, Pyramids, History of mentalities, Muslim geographers, Geographical texts of medieval period of Islam
-
پخش به مفهوم انتشار، گسترش، پراکندگی و بهم آمیختگی است. هاگراستراند شش عامل حوزه یا محیط، موضوع، مبدا و مقصد و مسیر حرکت خاستگاه پدیده ها و نوآوری ها را از عوامل موثر و اصلی در تحلیل روند فضای جغرافیایی تئوری تراوش می داند. بررسی پخش جغرافیایی سیره نبوی می تواند ما را در زمینه شناخت شرایط خاستگاه و کیفیت پخش این سیره در مقاطع زمانی یاری دهد. انتشار گسترده دعوت اسلامی و سیره نبوی و شیوه زندگی پیامبر گرامی اسلام در شبه جزیره عربستان و سپس دیگر نقاط عالم در قرون اولیه تمدن اسلامی از نظر جغرافیدانان مسلمان و غیر مسلمان به عنوان یک پدیده خاص فرهنگی شناخته می شود...
Diffusion means dissemination, expansion, dispersion and mixture. Hagerstrand considers the six factors of domain or environment, time, subject, origin, destination, and the path of the origin of phenomena and innovations as the main factors in Percolation Theory’s analysis of the process of geographic space. The study of geographical distribution of the Prophetic traditions can help us understand the conditions of origin and the quality of distribution of these traditions in time. The widespread dissemination of the Islamic Message, the Prophet's traditions and the life-style of the Prophet of Islam in the Arabian Peninsula and then in other parts of the world in the early centuries of Islamic civilization are considered by Muslim and non-Muslim geographers as a unique cultural phenomenon.
-
از آنجا که گزینه «جستجوی دقیق» غیرفعال است همه کلمات به تنهایی جستجو و سپس با الگوهای استاندارد، رتبهای بر حسب کلمات مورد نظر شما به هر نتیجه اختصاص داده شدهاست.
- نتایج بر اساس میزان ارتباط مرتب شدهاند و انتظار میرود نتایج اولیه به موضوع مورد نظر شما بیشتر نزدیک باشند. تغییر ترتیب نمایش به تاریخ در جستجوی چندکلمه چندان کاربردی نیست!
- جستجوی عادی ابزار سادهای است تا با درج هر کلمه یا عبارت، مرتبط ترین مطلب به شما نمایش دادهشود. اگر هر شرطی برای جستجوی خود در نظر دارید لازم است از جستجوی پیشرفته استفاده کنید. برای نمونه اگر به دنبال نوشتههای نویسنده خاصی هستید، یا میخواهید کلمات فقط در عنوان مطلب جستجو شود یا دوره زمانی خاصی مدنظر شماست حتما از جستجوی پیشرفته استفاده کنید تا نتایج مطلوب را ببینید.
* ممکن است برخی از فیلترهای زیر دربردارنده هیچ نتیجهای نباشند.
-
معتبرحذف فیلتر