فهرست مطالب

پژوهشهای محیط زیست - سال پانزدهم شماره 29 (بهار و تابستان 1403)

مجله پژوهشهای محیط زیست
سال پانزدهم شماره 29 (بهار و تابستان 1403)

  • تاریخ انتشار: 1403/06/01
  • تعداد عناوین: 12
|
  • حسین مددی*، حسین مرادی، علیرضا سفیانیان، عبدالرسول سلمان ماهینی صفحات 3-20

    جاده ها به عنوان مهمترین زیرساخت توسعه با وجود ارایه خدمات اقتصادی و اجتماعی سودمند، به دلیل افزایش حجم تردد خودروها در افزایش آلودگی هوا موثر است. این تحقیق با هدف بررسی میزان اثر آلودگی هوا ناشی از جاده های برون شهری با رویکرد مدل سازی پراکنش آلاینده ها انجام شده است. برای این منظور میزان و محدوده انتشار گازهای CO، NO2، PM10 و SO2 ناشی از شبکه جاده ای استان لرستان مورد مطالعه قرار گرفته است. در این تحقیق از مدلCALPUFF برای مدل سازی پراکنش آلاینده ها در چهار فصل سال استفاده شده است. حجم و سرعت متوسط ترافیک شبکه جاده ای، نرخ انتشار آلاینده های هوا، داده های ایستگاه های سینوپتیک هواشناسی، نقشه کاربری اراضی، مدل رقومی ارتفاع و نقشه شیب، اطلاعات مورد استفاده در این پژوهش بوده است. نتایج مدل سازی برای 2461 کیلومتر از جاده های استان نشان داد که بیشترین غلظت آلاینده های مورد بررسی در فصل پاییز و در فاصله تقریبی دو کیلومتر از جاده قابل مشاهده است. گاز SO2 ناشی از ترافیک جاده ای نسبت به دیگر گازها دارای بیشترین گستره اثر است. همچنین در حدود 5/11 درصد از کل جمعیت روستایی استان لرستان در فصل پاییز در معرض کیفیت هوای ناسالم قرار می گیرند که نسبت به سایر فصول سال بیشترین تعداد را شامل می شود. انجام این تحقیق در یکی از استان های با مناطق طبیعی و بکر کشور نشان داد که حتی چنین مناطقی هم از آلودگی هوا در امان نیستند.

    کلیدواژگان: آلودگی هوا، جاده، لرستان، CALPUFF، روستا
  • فرزانه فروزش، سید مسعود منوری*، عبدالرسول سلمان ماهینی، مریم رباطی، راضیه رحیمی صفحات 21-42

    شناسایی و اندازه گیری سطح پایداری از سه بعد محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی یک اولویت در تصمیم گیری های راهبردی سیاست گذاران است. لذا، توجه به زمینه های محلی در ارزیابی پایداری شهری به دلیل متغیر بودن نیازها و اولویت های ذی نفعان برای کشورهای درحال توسعه حایز اهمیت ویژه است. این مطالعه باهدف ایجاد یک چارچوب عملی متشکل از GIS و تصمیم گیری گروهی فازی بدترین- بهترین با GF-BWM به منظور سنجش پایداری مناطق شهر کرج واقع در غرب تهران انجام شد. نخست با بررسی ادبیات تحقیق، مصاحبه با متخصصین و تکنیک دلفی به شناسایی و استخراج هفت معیار و 24 زیر معیار پرداخته شد. سپس، بر اساس روش GF-BWM وزن دهی و اولویت بندی معیارها به کمک نظر متخصصین صورت گرفت و در مرحله بعد با استفاده از منطق فازی و روش ترکیب خطی وزن دار توان بالقوه پایداری مناطق شهری تعیین شد. یافته ها نشان داد معیار اقتصادی و اجتماعی و زیر معیار اشتغال به ترتیب با وزن های 383/0 و 182/0 از بیشترین اهمیت و معیار خصوصیات زیستی و زیر معیار فاصله از مناطق نظامی با وزن 0383/0 و 00337/0 از کمترین اهمیت برخوردار هستند. در مجموع از نظر توزیع مکانی، حدودا 30 درصد از منطقه واقع در شمال و شمال غربی شهر کرج دارای بیشترین میزان پایداری بودند. در این مطالعه کاربرد هم زمان روش های تصمیم گیری چند معیاره و GIS در مناطق شهری و انعطاف پذیرتر شدن نتایج نشان داده شد و مدل ترکیبی ارزیابی چند معیاره به عنوان رویکردی موثر در مدیریت و برنامه ریزی شهری مورد تاکید قرار گرفت.

    کلیدواژگان: توسعه شهری، پایداری شهری، روش دلفی، روش GF-BWM، فاکتور اقتصادی و اجتماعی
  • مریم ذوالفقاری، بهزاد رایگانی*، باقر نظامی بلوچی، حمید گشتاسب، علی جهانی صفحات 43-63
    بارندگی(1) مشتمل بر کلیه نزولات جوی است. میزان نزولات جوی در ایران 240 و بارش متوسط در جهان 860 میلی متر است. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی روند تغییرات بارش در محدوده فلات مرکزی ایران و محدوده زیستگاه های جبیر با استفاده از داده های سنجش از دور و سری زمانی است. برای ارزیابی بارش از طریق سنجش از دور از تصاویر تی آرام ام(2) استفاده شد. اهداف این تصاویر اندازه گیری میزان بارندگی و انرژی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان است. استفاده از این داده ها برای ارزیابی میزان بارش مربوط به تصاویر روزانه(3) ماهواره تی آرام ام در طی سال های 2002- 2018 است. برای این منظور از معنی داری روش های من کندال(4) و همبستگی خطی(5) برای دو پارامتر جمع بارندگی ماهانه(6) و جمع بارندگی سالانه(7) استفاده شد. تحلیل ها نشان دهنده شباهت نتایج این دو روش معنی داری است. نتایج نشان داد در محدوده فلات مرکزی ایران، افزایش معنی داری در استان قم مشاهده شد. کاهش معنی داری برای پارامتر جمع بارندگی سالانه، در استان های خراسان رضوی و سمنان مشاهده گشت. برای پارامتر جمع بارندگی ماهانه هیچ گونه کاهش معنی داری مشاهده نشد. در محدوده زیستگاه جبیر هیچ گونه معنی داری اعم از افزایش و یا کاهش برای هر دو پارامتر وجود نداشت. پژوهش ها نشان دهنده بارش کم و نامنظم در مناطق خشک است که تحلیل های این پژوهش نیز تاییدکننده این مطلب است.
    کلیدواژگان: سنجش از دور، ماهواره تی آرام ام، معنی داری من کندال، معنی داری همبستگی خطی، سری زمانی
  • امیرعلی برومند، محمدجواد امیری*، شهرزاد فریادی صفحات 65-95

    سال ها جای خالی یک واحد درسی مستقل آموزش محیط زیستی در نظام آموزش وپرورش ایران حس می شد تا این که در سال 1396 (2017) درس «انسان و محیط زیست» در پایه یازدهم متوسطه دوم ارایه شد. به اقتضای ارایه این درس، آسیب شناسی آن از ضرورت هایی است که باید در دستورکار قرار گیرد. هدف اصلی این پژوهش بررسی پدیدارشناسانه «اضطراب محیط زیستی» برآمده از تجربیات یادگیری درس انسان و محیط زیست در دانش آموزان پایه یازدهم و دوازدهم دوره دوم متوسطه است. رویکرد این پژوهش کیفی و ابزار مطالعه، مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با دانش آموزان و تشکیل پانل خبرگان دلفی با حضور معلمان و خبرگان دانشگاهی بود. نتایج این پژوهش نشان داد آموزش رسمی محیط زیست در قالب درس مستقل انسان و محیط زیست، موجب درگیری دانش آموزان با پدیده «اضطراب محیط زیستی» شده است. عوامل اصلی ایجاد این پدیده آگاهی از «آلودگی محیط زیست»، «بحران آب»، «بحران پسماند»، «بحران انقراض تنوع زیستی» و «گرمایش جهانی» بود. هم چنین عوامل جانبی تشدیدکننده اضطراب محیط زیستی دانش آموزان «تجربه های رسانه ای»، «تجربه های فردی»، «تجربه های اجتماعی»، «تجربه های خانوادگی» و «تجربه های فضای مجازی» آن ها است. عوارض این گونه از اضطراب در جامعه مورد مطالعه بیشتر «حس ناامیدی»، «حس انزجار از معلم و کلاس درس»، «بی تفاوتی»، «انکار»، «حواس پرتی»، «حس خشم» و «حس عجز و ناتوانی» شناسایی شد. برای احصاء راهبردهای مقابله با این پدیدار، پانل خبرگان دلفی شش راهبرد کلی «بازنگری در طراحی و کاربست مدل های آموزش محیط زیست»، «تعبیه و توسعه سازوکارهای نهادی و سازمانی»، «آگاه سازی و توانمندسازی دانشجومعلمان و معلمان»، «تدوین پروتکل جامع آموزش حواس افزوده»، «ارایه خدمات مشاوره و درمان به دانش آموزان درگیر» و «هنردرمانی، ورزش، تنظیم رژیم غذایی و طبیعت درمانی» را پیشنهاد کردند.

    کلیدواژگان: روان بوم شناسی، آموزش پژوهی، آموزش رسمی محیط زیست، تجربیات یاددهی-یادگیری
  • ایمان ظفریان، علی سلطانی، علی جعفری* صفحات 97-113
    این مطالعه در منطقه ای با مساحت 24000 هکتار در شهرستان های اردل و کیار، استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. هدف اصلی این مطالعه، ارزیابی ویژگی های شاخص های درختی و ساختاری جنگل ها در طول تغییرات توپوگرافی منطقه بود. نتایج نشان داد که توده های جنگلی در سطح قطعات نمونه، به خصوص در مورد قطر، تنوع ارتفاع و شاخص های یکنواختی، الگوهای نامنظم و ناهمگنی را نشان می دهند. اما در کل، تراکم و آمیختگی گونه های درختی در تمام جنگل ها بسیار یکنواخت بود. اثر شیب بر شاخص های درختی و توده ای به طور کلی معنی دار نبود، به جز شاخص تنوع ارتفاع که در جنگل های واقع در دامنه های با شیب تند، مقادیر بالاتری را نشان داد. همچنین، تغییرات در ارتفاع از سطح دریا و جهت جغرافیایی تاثیر معنی داری بر شاخص های درخت و جنگل نداشتند، به جز شاخص تنوع قطر درخت که تغییرات وابسته به ارتفاع از سطح دریا را نشان داد. گونه های درختی اصلی در تمام جنگل ها Quercus brantii و Pistacia atlantica بودند، اما حضور گونه های خاصی تحت تاثیر عوامل توپوگرافی قرار گرفتند، مانند Daphne mucronata منحصر به ارتفاعات بالا، دامنه ها و دشت های جنوبی، Fraxinus angustifolia محدود به ارتفاعات پایین تر و گونه های بادام وحشی محدود به دامنه ارتفاع خاصی بودند. نامنظمی و آشفتگی شدید این جنگل ها در مقیاس های کوچک و یکنواخت بودن ترکیب گونه های گیاهی و شاخص های ساختاری جنگل در مقیاس های بزرگ، این گونه تفسیر شد که قبل از آن که این جنگل ها تحت تاثیر تغییرات توپوگرافی قرار گرفته باشند، دستخوش فشارهای انسانی هستند.
    کلیدواژگان: توپوگرافی، ترکیب گونه ای، ساختار توده، جنگل های زاگرس
  • ابوالفضل قنبری*، مریم صادقی، وحید کاکاپور، حسین فکرت صفحات 115-134
    این مطالعه با هدف توزیع مکانی و زمانی آلاینده های هوا و تعیین عوامل موثر در غلظت عناصر ذرات معلق، دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و ازن، در شهر تبریز در بازه زمانی میانگین بلندمدت (4 سال) برای تغییرات غلظت و از میانگین دو دوره خشک و مرطوب در سال 2022 برای مدل سازی مکانی رگرسیون وزن دار جغرافیایی و خوشه بندی منطقه مطالعاتی استفاده شد. در این مطالعه از 8 متغیر (پوشش گیاهی نرمال شده، تراکم چگالی جمعیت، تراکم ساخت، تراکم چگالی اندازه مناطق صنعتی، نورشبانه (NTL) و دمای سطح، میانگین سرعت غالب باد، مدل رقومی ارتفاع (انتخاب شده متغیر مدل رقومی ارتفاع و میانگین سرعت غالب باد به علت چندخطی بوده یا (VIF) در بررسی های همبستگی از مدل حذف شدند و عوامل موثر در عناصر آلودگی پردازش و استانداردسازی شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که دقت مدل GWR در مقایسه با OLS بهتر عمل می کند. مدل GWR با تولید ضریب برای هر یک از عوامل انتخاب شده در مدل، به تعیین مکانی عناصر آلاینده و تاثیرگذارترین عامل می پردازد. با توجه به نتایج تراکم اندازه صنعتی در بین پارامترها مدل شده بالاترین ضریب را در مدل مکانی غلظت عناصر آلودگی دارا بود. از روش خوشه بندی K-means با استفاده نقشه ضرایب به دست آمده با GWR برای زون بندی شهر تبریز با توجه به رابطه مکانی زمانی عناصر آلاینده با عوامل به 6 زون خوشه بندی که زون 1-3 دارای بیشترین مساحت و هم دارای ضرایب تاثیرگذاری بالا در هر چهار آلاینده مورد مطالعه بود. در واقع پهنه های 1- 3 می تواند در مدیریت سیاست های شهری در کنترل آلودگی مورد توجه قرار گیرد.
    کلیدواژگان: آلاینده هوا، GWR، تغییرات زمانی- مکانی، خوشه بندی K-Means، شهر تبریز
  • المیرا جعفری، صادق صالحی*، بهرام قدیمی صفحات 135-151
    امروزه از جمله راهکارهای مهم و اساسی برای مواجهه با چالش های پسماند، تقویت منابع اجتماعی و سرمایه های انسانی است. در این بین زنان خانه دار که بیشتر وقت خود را در منزل سپری می کنند، نقش بسیار موثری را در زمینه مسایل محیط زیستی و مدیریت پسماند خانگی بر عهده دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر مدیریت پسماند در مناطق شهری با تاکید بر دیدگاه بوردیو در حوزه مدیریت پسماندهای خانگی توسط زنان انجام شده است. برای انجام تحقیق حاضر از روش پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل زنان ساکن در شهر سیرجان می باشد. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی، تعداد 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تعیین حجم نمونه مورد نظر از فرمول کوکران استفاده شده است. برای گردآوری داده های پژوهش از پرسشنامه محقق- ساخته استفاده شد. روایی و پایایی پرسشنامه مورد ارزیابی و تایید قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که تاثیر مولفه های سرمایه های اجتماعی از جمله اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، امنیت اجتماعی، هنجارهای اجتماعی و انسجام اجتماعی بر مدیریت پسماند خانگی، مثبت و معنی دار می باشد. بر این اساس می توان گفت سرمایه اجتماعی باعث بهبود مدیریت پسماند خانگی در بین زنان می شود.
    کلیدواژگان: سرمایه اجتماعی، بوردیو، مدیریت پسماند خانگی، زنان خانه دار، شهر سیرجان
  • سیده منصوره مقدم، حسین محمودی*، هومان لیاقتی صفحات 153-171
    پسماند موادغذایی به یک معضل جهانی تبدیل شده است. براساس گزارشی که توسط برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و موسسه منابع جهانی (WRI) ارایه شده است، و نیز برآورد فائو، سالانه یک سوم موادغذایی تولید شده در سراسر جهان هدر رفته که نیمی از موادغذایی تلف شده در سطح خانواده ها است. پسماند غذایی به طور غیرمستقیم با تاثیرات محیط زیستی گسترده ای مانند فرسایش خاک، جنگل زدایی، آلودگی آب و هوا و همچنین انتشار گازهای گلخانه ای همراه است که در فرآیند تولید، ذخیره سازی، حمل و نقل، فروش و مصرف موادغذایی رخ می دهد. بدون تردید، رفتارهایی که منجر به کاهش تولید پسماند غذا در سطح خانوار شود، مشارکت همگانی در حفاظت محیط زیست را به دنبال خواهد داشت. هدف از انجام این تحقیق، بررسی رفتار و عادت های محیط زیستی مربوط به کاهش پسماند غذا و تحلیل روابط بین متغیرهای اثرگذار بر ایجاد پسماند غذایی در بین خانوارهای شهر تهران و میزان اثرگذاری هر یک است. برای جمع آوری داده ها، پرسشنامه ای طراحی شد و در بین مصرف کنندگان شهر تهران تکمیل شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها و بررسی روابط بین عوامل اثرگذار از مدل SEM استفاده شد. همبستگی متغیرهای ذخیره سازی، دانش و نگرش محیط زیستی، بسته بندی و تاریخ انقضا، سن و تحصیلات با متغیر رفتار محیط زیستی کاهش پسماند غذایی در سطح (01/0) مثبت و معنی دار است. رابطه بین نگرش محیط زیستی نیز، با رفتار محیط زیستی کاهش پسماند غذایی مثبت و معنی دار شد. طبق نتیجه مدل معادلات ساختاری، بخش عمده ای از تغییرات متغیر رفتار کاهش پسماند توسط متغیر ذخیره سازی تعیین شده است. چهار متغیر ذخیره سازی، نگرش محیط زیستی، عادت خرید و بسته بندی و تاریخ انقضا در مجموع توانسته اند، 41 درصد از تغییرپذیری متغیر رفتار محیط زیستی کاهش پسماند غذا را پیش بینی نمایند.
    کلیدواژگان: رفتار محیط زیستی، پسماند غذایی، مصرف پایدار، مدیریت پسماند، امنیت غذایی
  • محمدحسن صدیقی، محمد مسعود*، بهاره تدین صفحات 173-190

    در کلانشهرها، مصرف بی رویه زمین شهری که منبعی تجدیدناپذیر است، آسیب های فراوانی به محیط زیست انسانی وارد می کند و این امر به جای توسعه پراکنده شهری، توجه برنامه ریزان شهری را به سوی توسعه درون زا سوق داده است. همچنین، از مهمترین مداخلات شهری جهت رفع نیازهای انسانی و ارتقا زیست پذیری، در نحوه استفاده از زمین، نمود می یابد. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل ساختاری توسعه درون زا در مناطق پرتراکم شهری است تا با توجه به توسعه درون زا در مناطق پرتراکم، مهمترین عوامل ارتقای زیست پذیری شهری در آنها شناسایی گردد. در این پژوهش مناطق 19 و 20 شهرداری تهران به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت، توصیفی و از نظر رویکرد کمی است که با بهره مندی از نظرات تیم دلفی 24 نفره آشنا به مفاهیم توسعه درون زا، زیست پذیری و آینده پژوهی و مناطق 19 و 20 کلانشهر تهران، به جمع آوری اطلاعات پرداخته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که عوامل «هویت و حس تعلق به مکان»، «مشارکت مردم در تصمیمات شهری»، «طرح های توسعه شهری» و «آلودگی هوا» با وزن 69، «تنوع فرصت های شغلی»، «اختلاط کاربری ها»، با وزن 68، «کیفیت فضای سبز شهری» با وزن 67 و «بودجه مدیریت شهری» با وزن 66، عوامل کلیدی هستند که برنامه ریزی جهت بهبود عملکرد آنها، می تواند ضمن توسعه درون زای شهری، زیست پذیری شهری را نیز ارتقا بخشد. نتیجه پژوهش بیانگر آن است که ارتقای زیست پذیری شهری می تواند با توسعه درون زای شهری محقق شود و برای ارتقای زیست پذیری شهری، استفاده بیشتر از زمین شهری و رشد پراکنده و افقی شهری ضرورتی ندارد.

    کلیدواژگان: توسعه درون زا، زیست پذیری محیطی، آینده پژوهی، منطقه 19 تهران، منطقه 20 تهران
  • ناهید طهماسبی، عبدالمجید مهدوی دامغانی*، آرزو حقیقیان رودسری صفحات 191-210
    این پژوهش با بهره گیری از مفهوم سواد تغذیه ای و سواد اگرواکولوژیک و با استفاده از یک مدل باور سلامت، عوامل موثر بر رفتار تغذیه ای سالم را در 154 نفر از معلمان و والدین در تهران مورد ارزیابی قرار داد. در این راستا، یک پرسش نامه 60 سوالی در 6 زیر مقیاس «دانش غذا و تغذیه»، «مهارت های کارکردی»، «مهارت های تعاملی»، «طرفداری»، «تحلیل انتقادی اطلاعات» و «مهارت خواندن برچسب مواد غذایی» طراحی و داده ها از طریق مصاحبه شخصی استخراج شد. نتایج با استفاده از نرم افزار AMOS و بهره گیری از مدل یابی معادلات ساختاری مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که از نظر سطح سواد غذا و تغذیه، 9/3 درصد از پاسخ دهندگان در گروه خوب، 66/37درصد در گروه متوسط و 44/58 درصد در گروه کم قرار گرفتند. بر اساس مفاهیم مدل باور سلامت، افراد پاسخ دهنده از سطح ادراک ذهنی قابل توجهی در خصوص رفتار تغذیه ای سالم برخوردار بودند. همچنین، این افراد تمایل بالایی به کسب آگاهی از جامعه و رسانه های اجتماعی موجود نشان دادند. بر اساس یافته های این پژوهش، مهم ترین عوامل محدودکننده در بروز رفتار تغذیه ای سالم سطح سواد اگرواکولوژیک و سپس سطح سواد غذا و تغذیه است. به طوری که بر اساس نتایج مدل به کار رفته در این پژوهش، با وجود نقش عوامل متعدد در بروز رفتار انسانی و پیچیدگی کنش افراد جامعه، سواد اگرواکولوژیک و سطح سواد غذا و تغذیه سهم قابل توجهی در بروز رفتار تغذیه ای نشان دادند. از این رو با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش می توان جهت ترویج رفتار تغذیه ای سالم در جامعه، بر ضرورت توجه به افزایش سطح سواد اگرواکولوژیک و نیز سواد غذا و تغذیه جامعه با گسترش برنامه های آموزشی مناسب تاکید نمود. نتایج این پژوهش بر ضرورت پیوند میان شناخت محیط زیست و کشاورزی پایدار برای کاهش شکاف میان ساختارهای تولید و مصرف غذای سالم اشاره دارد.
    کلیدواژگان: رفتار تغذیه ای سالم، مدل باور سلامت، رفتار محیط زیستی، سواد اگرواکولوژیک، مدل یابی معادلات ساختاری
  • بابک کاتب*، مجید عباسپور، زهرا عابدی صفحات 211-227
    توسعه پایدار انرژی از الزامات تداوم رشد و توسعه پایدار جوامع و بشریت به حساب می آید. هدف اصلی این مطالعه برنامه ریزی عرضه انرژی الکتریکی پایدار به تفکیک سهم هر یک از انواع نیروگاه های تولید برق در کشور می باشد. روش شناسی این مطالعه بر اساس هدف، کاربردی بوده و با روش ترکیبی (اسنادی، کیفی و کمی) انجام پذیرفته است. این پژوهش با استفاده از داده های حاصل از مطالعه اسناد، جمع آوری و تحلیل شده، و نیز با استفاده از نرم افزار(منتخب) MESSAGE و در قالب سه سناریوی مرجع، پایداری انرژی و قیمت بالای سوخت، ترکیب بهینه نیروگاهی کشور تا سال 1430 انجام گرفته است. بر اساس یافته های این مطالعه و بر اساس خروجی های مدل، ترکیب بهینه نیروگاهی در قالب سناریوی پایداری انرژی به ترتیب اولویت نیروگاه های سیکل ترکیبی، هسته ای و تجدید پذیر می باشند. همچنین مطابق یافته ها، نیروگاه های هسته ای در سناریوی مرجع و سناریوی پایداری جایگاه دوم و در سناریوی افزایش قیمت سوخت جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است. نتایج به دست آمده از این مطالعه با عنایت به لزوم توسعه پایدار عرضه انرژی الکتریکی در کشور و بر اساس اسناد و قوانین بالادستی، لازم است در توسعه نیروگاه های برق، به ترتیب در اولویت قرار گیرند.
    کلیدواژگان: توسعه پایدار، انرژی، برنامه ریزی عرضه انرژی الکتریکی پایدار، نیروگاه های برق، مدل MESSAGE
  • شورا شهریاری، پویان شهابیان*، آزاده لک صفحات 229-242

    این مقاله بازتابی نظری برای بررسی رنگ شهر تهران به عنوان عنصری از تجربه و منظر ذهنی گروهی از شهروندان تهرانی (مدیران ارشد شهرداری) می باشد. برای این منظور، هدف درک ادراکات بصری عینی و ارتباط آنها با تداعی های ذهنی است که مدیران شهری از تجربه شهری درمی یابند. بنابراین، رویکرد رنگی پیشنهادی، جنبه های عینی و ذهنی رنگ را با عناصر ملموس و ناملموس شهر پیوند می دهد. با انجام این کار، این مقاله تاکید می کند که چگونه نتایج به شرایط عینی مطالعه رنگ شهر محدود نمی شود، بلکه از شناسایی جنبه های ذهنی، مانند تجزیه و تحلیل عوامل محیطی (آلودگی هوا) که رنگ ها در آن انتخاب شده و همچنین تصوراتی که افراد در مورد آن دارند تاثیر می پذیرد. در نتیجه در راستای شناسایی تاثیر احتمالی آلودگی هوا ناشی از تجمع ذرات معلق در برداشت ذهنی از رنگ غالب شهر تهران، گروه هدف در دو بازه زمانی متفاوت شرایط آلودگی هوا شامل هوای سالم و هوای ناسالم مورد پرسش قرار گرفته اند. هدف این تحقیق تعمیق و گسترش دیدگاه شهر تهران از منظر مطالعه کروماتیک است. یافته های این تحقیق نشان داد تفاوت معناداری میان برداشت ذهنی مدیران شهری از رنگ شهر تهران (شرایط هوای سالم و ناسالم) و رنگ المانهای شاخص وجود دارد.

    کلیدواژگان: منظر ذهنی، شهر تهران، پالت رنگی، منظر عینی، آلودگی هوا
|
  • Hossein Madadi *, Hossein Moradi, Alireza Soffianian, Abdolrassoul Salmanmahiny Pages 3-20

    Roads as main infrastructure of development in spite of their social and economic advantages would lead to increase of air pollutants due to vehicles traffic. The main of this study is to estimate of suburban road networks impacts based on air pollution modeling approach. For this purpose, dispersion limits of CO, NO2, PM10 and SO2 pollutants emitted from Lorestan road network’s traffic have been investigated. The CALPUFF model were used to simulate pollutants in four seasons. Traffic volume and velocity, pollutants emission rate, synoptic meteorological data, land cover map, digital elevation model and slope map were used as input data. The result of modeling for 2461 km of road showed that maximum concentration of pollutants is in autumn and located in distance about 2 km from the roads. Based on the modeling outputs, SO2 gas has most distribution than the rest of pollutants. The most rate of rural population exposed to the air pollution of road networks are 11/5 percentage of all population of Lorestan province. This occurs in autumn. Although the mainly studies on air pollution have been focused in urban areas, but the results of this study in a province with natural regions showed even these regions are not in safe from the air pollution. Therefore, it is essential to attention of environmental consideration in road design and routing phase as well as decrease of vehicle’s age of suburban road transportation.

    Keywords: Air Pollution, Road, Lorestan, Simulation, Pollutant Dispersion
  • Farzaneh Forouzesh, Seyed Massoud Monavari *, Abdolrassoul Salmanmahiny, Mmaryam Robati, Razieh Rahimi Pages 21-42

    Identifying and measuring sustainability through social, economic and environmental aspects is a priority in strategic decisions of policy makers. Also consideration of local context in urban sustainability assessment is important for the developing countries because of the varying stakeholder needs and priorities. The present study aimed to develop a practical framework consisting of GIS and MCDM using fuzzy logic to measure the sustainability of Karaj, a city in the west of Tehran, Iran. First, seven criteria and 24 sub-criteria of urban sustainability were identified based on literature review, interviews with experts, and Delphi technique. Then, the criteria were weighted and prioritized using Group fuzzy BWM. Fuzzy logic and Weighted Linear Combination (WLC) method in GIS were used to determine the sustainability potential of Karaj. Based on the results, the socioeconomic and employment criteria weighting 0.383 and 0.182 were the most important, and biological criteria and distance from the military lands with weight of 0.0383, 0.00337 were respectively the least important in the GF-BWM method. In terms of spatial distribution, both methods estimated that about 30% of the entire study area was highly sustainable. The integrated application of multi-criteria decision-making method and GIS provided a more flexible and cost-effective tool for decision making in urban planning and managemen.

    Keywords: Urban Development, Urban Sustainability, Delphi Method, Group Fuzzy BWM, Socioeconomic Factors
  • Maryam Zolfaghari, Behzad Rayegani *, Bagher Nezami, Hamid Goshtasb, Ali Jahani Pages 43-63
    Precipitation is including of every rainfall. Level of rainfall is 240 ml in Iran and average of rainfall is 860 ml in the world. For evaluation of precipitation by remote sensing data, TRMM (Tropical Rainfall Measuring Mission) was used. The goals of these picture are measurement of precipitation and energy in tropical and subtropical regions of the world. The aim of this research is evaluation of precipitation trends in Central Plateau of Iran and habitats of Gazella bennettii. This aim was done by remote sensing data and time series. Using the data for evaluation of precipitation is related to daily pictures of TRMM 3B42 during 2002 to 2018. For this purpose, significance of Mann Kendall and Linear correlation were used for SUM monthly and annual parameters. Analyses show the similarity between two significant methods. The result indicates that in Central Plateau of Iran, there are increasing of significant in Qom, some parts of Semnan and Yazd provinces. Decreasing significant for SUM annual parameter was shown in Khorasan-e Razavi and Semnan. For SUM monthly parameter, there was not any significant reduction. In habitats of Gazella bennettii, there was not any significance including increasing or decreasing for two parameters. Research indicate the low and irregular rainfall in arid areas. Current research approved this result too.
    Keywords: Remote Sensing, TRMM, Significant Of Mann-Kendall, Significant Of Linear Correlation, Time Series
  • Amirali Borouamand, Mohammad Javad Amiri *, Shahrzad Faryadi Pages 65-95

    For many years, the necessity of environmental education (EE) was felt in Iran's education system, until 2017, the course “human and Environment” was presented in the 11th grade of the highschool. According to the requirement of presenting this lesson, its pathology is important. The main goal of this research is to investigate the phenomenology of “eco-anxiety” caused by the learning experiences of EE. The approach of this research was qualitative and the study tool was in-depth semi-structured interview with students and Delphi expert panel. The results of this research showed that formal EE in Iran has caused students to be involved with eco-anxiety. The main factors of affecting this phenomenon are the awareness of “environmental pollution”, “water crisis”, “waste crisis”, “biodiversity extinction crisis” and “global warming”. The side factors that intensify student’s eco-anxiety were “media experiences”, “individual experiences”, “social experiences”, “family experiences” and “virtual space experiences”. The effects of this kind of anxiety were mainly “feeling of despair”, “feeling of disgust for the teacher and the classroom”, “indifference”, “denial”, “distraction”, “feeling of anger” and “feeling of helplessness”. In order to calculate the strategies to deal with this phenomenon, the Delphi panel offered six general strategies, including “Re-designing and Re-applicating EE models”, “embedding and developing institutional and organizational mechanisms”, “awareness and empowerment of students and teachers”, “compilation of a comprehensive Sensory EE protocol”, “providing counseling and treatment services to involved students” and “art therapy, physical exercise, diet regulation and naturopathy”.

    Keywords: Eco-Psychology, Education Research, Formal Environmental Education (EE), Teaching-Learning Experiences, Sustainability
  • Iman Zafarian, Ali Soltani, Ali Jafari * Pages 97-113
    The study encompassed multiple forests within a 24,000-ha area in Ardal and Kiar counties, Chaharmahal and Bakhtiari province, Iran. It involved the analysis of tree and stand indices to assess the spatial characteristics of the forests along topographic gradients. The findings indicated that the forest stands exhibited irregular and heterogeneous patterns at the plot level, particularly in terms of diameter, height and uniformity indices. However, the density and tree species composition were consistent across all forest stands. The influence of slope on tree- and stand-based indices was generally not statistically significant, except for the height diversity index, which displayed higher values in forests situated on steep slopes. Changes in the geographic aspect and altitude did not exert significant effects on tree and forest indices, except for the tree diameter diversity index, which exhibited variations with altitude. The dominant tree species observed in all forests was Quercus brantii, followed by Pistacia atlantica. The presence of certain species was influenced by topographical factors, such as Daphne mucronata being exclusive to southern slopes and plains, Fraxinus angustifolia being limited to lower altitudes, and wild almond species being restricted to specific altitude ranges. Statistical analysis revealed no significant variation in plant species distribution across the topographical factors. Notably, families including Asteraceae, Poaceae, and Fabaceae exhibited the highest species counts within the entire study area.
    Keywords: Topography, Species Composition, Stand Structure, Zagros Forests
  • Abolfazl Ghanbari *, Maryam Sadeghi, Vahid Kakapour, Hossein Fekrat Pages 115-134
    pollutants and determining the effective factors in the concentration of elements of suspended particles, sulfur dioxide, nitrogen dioxide and ozone, in the city of Tabriz in the long-term average time period (4 years) for changes in concentration and from the average of two dry and wet periods. In 2022, geographic weighted regression and clustering of the study area were used for spatial modeling. In this study, out of 8 variables (normalized vegetation cover, population density, construction density, density density, size of industrial areas, NTL (night light) and surface temperature, average prevailing wind speed, digital model of height) the digital model variable of height and average speed were selected Wind was dominant due to multicollinearity or (VIF) were removed from the model in correlation studies, and the effective factors in pollution elements were processed and standardized. The results of this study showed that the accuracy of the GWR model is better compared to the OLS model. By generating coefficients for each of the selected factors in the model, GWR determines the location of polluting elements and the most influential factor. According to the results of industrial size density, among the modeled parameters, it had the highest coefficient in the spatial model of the concentration of pollution elements. K-means clustering method using the map of coefficients obtained with GWR for zoning the city of Tabriz according to the spatial-temporal relationship of polluting elements with factors into 6 clustering zones, where zone 1-3 has the largest area and has high influence coefficients in all four pollutants. In fact, zones 1-3 can be considered in the management of urban policies in pollution control.
    Keywords: Air Pollution, Centenil 5 Images, Time-Spatial Changes, K-Means Clustering, Tabriz City
  • Elmira Jafari, Sadegh Salehi *, Bahram Ghadimi Pages 135-151
    Today, one of the important and basic solutions to face the challenges of waste is to strengthen social resources and human capital. Meanwhile, housewives who spend most of their time at home play a very effective role in environmental issues and household waste management. The current research was conducted with the aim of investigating the impact of social capital on waste management in urban areas, emphasizing Bourdieu's perspective in the field of household waste management by women. The survey method was used to conduct the present research. The statistical population of the research includes women living in Sirjan city. Using random cluster sampling method, 384 people were selected as samples. Cochran's formula was used to determine the desired sample size. A researcher-made questionnaire was used to collect research data. Validity and reliability of the questionnaire were confirmed. After collecting the research data, they were analyzed using Pearson correlation tests and structural modeling in Lisrel and SPSS statistical software. The research results showed that the influence of social capital components including social trust, social participation, social security, social norms and social cohesion on household waste management is positive and significant. Based on this, it can be said that social capital improves household waste management among women.
    Keywords: Social Capital, Bourdieu, Household Waste Management, Housewives, Sirjan City
  • Mansooreh Moghadam, Hossein Mahmoudi *, Homan Liaghati Pages 153-171
    Food waste has become a global problem. According to a report by the United Nations Environment Program (UNEP), one-third of all food produced worldwide is wasted or lost annually, half of which is wasted. Losses and food waste are indirectly associated with extensive environmental impacts such as soil erosion, deforestation, water and air pollution, as well as the emission of greenhouse gases that occur in the process of production, storage, transportation and management of food waste. Food waste at the household level is affected by various factors, and the purpose of this research is to investigate the behavior and environmental habits related to reducing food waste and analyze the relationships between the variables affecting the creation of food waste among households in Tehran .A questionnaire was designed and filled among the consumers of Tehran, and SEM technique and AMOS26 software were used to analyze the data and check the relationships between the influencing factors. The correlation of storage variables, environmental attitude, packaging and expiration date, age and education with the environmental behavior variable of reducing food waste is positive and significant at the level of 0.01. The relationship between environmental attitude with environmental behavior of reducing food waste was positive and significant. A major part of the changes in the waste reduction behavior variable is determined by the storage variable. These 4 variables (storage, environmental attitude, buying and packaging habits, and history) have been able to predict 41% of the variability of the environmental behavior variable in reducing food waste.
    Keywords: Environmental Behavior, Food Waste, Sustainable Consumption, Waste Management, Food Security
  • Mohammad Hasan Sedighi, Mohammad Masoud *, Bahareh Tadayon Pages 173-190

    In megacities, the excessive consumption of urban land, which is a non-renewable resource, causes a lot of damage to the human environment, and this has led the attention of urban planners to infill development instead of scattered urban development. On the other hand, one of the most important urban interventions to meet human needs and improve urban livability is manifested in the way urban land is used. The aim of the current research is to analyze the structural analysis of infill development in dense urban areas in order to identify the most important factors for improving urban livability in dense urban areas. In this research, districts 19 and 20 of Tehran Municipality have been selected as a case study. This research is quantitative in terms of practical purpose, in terms of its nature, descriptive and in terms of approach, which has collected information by benefiting from the opinions of a 24 -person Delphi team familiar with the concepts of infill development, livability and future research and the 19th and 20th districts of Tehran metropolis. The findings of the research show that the eight factors of "identity and sense of belonging to a place", "people's participation in urban decisions", "urban development plans" and "air pollution" with a weight of 69, "diversity of job opportunities", "mixing of uses", With a weight of 68, "Urban green space quality" with a weight of 67 and "Urban management budget" with a weight of 66 are key factors that planning to improve their performance can improve urban livability in addition to endogenous urban development. The result of the research shows that the improvement of urban livability can be achieved by infill urban development and that for the improvement of urban livability, more use of urban land and scattered and horizontal urban growth is not necessary.

    Keywords: Infill Development, Environmental Viability, Future Research, 19Th District Of Tehran, 20Th District Of Tehran
  • Nahid Tahmasebi, Abdolmajid Mahdavi Damghani *, Arezoo Haghighian Roudsari Pages 191-210
    This research evaluated the factors affecting healthy nutrition behavior in 154 teachers and parents in Tehran using the concepts of nutritional literacy and agro-ecological literacy and applying a health belief model. Accordingly, a 60-question questionnaire was designed with 6 subscales of "food and nutrition knowledge", "functional skills", "interactive skills", "advocacy", "critical analysis of information" and "food label reading skills". And data were extracted through personal interview. The results were evaluated using AMOS software and structural equation model. Our findings showed that 3.9% of the respondents had a “good” level of food and nutrition literacy. While, 37.66% and 58.44% of the respondents had the “average” and “weak” level of food and nutrition literacy, respectively. Based on the concepts of the health belief model, the respondents had a significant level of subjective perception regarding healthy nutritional behavior. Also, these people showed a high desire to gain knowledge through the society and existing social media. Based on the findings of this research, the most important limiting factors in the occurrence of healthy nutrition behavior are the level of “agroecological literacy” and then the level of “food and nutrition literacy”. So that, based on the results of the model used in this research, despite the role of several factors in the occurrence of human behavior and the complexity of the actions of people in society, “agro-ecological literacy” and “food and nutrition literacy” showed a significant contribution to the occurrence of nutritional behavior. Therefore, according to the results of this research, in order to promote healthy nutritional behavior in the society, we can emphasize the need to pay attention to increasing the level of agro-ecological literacy as well as food and nutrition literacy of the society by expanding appropriate educational programs. The results of this research point to the necessity of a link between environmental awareness and sustainable agriculture to reduce the gap between healthy food production and consumption structures.
    Keywords: Healthy Nutritional Behavior, Health Belief Model, Environmental Behavior, Agro-Ecological Literacy, Structural Equation Model
  • Babak Kateb *, Majid Abbaspour, Zahra Abedi Pages 211-227
    Sustainable energy development is one of the requirements for the continued growth and sustainable development of societies and humanity. The main purpose of this study is to plan the supply of sustainable electricity by share of each type of the share of different power plants in the country.The methodology of this study is applied based on the purpose and has been done by mixed method (documentary, qualitative and quantitative). This research has been collected and analyzed using the data obtained from the study of documents, using (selected model) MESSAGE software and in the form of three reference scenarios, energy sustainability and high fuel price, the optimal composition of the country's power plant until 2050 has been investigated and proposed.Based on results and the model outputs, the optimal power plant composition in the form of energy sustainability scenario is the priority of combined cycle, nuclear and renewable power plants, respectively. Also, according to the findings, nuclear power plants are in the second place in the reference scenario and the sustainability scenario, and in the third place in the fuel price increase scenario. The results obtained from this study, considering the need for sustainable development of electricity in the country and according to the upstream documents and laws, it is necessary to prioritize the development of power plants, respectively.
    Keywords: Sustainable Electricity Supply Planning, Power Plants, MESSAGE Model
  • Shora Shahriari, Pooyan Shahabian *, Azadeh Lak Pages 229-242

    This article is a theoretical reflection to examine the color of the city of Tehran as an element of the experience and mental perspective of the citizens. For this purpose, our goal is to understand the objective visual perceptions and their relationship with the mental associations that urban managers get from the urban experience. Therefore, the proposed color approach links the objective and subjective aspects of color with the tangible and intangible elements of the city. By doing so, this paper emphasizes how the results are not limited to the objective conditions of the city color study, but affected from subjective aspects, such as the analysis of the environmental factors (air pollution) in which the colors are chosen, as well as the imagination which the residents have about them. The purpose of this research is to deepen and expand the perspective of Tehran city from the approach of chromatic study. The conclusions invite us to read the representations and perceptions of city managers who, through questioning the color of the city, can express their emotions towards the place they live in and thus convey a specific mental view of the city. The findings of this research showed that there is a significant difference between the urban managers' subjective perception of the color of the city of Tehran (unhealthy and moderate air conditions) and the color of the landmarks.

    Keywords: Mental Scape, Tehran City, Color Palette, Objective Scape, Air Pollution