فهرست مطالب

علوم جغرافیایی - پیاپی 40 (پاییز 1401)

نشریه علوم جغرافیایی
پیاپی 40 (پاییز 1401)

  • تاریخ انتشار: 1401/08/29
  • تعداد عناوین: 11
|
  • سیمین تقدیسی زنجانی، مهدی جهانی ثانی*، حمید جعفری صفحات 1-32

    از دیدگاه برنامه ریزی روستایی، ایجاد سلسله مراتب و مراکز بهینه روستایی، "تمرکز غیرمتمرکز" از کانونهای رشد و "تمرکز متمرکز" از نابرابری بین مناطق پیش گیری می کند. بی توجهی به آثار خط مشی های اقتصادی، آثار فضایی ناخواسته ایی را به دنبال داشته که عدم تعادل در توزیع امکانات و گرایش به تمرکز را باعث شده است. تحولات اقتصادی و اجتماعی، روابط شهر و روستا را متنوع و روابط متقابل آنها را تغییر می دهد. دیدگاه های اولیه، نقش مراکز شهری جدید را در توسعه روستایی در الگوهای مدرن دانسته و مدرن سازی را به سکونتگاه های روستایی تراوش می کنند. جذب سرمایه گذاریها، جریانات ارتباطی و غیره به نوشهرها، اراضی زراعی و باغی را از اقتصاد خارج و مورد طمع شهرنشینان می سازد که تغییرات به وجود آمده، سازمان فضایی جدیدی تشکیل می دهد. تغییرات در این سازمان یابی، نباید چشم اندازهای جدید غیرروستایی را باعث شود. در تقابل دو سویه شهرها و روستاها، تمرکز غیرمتمرکز ایجاد شده، منجر به پایداری، توزیع جمعیت در گره ها و غیره می شود. سازمان فضایی کالبدی روستا از لحاظ طبیعی قلمروی مشخص دارد و آمیختگی فرم، فضا و فعالیتهای روستایی را در خود دارد. در این مقاله شهر ملک آباد هدف بوده و اطلاعات، کتابخانه ای و پرسشنامه ای و ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی دارد. پرسشنامه لیکرتی و  هر گویه با میانگین و انحراف معیار و سطح معناداریش در آزمون کی دو بررسی می شود. برای تحلیل داده ها از آزمونهای آماری استفاده شده، براساس آزمون کروسکال والیس داده ها با حجم نمونه کمتر از 30 به نتایج ناپارامتری می رسد. در آزمون کلموگراف اسمیرنوف، حجم نمونه های کمتر از 30 به حد نرمال می رسند و برای اثبات، فرضیه صفر تعریف می شود. در نظریه ایجاد شهرهای جدید، توسعه گره ها مورد تردید است. در نتیجه ایجاد شهرکها و حیات و توسعه روستاها به ارزش افزوده بخش کشاورزی و چشم اندازهای طبیعی در جمعیت پذیری روستاها با ایجاد خانه های دوم، بستگی دارد که در همه جا کلیت نداشته داشت.

    کلیدواژگان: تمرکز غیرمتمرکز، تمرکز متمرکز، سازمان یابی فضایی، گره، چشم انداز غیرروستایی، ملک آباد
  • کرامت الله زیاری، علیرضا گروسی*، سمیه نوزارع صفحات 33-53

    توسعه پایدار یکی از این دیدگاه های مهم در ادبیات شهری جهان  می باشد. توسعه پایدار رویکردی جامع به بهبود بخشی کیفیت زندگی انسان ها در جهت تحقق رفاه اقتصادی، اجتماعی و محیطی سکونت گاه های انسانی است. یکی از ابعاد اساسی در توسعه پایدار، پایداری اجتماعی می باشد. پایداری اجتماعی به توانایی جامعه برای حفظ ابزارهای ضروری ایجاد ثروت، رفاه و مشارکت اجتماعی برای گسترش یکپارچگی اشاره می کند. در این پژوهش که از نوع توصیفی - تحلیلی و با رویکرد کاربردی می باشد، پایداری اجتماعی در نواحی شهر نظرآباد، به عنوان یکی از شهرهای میانی در سلسله مراتب شهری  که دارای رشد سریع و همچنین جمعیت مهاجر پذیر بالایی در دهه های اخیر بوده است، بررسی می گردد. برای همین منظور پس از استخراج شاخص های پایداری اجتماعی و تنظیم پرسش نامه، بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 384 نفر تعیین شده و پرسش نامه ها بر اساس سهم جمعیتی نواحی شهر نظرآباد توزیع گردید. برای بررسی پاسخ های شهروندان نواحی شهر نظرآباد از آزمون T تک نمونه ای و همچنین مدل تصمیم گیری VIKOR استفاده شد. پاسخ های شهروندان با استفاده از آزمون T تک نمونه ای بررسی شد که نشان داد، پاسخ های شهروندان در هفت شاخص مذکور وضعیت نامطلوبی را نشان می دهد. در واقع ازنظر پاسخ دهندگان وضعیت پایداری اجتماعی درکل سطح شهر نظرآباد پایین می باشد. درادامه  با استفاده از مدل VIKOR وضعیت پایداری اجتماعی در نواحی شهری نظرآباد نسبت به هم سنجیده شد. بر اساس خروجی مدل  VIKOR،  ناحیه 4 شهر نظرآباد با مقدار Q (247233/0) نسبت به نواحی دیگر وضعیت بهتری را داراست و وضعیت نیمه توسعه یافته دارد.  ناحیه 2 با مقدارQ  (458198/0)، در وضعیت توسعه متوسط و در رتبه دوم و  نواحی 1 و 3 نیز ترتیب با مقدار Q  (633326/0) و (659216/0) در رتبه های سوم و چهارم قرار دارند و سطح کمتر توسعه یافته و ناحیه 5 شهر نظرآباد نیز به مقدار Q  (999888/0) در رتبه آخر از نظر شاخص های پایداری اجتماعی قرار دارد و وضعیت آن به صورت سطح محروم در پایداری اجتماعی می باشد. درکل نتایج نشان دهنده این است که هیچ کدام از نواحی شهری در نظرآباد درسطح پایدار قرار دارند و وضعیت کلی پایداری در نواحی این شهر درسطح متوسط به پایین قرار دارد که بحث برنامه ریزی و مدیری مطلوب در اموراجتماعی شهری را مهم و حیاتی نشان می دهد.

    کلیدواژگان: توسعه پایدار، پایداری اجتماعی، نواحی شهری، نظرآباد
  • محمدامین حیدری*، فرامرز خوش رفتار، مهرداد محمد مرادیان صفحات 54-75

    در این پژوهش با استفاده از داده های دوره 50 ساله (1961-2010) دو مرکز NOAA و سازمان هواشناسی کشوری و به کارگیری روش همبستگی پیرسون ارتباط ارتفاع ژیوپتانسیل جو در محدوده اروپا و اقیانوس اطلس شمالی در ترازهای 850 ،500 و 300 هکتوپاسکال با تغییرپذیری بارش در نیمه غربی ایران مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس یافته های پژوهش ارتباط وارون و به عبارت بهتر آلاکلنگی بین تغییرات ارتفاع ژیوپتانسیل جو در هر سه تراز در محدوده های مورد بررسی بین اروپا و شمال اقیانوس اطلس وجود دارد. شبکه قراردادی D شرقی (محدوده کشورهای سوییس و آلمان) و B غربی (محدوده سرزمین های جنوب گرینلند) دارای ارتباط بسیار قوی و وارون در ترازهای مورد بررسی هستند. همچنین شاخص های اختلاف ارتفاع طراحی شده در فصل پاییز ارتباط بسیار قوی را با ناهنجاری های بارش در نیمه غربی ایران نشان می دهند، به شکلی که با ایستگاه هایی مانند خرم آباد، ارومیه، سنندج، کرمانشاه، اراک و همدان ارتباط معنی دار فراتر از سطح اعتماد 99% را با ضریب همبستگی 0.57 تا 0.47 را به دست داده اند. این ارتباط تنها محدود به فصل پاییز بوده و در فصل زمستان ارتباط چندان قوی و قابل توجهی دیده نمی شود.

    کلیدواژگان: رابطه آلاکلنگی جو، پیوند از دور، شاخص سازی، ناهنجاری بارش، اروپا و اقیانوس اطلس
  • مجید رضایی بنفشه، رقیه ملکی مرشت* صفحات 76-89

    امواج گرمایی از مهم ترین بلایای آب و هوایی است که آثار زیست محیطی مخرب آن، شناخت و پیش بینی آن را الزامی می نماید. هدف پژوهش حاضر، پیش بینی شرایط آتی امواج گرمایی شهرستان های اردبیل، تبریز و ارومیه طی سال های 2050-2020 با استفاده از ریزگردان SDSM و شاخص بالدی می باشد. بدین منظور داده های حداکثر دمای روزانه ی شهرهای منتخب از سال 2005-1961 پس از آماده سازی، وارد نرم افزار SDSM شده و با مدل CanESM2 تحت سناریوهای 8.5،2.6  و RCP 4.8 بررسی و با خروجی ها، روند حداکثر دمای سه ایستگاه مورد مطالعه طی 30 سال آتی بررسی و امواج گرمایی آن ها با استفاده از شاخص بالدی پیش بینی گردید. طبق نتایج حاصل از خطاسنجی مدل مورد مطالعه، شبیه سازی های صورت گرفته از دقت قابل قبولی برخوردار بودند. با توجه به این که هر کدام از شهرها، در یکی ازسناریوها کم ترین خطا را نشان داد، لذا پیش بینی امواج گرمایی هر ایستگاه، با استفاده از کم خطاترین سناریو صورت گرفت. براساس نتایج، میانگین حداکثر دما از اواخر زمستان تا اواخر بهار نسبت به دوره ی پایه کاهش و در اواسط تابستان افزایش جزیی خواهد داشت. در مجموع شاهد روند کاهشی در میانگین حداکثر دما در شهر اردبیل و روند افزایشی محسوس در شهرهای تبریز و ارومیه طی سال های 2050-2020 خواهیم بود. همچنین بررسی امواج گرمایی پیش بینی شده طی سی سال آینده نشان داد که امواج یک روزه در دو شهر اردبیل و ارومیه روند افزایشی جزیی و در شهر تبریز تقریبا بدون روند خواهد بود. امواج گرمایی دو روزه در شهر تبریز و ارومیه روند کاهشی و در اردبیل افزایشی خواهد داشت. روند امواج گرمایی سه روزه در اردبیل و ارومیه کاهشی و در تبریز افزایشی خواهد بود. بیشترین تداوم امواج گرمایی، چهار روزه بود که در ارومیه پیش بینی شد. بیشترین رخ داد امواج گرمایی دو و سه روزه در هر سه شهر در فصول سرد سال خواهد بود.

    کلیدواژگان: پیش بینی، موج گرمایی، شمال غرب ایران، شاخص بالدی، SDSM
  • فرهاد عزیزپور، اعظم رضایی* صفحات 90-105

    تحولات جهانی بعد از جنگ جهانی دوم از جمله در زمینه های گسترش شهر نشینی و ایجاد شهر های بزرگ، آلودگی محیط شهری و نیز افزایش اوقات فراغت منجر به گسترش گردشگری روستایی به ویژه مالکیت خانه های دوم گردید. امروزه بخش توریسم به عنوان یک بخش مولد در زمینه کسب درآمد و ایجاد اشتغال در اقتصاد کشورها نقش بسزایی دارد. به طوری که، بسیاری از کشورها به صنعت پویای گردشگری به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختارهای زیر بنایی نگاه می کنند. یکی از راهکارهای اساسی برای توسعه مناطق روستایی توجه به گردشگری روستایی است تا محیط های روستایی را از انزوا و حاشیه خارج نماید. پژوهش حاضر با هدف ارزشیابی اثرات اجتماعی- اقتصادی گسترش خانه های دوم در روستای زردنجان دهستان جی تهیه شده است. روش پژوهش در این مطالعه توصیفی - تحلیلی است که جامعه آماری پژوهش، خانوارهای روستای زردنجان هستند و برای تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شده است. انتخاب نمونه، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انجام شده است که بر این اساس، 87  نفر از بین اهالی روستا به عنوان نمونه انتخاب شده اند. برای جمع آوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای و میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده گردیده است. برای تحلیل داده ها، از آزمون تی تست استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد گسترش احداث خانه های دوم در روستای زردنجان ناشی از عواملی نظیر نزدیکی روستا به اصفهان، رشد نیاز های فراغتی ونیاز به کسب آرامش در محیطی آرام است. تداوم این پدیده موجب ایجاد پیامدهای مختلفی در روستا شده است که مهمترین پیامدهای منفی آن، نابودی زمینهای کشاورزی و افزایش قیمت زمین و ناپایداری اجتماعی - فرهنگی و مهمترین پیامد مثبت افزایش تنوع فعالیتهای اقتصادی بویژه در بخش خدمات و رسیدن به یک پایداری اقتصادی است.

    کلیدواژگان: پیامدهای اجتماعی- اقتصادی، خانه های دوم، سکونتگاه های روستایی، روستای زردنجان
  • تورج لطفی فر* صفحات 106-131

    در ایران به دلیل شرایط اقلیمی و طبیعی خاص اکثر رودخانه ها سیل خیز بوده و اکثر مناطق کشور در معرض تهاجم سیلاب قرار دارند. رودخانه ی رازآور نیز به عنوان یکی از حوضه های بزرگ و سیل خیز شمال کرمانشاه با پتانسیل تولید رواناب بالا می باشد. این پژوهش به منظور مطالعه و ارزیابی توان تولید رواناب در این حوضه با روش کلاس بندی و وزن دار کردن موثرترین عوامل سیل خیزی صورت پذیرفته و در این راستا ابتدا با تقسیم بندی حوضه به زیرحوضه های کوچک تر با کم اهمیت کردن تاثیر عامل مساحت، تاثیر عوامل موثر دیگری را در سیل خیزی حوضه نشان داده و با کلاس بندی ارتفاع رواناب تولید شده در هر یک از زیرحوضه ها و تهیه ی نقشه های پتانسیل سیل حوضه برای دوره های بازگشت 2 تا 100 ساله با تفکیک زیرحوضه ها به رتبه 5-6-7 با استفاده از روش SCS ارتفاع رواناب برای هر یک از زیرحوضه ها و حوضه ی اصلی محاسبه گردید و سپس نقشه CN از تلفیق نقشه های واحدهای هیدرولوژیک، خاک و نقشه کاربری اراضی و پوشش گیاهی تهیه گردیده و متغیرهای کیفی زمین شناسی، پوشش گیاهی و ضریب رواناب CN به متغیرهای کمی تبدیل و به عنوان متغیرهای مستقل معرفی گردیده اند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که عامل زمین شناسی با میانگین 33/3R= و پوشش گیاهی با میانگین 20/2R=  و ضریب رواناب CN با میانگین 73/72R= موثرترین عوامل در تولید رواناب حوضه می باشند.

    کلیدواژگان: رازآور، روش SCS، ضریب CN، کلاس بندی، وزن دهی
  • یحی عبدالکریم نیسی، محمدابراهیم عفیفی*، مریضیه موغلی صفحات 132-154

    مشکلات زیست محیطی از اساسی ترین مسایل شهر امروزی و حاصل تعارض و تقابل انسان با محیط طبیعی است، شهر اهواز با توجه به رشد سریع  جعیت و گسترش بی برنامه فضاهای شهری ، دچار تخریب عناصر ساختاری و بنیانهای اکولوژیکی و بسیاری از مشکلات زیست محیطی دیگری شده است.در همین راستا به منظور رسیدن به هدف تحقیق جهت ارتقای پیوستگی اکولوژیک و تاب آوری زیست محیطی، از قابلیتهای علم سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی و استفاده از متریک سنجش پیوستگی (MNN) به همراه مدل موزاییکی فورمن استفاده شده است. تحلیل  نقشه های حاصل از تغییرات کاربری اراضی، نشان میدهد؛  لکه های ساخته شده در بازه زمانی(1986-2020 (به دلیل افزایش جمعیت و تقاضا برای زمین و در نتیجه ، رشد شهرنشینی سالهای اخیر به میزان (68 +درصد( افزایش و کاربری زراعی (52 -درصد) و باغات و فضای سبز(31 -درصد) و اراضی بایر نیز، حدود  (-41) درصد کاهش یافته اند. نتایج تحلیل متریک MNN  نیز حاکی از آن است که؛ پیوستگی  عناصر ساختار اکولوژیکی شهر اهواز خصوصا لکه های زراعی طی دوره زمانی مورد مطالعه ، دارای شرایط مطلوبی نبوده و دچار تخریب شدیدی شده است به طوری که میزان پیوستگی اکولوژیکی لکه های زراعی در 34 سال گذشته در حدود 48 متر، باغات و فضای سبز حدود 10 متر کاهش یافته و فواصل بین لکه های مشابه اکولوژیکی زیاد تر شده است. در پایان نیز پژوهش حاضر، به تهیه الگوی پیشنهادی و ارایه راهکارهای حفاظتی و اصلاحی و همچنین نقشه شبکه حیاتی از محدوده مورد مطالعه انجامید.

    کلیدواژگان: پیوستگی اکولوژیک، متریک MNN، تاب آوری زیست محیطی، مدل موزائیکی فورمن، شهر اهواز
  • مهناز پروازی* صفحات 155-173

    ترافیک در قوانین به مجموعه عبور و مرور وسایط نقلیه و اشخاص و حیوانات در راه ها اطلاق می گردد. معضل ترافیک منحصر به کشور ایران نیست بلکه تمام کشورهای صنعتی و غیر صنعتی که جمعیت شهرنشین دارند با این مسیله رو به رو هستند. از زمان اختراع خودرو تا به امروز هر روز تعداد بیشتری از آن وارد خیابان های شهرها شده و در نتیجه آن روز به روز ترافیک بیشتر از قبل می شود. امروزه خیابان های پرتراکم با صف های خودروهای به هم چسبیده که بیشتر به پارکینگ مواج شبیه است، جهره اصلی کلان شهرها را در ذهن تداعی می کند در بسیاری از موارد تلاش بر این بوده است تا با توسعه معابر، وضعیت ترافیک بهبود بخشیده شود اما این راه حل ها با موفقیت کمی همراه بوده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی  بوده است و داده ها  در نرم افزار SPSS وبا استفاده از آزمون های پیرسون و تی تک نمونه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که گره های نسبتا کور ترافیکی، واژه ای است که می توان امروز بر حجم ترافیک در خیابان های بهارستان، مجاهدین اسلام، قاین، ناطقی، ابن سینا، آجانلو و... گذاشت، ترافیک و سردرگمی ای که حتی با حضور پلیس هم رنگ آرامش را به خود ندیده است و همچنین با به کار بردن این فن آوری ها در زیرساختها، حمل ونقل مدیریت شهری می تواند نظارت بیشتری برخودروها اعمال کند و در مسیرهای پر ترافیک، مسیرهای جایگزین به خودروها ارایه دهد و در انرژی و وقت مردم صرفه جویی کند.

    کلیدواژگان: ترافیک، خودرو، ازدحام، حمل و نقل، تراکم زیاد، منطقه 12 تهران
  • محمد اجزاء شکوهی، مرضیه امینی، علی یحیی پور، مهدی خداداد* صفحات 174-198

    رشد شهرنشینی و تمایل به محیط های شهری، اهمیت مفهوم کیفیت زندگی و زیست پذیری شهری را افزایش داده است، همچنین جایگزینی رویکردهای کیفی به جای توجه به استانداردهای کلی باعث طرح موضوعاتی نظیر کیفیت زندگی شهری و زیست پذیری شهری شده است. شهر زیست پذیر فقط شامل براورده کردن نیازهای فیزیکی نیست  بلکه هدف ان احساس رضایت عموم شهروندان از شهر است. هدف این پژوهش بررسی زیست پذیری شهری در محلات شهر قاین می باشد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد که برای جمعیت 42323 نفری  قاین 381 پرسشنامه محاسبه سپس به هر یک از محلات شهری بر اساس تعداد جمعیت، سهمیه متناسب تشخیص داده شد نتایج داده ها با استفاده از نرم افزارهای, ARCGIS, SPSS مدل های تحلیلی GWR و WASPAS مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که در میان محلات  از لحاظ شاخص وزن دهی کلی ، محله آزادگان با دارا بودن  بالاترین وزن (0.419) دارای رتبه اول از لحاظ برخورداری از شاخص های زیست پذیری  و سطح  رضایتمندی شهروندان بوده  که نشان دهنده وضعیت مطلوب این محله  می باشد از طرفی محله کوی بهشتی با دارا بودن وزن0.216 پایین رتبه را در سطح محلات از لحاظ دارا بودن شاخص های زیست پذیری و رضایتمندی شهروندان دارا می باشد که گویای وضعیت نامطلوب محله در سطح شهر قاین است. به عبارتی می توان چنین تحلیل کرد که در بین محلات شهر قاین استانداردهای زندگی که نشان از قابلیت زندگی بهتر و با کیفیت تری می باشد در محله آزادگان وضعیت مطلوب تری دارند. در مقابل در محله کوی بهشتی که استانداردهای زندگی در آن حداقل می باشد؛ قابلیت زندگی غیر قابل قبولی را برای ساکنانش به همراه دارد.

    کلیدواژگان: زیست پذیری، محلات شهر قائن، مدل GWR، مدل WASPAS
  • منصوره علیپور خشت، حمید جعفری*، کتایون علیزاده صفحات 198-212

    تنوع بخشی به اقتصاد سکونتگاه های روستایی در کشورهای در حال توسعه، سبب بهبود فرصت های شغلی غیر کشاورزی در مناطق روستایی شده و همین طور تاثیر مهمی در رفاه خانوارهای روستایی دارد. مطالعات نشان می دهد که تنوع فعالیت های اقتصادی در پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی اثر دارد بدین معنی که هر اندازه میزان تنوع فعالیت های اقتصادی بیشتر باشد، نشانگر پایداری اقتصادی بالاتری است. امروزه گیاهان دارویی نقش حیاتی در پیشبرد اهداف ملی، منطقه ای و جهانی برای تحقق سلامت، حفظ محیط زیست ، خود کفایی، ایجاد اشتغال، کارآفرینی و توسعه اقتصادی دارد. از اینرو پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر کشت گیاهان دارویی بر اشتغالزایی در نواحی روستایی (مطالعه موردی روستاهای شهرستان کلات) انجام گرفته است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از حیث روش توصیفی- تحلیلی است. جامعه نمونه تحقیق شامل 7 روستای شهرستان کلات بوده که در آنها تولید گیاهان دارویی صورت می گیرد. با توجه به نتایج پژوهش، کاشت هر هکتار گیاهان دارویی در مقایسه با سایر محصولات زراعی بطور میانگین 103.1 در صد شغل بیشتر ایجاد می کند.

    کلیدواژگان: اقتصاد روستایی، اشتغال زایی، گیاهان دارویی، شهرستان کلات، استان خراسان رضوی
  • پژواک راستگو، بهمن رمضانی*، پرویز رضایی صفحات 213-229

    در کشور ایران بارش اندک به همراه توزیع نامناسب زمانی و مکانی آن باعث بروز خشک سالی هایی گردیده است. در این پژوهش هدف، سنجش ابعاد آسیب پذیری استان گیلان نسبت به خشک سالی با مدل های GAMA و SUM فازی، AHP می باشد. روش پژوهش، تحلیلی مکانی و از نظر هدف کاربردی است. ابتدا مولفه های آسیب پذیری اقلیمی تعیین گردید که میزان تخلیه چشمه ها و چاه ها، آب های سطحی، بارش، دما، مقدار اراضی کشاورزی، جمعیت بخش های مختلف محدوده مطالعاتی بود. متغیرها با توابع عضویت فازی همسان و با مدل GAMA و SUM همپوشانی شدند. جهت وزن دهی متغیرها از مدل AHP نیز استفاده شد. نتایج نشان داد ازنقطه نظر کارشناسان اهمیت پارامتر بارش با وزن 289/0 بیشترین و پارامتر اراضی کشاورزی با وزن 057/0، کمترین مقدار است. وزن پارامترهای تخلیه آب زیرزمینی، آب سطحی، جمعیت، دما در مقایسه زوجی به ترتیب 267/0، 180/0، 122/0، 086/0به دست آمد. پهنه بندی AHP بالاترین دقت و مدل GAMA و SUM در الویت بعدی قرار دارند. پهنه بندی AHP نشان داد بخش میانی استان رشت، سراوان، کسما، انزلی و شاندرمن بیشترین خشکسالی و غرب استان شامل هشتپر و آستارا با مساحت 3/37 درصد در مرحله بعد و سپس سموش، شلمان و لاهیجان با مساحت 29 درصد قرار داشته و درنهایت قسمت هایی از شمال آستارا، جنوب شهرستان رودسر و جنوب رودبار ارتفاعات درفک با مساحت 7/33 درصد کم ترین خشک سالی را تجربه کرده اند. در مدل SUM، بیشترین آسیب پذیری در غرب، مرکز و نواحی وسیعی از شرق استان، شهرستان رودسر با مساحت 23/78 درصد بود. در مدل همپوشانی GAMA، قسمت های وسیعی از غرب استان شهرستان تالش و شهرستان رشت با مساحت 92/31 درصد در کلاس آسیب پذیری خیلی زیاد مشاهده گردید. بررسی نقاطی که با خشک سالی بیشتر و شدیدتر مواجه اند و تمرکز بیشتر در آن نقاط، مدیریت مناسب منابع  را به همراه دارد و می تواند خسارات ناشی از خشک سالی را کاهش دهد.

    کلیدواژگان: آسیب پذیری، خشکسالی، فازی، AHP
|
  • Pages 1-32

    From the view of rural planning, the creation of optimal rural hierarchies and centers prevents "decentralized concentration" of growth centers and "centralized concentration" of inequality between regions. Ignoring the effects of economic policies has led to unintended spatial effects that have led to imbalances in the distribution of facilities and a tendency to focus. Economic and social developments diversify city-village relations and change their interrelationships. Early views consider the role of new urban centers in rural development in modern patterns and permeate modernization into rural settlements. Attracting investments, communication flows, etc. to new cities makes agricultural and garden lands out of the economy and coveted by urbanites, and the resulting changes form a new space organization. Changes in this organization should not lead to new non-rural landscapes. In the opposite direction of villages, decentralized concentration is created, leading to stability, distribution of population in nodes. The spatial organization of the village has a definite territory and includes a mixture of form and rural activities. In this article, Molekabad is considered and its information is from library and a questionnaire and the research is descriptive-analytical. The Likert questionnaire and each item with its mean and standard deviation and level of significance are examined in the K2 Test. Statistical tests used for data analysis, based on Kruskal–Wallis Test, data with a sample size of less than 30 reach non-parametric results. In the Kolmogorov–Smirnov Test, the sample size is less than 30 and the null hypothesis is defined to prove it. In the theory of creating new cities, the development of nodes is questionable. As a result, the creation of settlements and the life and development of villages depend on the added value of the agricultural sector and the natural landscapes in the population of villages with the creation of second homes, which will not be universal everywhere.

    Keywords: Decentralized Concentration, Centralized Concentration, Spatial Organization, Node, Non-Rural Vision, Molekabad
  • MohammadAmin Heidari, Faramarz khoshaghlagh, Mehrdad Mohammad Moradian Pages 54-75

    In this study, using data the 50-year period (1961-2010) from two center atmospheric data, NOAA and the National Weather Service of Iran, by using the Pearson correlation in Excel software, Were analyzed atmosphere geopotential height relationship within Europe and the North Atlantic at levels of 850 500 and 300 hPa. Based on the findings there is inverse Relationship and the other words oscillating between changes geopotential height atmospheric levels examined In the areas investigated between Europe and the North Atlantic. Based on these findings East D network contract (Groups of Switzerland and Germany) and Western B (within the territories of southern Greenland) has a very strong relationship and are inverses in investigated levels. Accordingly, indexes designed height difference show, in autumn a strong relationship with the rainfall anomaly in the western half of Iran So that with station such as Khorramabad, Urmia, Sanandaj, Kermanshah, Hamedan and Arak, meaningful connections beyond 99٪ confidence level have shown with a correlation coefficient of 0٫57 to 0٫47. According to the results this relationship limited to the fall season and was not seen in the winter very strong and significant Relationship.

    Keywords: oscillating atmosphere relationship, teleconnection, Indexing, abnormal precipitation, Europe, the Atlantic
  • Pages 76-89

    Heat waves are one of the most important weather disasters, and their destructive environmental effects require knowledge and forecast. The purpose of this study is to forecast the future conditions of heat waves in Ardabil, Tabriz and Urmia during the years 2020-2050 using SDSM downscaler and Baldy index. For this purpose, the maximum daily temperature data of selected cities from 1961 to 2005 after preparation were entered into SDSM software and analyzed with CanESM2 model with 2٫6, 8٫5and RCP 4٫8 scenarios and with the output of the model, the maximum temperature trend of the three stations during the next 30 years was investigated and their heat waves were Forecasted using the Baldy index. According to the results of the error measurement of the model, the simulations performed had acceptable accuracy. Due to the fact that each of the cities showed the least error in one scenario, so the heat wave prediction of each station was done using the least error scenario. Based on the results the average maximum temperature will decrease from late winter to late spring compared to the base period and will increase slightly in mid-summer. In general, we will see a decrease in the average maximum temperature in Ardabil and an increasing trend of the mentioned parameter in Tabriz and Urmia cities during the years 2020-2050. Also, the study of the predicted heat waves in the next thirty years showed that one-day waves in Ardabil and Urmia will be a slight increase and in Tabriz will be almost without trend. Two-day heat waves will decrease in Tabriz and Urmia and will increase in Ardabil. The trend of three-day heat waves in Ardabil and Urmia will be decreasing and increasing in Tabrizthe highest continuity of heat waves was four days, which was forecast in Urmia. The highest frequency of two- and three-day heat waves in all three cities will be in the cold seasons of the year.

    Keywords: Forecasting, Heat wave, Northwest of Iran, Baldi Index, SDSM
  • Pages 90-105

    Post-World War II global developments, such as the expansion of urbanization and the creation of large cities, the pollution of the urban environment, as well as the increase in leisure time, led to the expansion of rural tourism, especially second home ownership. Today, the tourism sector as a productive sector plays an important role in generating income and creating jobs in the economies of the countries. As such, many countries look to the dynamic tourism industry as a major source of income, employment, private sector growth and infrastructure development. One of the essential strategies for the development of rural areas is to pay attention to rural tourism to isolate and marginalize rural areas. The purpose of this study was to evaluate the socio-economic impacts of developing second homes in Zardanjan village of Jay village. The research method in this descriptive-analytical study is that the statistical population of the study is Zardanjan village households and Cochran method was used to determine the sample size. Sample selection was done using random sampling method and 87 people were selected as sample. Library and field methods and questionnaire tools were used for data collection. For data analysis, t-test was used. The findings showed that the expansion of construction of second homes in Zardanjan village due to factors such as proximity to Isfahan, increased leisure needs and the need to relax in a quiet environment. The continuation of this phenomenon has had various consequences in the rural areas, the most negative of which is the destruction of agricultural land and rising land prices and sociocultural instability and the most positive consequence of increasing diversification of economic activities especially in the service sector and achieving economic sustainability.

    Keywords: Socio-Economic Consequences, Second Homes, Rural Settlements, Zardanjan Village
  • Pages 106-131

    In Iran because of natural and unique climate most of the rivers flooding and the mostpart of the country are encounter to the flood danger. Razavar river as a big and flooding basins in north of Kermanshah has a high potential for runoff producing this research have done for runoff production capacity study in this basin by classification and weighing method so, in this line first we should show effect of other factors with area effect underestimation and basin and with runoff hight classification in each of sub-basins and making mops of flood potential for recursive period of 2 to 100 years and dividing sub-basins in rank of 5-6-7 by using SCS method and runoff height for each of sub-basins and main basin had boon calculated and CN map by maps integration of soil hydrologic units, soil and map of land use and vegetation had been prepared, and quality variables of geology vegetation and runoff coefficient CN transform to quantity variables and introduced as a independent variable. Results show that geology factor with mean of R-3٫33 and vegetation mean R=2٫20 , runoff coefficient CN with mean R=72٫73 are effective factors in runoff production.

    Keywords: Razavar, SCS method, CN coefficient, Classification, Weighting
  • Pages 174-198

    The growth of urbanization and the desire to urban environments have increased the importance of the concept of quality of life and urban viability, and the replacement of quality approaches instead of paying attention to general standards has led to issues such as urban quality of life and urban habitability. The habitable city is not only about meeting physical needs, but also to satisfy the public's satisfaction with the city. The purpose of this study is to investigate urban bioavailability in the neighborhoods of QAENTo determine the sample size, the Cochran formula was used for calculating 381 questionnaires for the population of 42323 people. Then, to each of the urban neighborhoods, based on the population size, the proportional quota was determined. The results of the data were analyzed using the software, ARCGIS, SPSS model The analyzes of GWR and WASPAS were analyzed. The results of the research show that among the neighborhoods in terms of the overall weight index, Azadegan neighborhood having the highest weight (0٫419) was ranked first in terms of having the indicators of viability and satisfaction level of citizens, which indicates the desirable condition of the neighborhood. On the other hand, the Kawi Beheshti neighborhood with a weight of 0٫216 is low in the neighborhood level in terms of having indicators of citizens' survival and satisfaction, which indicates the unfavorable situation of the neighborhood in the city of QAEN. . In other words, it can be analyzed that in the neighborhoods of the city of Cain, living standards that show a better quality of life are more favorable in the Azadegan neighborhood. On the contrary, in the neighborhood of the Kufa Paradise, where living standards are minimal, there is an unacceptable livelihood for its inhabitants.

    Keywords: Epidemiology, Cayenne neighborhoods, GWR model, WASPAS model
  • Mansoureh Alipour Khesht, Hamid Jafari, Katayoun Alizadeh Pages 198-212

    Diversifying the economy of rural settlements in developing countries has improved non-agricultural job opportunities in rural areas and also has a significant impact on the well-being of rural households. Studies show that the diversity of economic activities has an effect on the economic sustainability of rural settlements, which means that the greater the diversity of economic activities, the higher the economic sustainability. Today, medicinal plants play a vital role in advancing national, regional and global goals to achieve health, environmental protection, selfsufficiency, job creation, entrepreneurship and economic development. Therefore, the present study aimed to investigate the effect of cultivation of medicinal plants on job creation in rural areas (case study of villages in Kalat city). The present research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. The sample population includes 7 villages of Kalat city in which medicinal plants are produced. According to the research results, planting each hectare of medicinal plants creates an average of 1.301 percent more jobs compared to other crops.

    Keywords: Rural Economy, Employment, Medicinal Plants, Kalat County, Khorasan Razavi Province
  • Pages 213-229

    In Iran, low rainfall along with inappropriate temporal and spatial distribution has caused droughts. The aim of this study was to measure the vulnerability of Guilan province to drought with fuzzy GAMA and SUM models, AHP. The research method is spatial analysis and applied in terms of purpose. First, the components of climatic vulnerability were determined, which were the rate of discharge of springs and wells, surface water, rainfall, temperature, amount of agricultural land, population of different parts of the study area. The variables were matched with fuzzy membership functions and overlapped with GAMA and SUM models. AHP model was also used to weight the variables. The results showed that from the point of view of experts, the importance of precipitation parameter with a weight of 182.0 is the highest and the parameter of agricultural lands with a weight of 18157 is the lowest. The weight of groundwater discharge parameters, surface water, population, temperature in pairwise comparison were 18267, 18.1, 18122, and 181.6, respectively. AHP zoning is the highest accuracy and GAMA and SUM models are the next priority. AHP zoning showed that the middle part of Rasht, Saravan, Kasma, Anzali and Shanderman provinces had the highest drought and the west of the province including Hashtpar and Astara with an area of 37833 in the next stage and then Samoosh, Shalman and Lahijan with an area of 203 and finally some parts. From the north of Astara, south of Rudsar city and south of Rudbar, Darfak heights with an area of 33873 have experienced the lowest drought. In the SUM model, the highest vulnerability was in the west, center and large areas of the east of the province, Rudsar city with an area of 7.8233. In the GAMA overlap model, large parts of the west of Talesh city and Rasht city with an area of 318023 were observed in a very high vulnerability class. Investigating areas that are experiencing more and more severe droughts and focusing more on those areas will lead to better resource management and can reduce the damage caused by drought.

    Keywords: Vulnerability, drought, fuzzy, AHP