به جمع مشترکان مگیران بپیوندید!

تنها با پرداخت 70 هزارتومان حق اشتراک سالانه به متن مقالات دسترسی داشته باشید و 100 مقاله را بدون هزینه دیگری دریافت کنید.

برای پرداخت حق اشتراک اگر عضو هستید وارد شوید در غیر این صورت حساب کاربری جدید ایجاد کنید

عضویت
فهرست مطالب نویسنده:

سید مسعود سلیمان پور

  • سید مسعود سلیمان پور*، امید رحمتی، محمود عرب خدری، جان تیفن باچر

    بررسی الگوی مکانی شار رسوب در حوزه آبخیز در تدوین برنامه های مدیریت جامع حوزه آبخیز و اقدامات مهار فرسایش و رسوب اهمیت ویژه ای دارد. اگرچه شاخص ها و مدل های مختلفی در این زمینه توسعه یافته، اما تاکنون عملکرد آن ها بر اساس داده های مشاهداتی و روش های آماری ارزیابی نشده است. هدف از انجام این تحقیق، تحلیل الگوی شار رسوب حوزه آبخیز نی ریز واقع در شرق استان فارس، مبتنی بر شاخص های پیوستگی رسوب و ظرفیت انتقال رسوب و مقایسه عملکرد آن ها بر اساس شواهد رسوب میدانی است. بدین منظور، ابتدا، مدل رقومی ارتفاع زمین با قدرت تفکیک مکانی 5/12 متر تهیه و شبکه زهکشی حوزه آبخیز استخراج شد. شاخص پیوستگی رسوب بر اساس مولفه های بالادست و پایین دست هر پیکسل و با در نظر گرفتن عامل ناهمواری به عنوان عامل مقاومت جابه جایی رسوب محاسبه و نقشه پیوستگی رسوب حوزه آبخیز ساخته شد. نقشه شاخص ظرفیت انتقال رسوب نیز بر اساس مفهوم زمین ریخت سنجی، با استفاده از لایه مدل رقومی ارتفاع زمین تهیه شد. پس از انجام بازدیدهای میدانی از بخش های مختلف حوزه آبخیز، شواهد مربوط به شار رسوب بررسی و موقعیت آن ها با استفاده از سامانه مکان یابی جغرافیایی ثبت شد. در نهایت، با استفاده از روش های ارزیابی مبتنی بر ماتریس خطا (آماره مهارت صحیح (TSS)، کارایی (E) و امتیاز F (F-score)) صحت سنجی شاخص های پیوستگی رسوب و ظرفیت انتقال رسوب به صورت کمی انجام گرفت. بر اساس یافته ها، شاخص پیوستگی رسوب با آماره مهارت صحیح (TSS) 833/0، مقدار کارایی (E) 916/0 و امتیاز F (F-score) 915/0، عملکرد بهتری نسبت به شاخص ظرفیت انتقال رسوب (633/0TSS=، 816/0E=، 825/0F-score=) داشته است. علاوه بر آن، با استناد به مقادیر مولفه نادرست مثبت در ماتریس خطا، شاخص ظرفیت انتقال رسوب در بسیاری از موقعیت ها، پتانسیل شار رسوب را بالا پیش بینی نمود. در حالی که در مشاهدات میدانی، صحت نداشته است. در نهایت، تحلیل ها نشان داد که ماهیت و مدل مفهومی شاخص ها نقش مهمی در توصیف شار رسوب حوزه آبخیز نی ریز داشته است. به گونه ای که شاخص پیوستگی رسوب با در نظر گرفتن مولفه های بالادست و پایین دست هر نقطه، سعی در شبیه سازی فرآیند انتقال رسوبات را دارد. بر اساس یافته ها، شاخص پیوستگی رسوب از قابلیت های زیادی برای پایش الگوی شار رسوب در حوزه های آبخیز برخوردار بوده و پیشنهاد می شود که در مطالعات آبخیزداری به آن توجه شود.

    کلید واژگان: آبخیزداری, رسوب, زمین ریخت سنجی, شبیه سازی, مدیریت سرزمین
    Seyed Masoud Soleimanpour *, Omid Rahmati, Mahmood Arabkhedri, John Tiefenbacher
    Introduction

    The amount of sediment production, the manner and time of sedimentation, the size and composition of sediment grains, and transport among the waterways network are important features of the sedimentation regime of Watersheds; Because changes in each of these factors cause changes in Watershed performance. Therefore, sediment production is a reflection of the importance and amount of erosion processes and sediment sources in the upstream parts of the Watershed and how sediment is transported and deposited from the moment of movement of erosion materials from the point of separation to the exit of it. Sediment connectivity indicators indicate the spatial changes of connectivity patterns in different parts of the Watershed and provide a suitable estimate of the contribution of sediment sources and sediment transport routes. For this purpose, investigating the spatial pattern of sediment flux at the Watershed scale is of particular importance in developing comprehensive management plans and measures to control erosion and sedimentation. Although various indicators and models have been developed in this field, their performance has not been evaluated based on observational data and statistical methods. This research aims to analyze the sediment flux pattern of the Neyriz Watershed located in the east of Fars Province, based on sediment connectivity and sediment transfer capacity indicators, and compare their performance based on field sediment evidence.

    Materials and Methods

    At first, a digital model of the ground elevation of the Neyriz Watershed with a spatial resolution of 12.5 m was prepared and its drainage network was extracted. Then, the sediment connectivity index was calculated by considering the upstream and downstream features of the Watershed and by considering the roughness factor as the sediment movement resistance factor, and the sediment connectivity map of the Watershed was made. Then, the sediment transport capacity index map was also prepared based on the concept of topography and using the digital model layer of land height. For this purpose, the sediment transport capacity index was calculated for each pixel of Neyriz Watershed in SAGA-GIS software, and a sediment transport map was prepared. Based on field visits to different parts of the Watershed, 30 positions that had evidence of sediment transfer were recorded as observation points of the sediment transfer event. Also, 30 other positions that did not have signs and evidence of sediment transfer were added to the validation database as observation points of no sediment transfer event. The corresponding values of each index were also extracted in the geographic information system and based on the available information, using evaluation methods based on the error matrix including true skill statistic (TSS), efficiency (E), and F score (F-score), the validation of the mentioned indicators was done quantitatively.

    Results and Discussion

    The value of the sediment connectivity index of the Neyriz Watershed in Fars Province varied from -7.24 to 2.43 and its median value was -4.36. The spatial pattern of the sediment connectivity index in this Watershed is such that the middle and western parts have a low amount and the northern, southern, and eastern parts have more amounts. In this research, the drainage network of the Watershed was introduced as the target of receiving the sediment; Parts of the slopes of the Watershed level, which had the conditions of sediment production and transfer were connected to the drainage network in terms of the transfer path, have shown a higher value of connectivity index. This index provides valuable information for land management by considering the upstream characteristics of each point as well as the characteristics of the transfer path to the sediment-receiving target. The value of the sediment transfer capacity index varied from 7.2 to 23.16 and the average value was 10.19. The value of this index is high in the marginal parts of the Watershed where there are sloping lands, and the middle parts of the Watershed have a small value. Based on the findings, the index of sediment connectivity with the true skill statistic (TSS) of 0.833, the efficiency value (E) of 0.916, and the F score of 0.915 is a better performance than the sediment transport capacity index (TSS= 0.633, E=0.816, F-score=0.825). In addition, based on the values of the false positive component in the error matrix, the sediment transport capacity index predicts high sediment flux potential in many situations; While in the field observations, it was not true.

    Conclusion

    Based on statistical evaluation criteria, the sediment connectivity index has been able to better describe the state of sediment flux and is more consistent with field realities. So that the sediment connectivity index, in addition to considering the characteristics of the upstream area of each point of the Watershed, is possible to consider the path of the sediment particle to the target location of the receiver (such as the nearest branch of the network drainage) has made it possible. Based on the findings obtained in this research, although the sediment transfer capacity index in some parts of the Neyriz Watershed of Fars Province was in line with the sediment connectivity index; However, due to the energy-based nature of the flow, this index only considers the local conditions of the points and ignores the features of the upstream area as well as the process of transporting sediment particles to the downstream. Therefore, it is suggested to use the sediment connectivity index in the erosion and sedimentation studies of Watersheds. Because when information about the amount of sediment production is not available; the Sediment connectivity index can provide useful information about the sediment transfer process in the Watershed.

    Keywords: Geomorphometry, Landscape Management, Sediment, Simulation, Watershed Management
  • سید مسعود سلیمان پور*، جمال مصفایی، امین صالح پورجم، پارسا حقیقی
    مدیریت و برنامه ریزی دارای سطوح گوناگونی است که راهبرد عالی ترین سطح آن بوده و دارای یک نگرش بلندمدت در تخصیص منابع و تصمیم گیری است. مدیریت جامع حوزه آبخیز نیز یکی از رویکردهای مدیریتی قابل اتکا و موردپذیرش جامعه جهانی است که مدیریتی هماهنگ بر سامانه های فیزیکی، بیولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی است. ازجمله مدل های برنامه ریزی راهبردی، مدل SWOT است. این مدل با توجه به ویژگی های ساختاری و قابلیت های گسترده به راحتی می تواند در مدیریت سامانه های متنوع طبیعی و انسانی و ازجمله در مدیریت حوزه های آبخیز به کار آید. تحلیل SWOT ابزاری برای شناخت تهدیدها و فرصت های موجود در محیط خارجی یک سامانه و بازشناسی ضعف ها و قوت های داخلی آن سامانه است. شناسایی صحیح مشکلات حوضه نیز یکی از مهم ترین مراحل برای اجرای این رویکرد می باشد. مدل SWOT با توجه به انعطاف پذیری و قابلیت درک روابط علت و معلولی می تواند در برنامه ریزی راهبردی مدیریت جامع حوزه آبخیز مورداستفاده قرار گیرد.
    کلید واژگان: برنامه ریزی راهبردی, فرصت ها و تهدیدها, مدل SWOT, مدیریت جامع
    Seyed Masoud Soleimanpour *, J. Mosaffaie, A. Salehpour Jam, Parsa Haghighi
    Management and planning have different levels, of which the strategy is the highest level and has a long-term approach to resource allocation and decision making. Comprehensive watershed management is one of the reliable and accepted management approaches of the world community, which is a coordinated management of physical, biological, social and economic systems. The SWOT model is one of the strategic planning models. Due to its structural features and extensive capabilities, this model can easily be used in the management of diverse natural and human systems, including watershed management. SWOT analysis identifies threats and opportunities in the external environment of a system and to recognize internal weaknesses and strengths of that system. The correct identification of the problems in the field is also one of the most important steps in implementing this approach. The SWOT model can be used in comprehensive watershed management due to strategic planning because of its flexibility and ability to understand cause and effect relationships.
    Keywords: Integrated Watershed Management, Opportunities, Threats, Strategic Planning, SWOT Model
  • سید مسعود سلیمان پور*، سمیرا زندی فر، امید رحمتی، محبوبه معتمدنیا
    مقدمه

    امروزه خشکسالی با توجه به کاهش میزان نزولات جوی و افزایش نیاز به محصولات کشاورزی به یک تهدید طبیعی برای امنیت غذایی تبدیل شده است. خشکسالی می تواند بخش قابل توجهی از کل جمعیت را تحت تاثیر قرار دهد، به ویژه ساکنان مناطق خشک و نیمه خشک بیشتر در معرض تهدید قرار دارند. هنگامی که سامانه های آب زیرزمینی تحت تاثیر خشکسالی قرار می گیرند، ابتدا تغذیه آب زیرزمینی و بعدا تراز آب زیرزمینی و میزان تخلیه آن کاهش می یابد. ویژگی های خشکسالی از جمله مدت، شدت و فراوانی در سفره آب زیرزمینی نسبت به سایر انواع خشکسالی ها تغییر می کند.

    مواد و روش ها

    با توجه به اهمیت ارزیابی و پایش خشکسالی، وضعیت خشکسالی 12 محدوده مطالعاتی حوزه آبخیز درانجیر در سال آبی 1382-1381 تا 1398-1397 بررسی شد. این حوزه آبخیز در استان های یزد و کرمان با مساحت و ارتفاع متوسط به ترتیب 50736.44 و 1857.90 کیلومتر مربع و متر واقع شده است. مساحت ارتفاعات و دشت در این حوزه آبخیز به ترتیب 58.99 و 40.99 درصد است. آمار تراز آب چاه های مشاهده ای در سطح حوضه با مراجعه به سازمان های ذی ربط اعم از سازمان تحقیقات منابع آب ایران (تماب)، سازمان آب منطقه ای استان های یزد و کرمان تهیه شد. سپس، با استفاده از روش میان یابی وزن فاصله معکوس مقادیر متوسط ماهانه تراز آب زیرزمینی از نقشه های مورد نظر استخراج شد. بر اساس رابطه شاخص GRI، در محیط برنامه MATLAB، مقادیر خشکسالی آب زیرزمینی محاسبه شد.

    نتایج و بحث:

    بر اساس نتایج محاسبه شاخص GRI مشخص شد که شدیدترین خشکسالی ها در محدوده های کویر درانجیر، بردسیر و قریه العرب وقوع یافته است که به ترتیب کمبودی برابر با 81.38، 77.75 و 75.66 دارند. همچنین، طولانی ترین خشکسالی ها در محدوده قریه العرب وقوع یافته است که تداومی برابر با 121 ماه دارد. لذا، محدوده قریه العرب، با دارا بودن شدت و تداوم بالای خشکسالی، از شرایط بحرانی تر خشکسالی طی دوره آماری مذکور نسبت به دیگر محدوده های مطالعاتی برخوردار بوده است. مطابق نتایج فراوانی طبقات شاخص GRI، برای محدوده های مطالعاتی حوزه آبخیز درانجیر مشخص شد که بعد از خشکسالی نرمال در تمام محدوده ها، خشکسالی ملایم، از بالاترین فراوانی برخوردار بوده است.

    نتیجه گیری

    کمبود و نوسانات شدید نزولات جوی، رخداد پدیده خشکسالی به ویژه در مناطق دارای اقلیم خشک و نیمه خشک را اجتناب ناپذیر می کند. از این رو، داشتن درک روشنی از اثر و شدت پدیده خشکسالی بر بوم سازگان، می تواند کمک شایانی به مدیران در برنامه ریزی و تصمیم گیری بهتر مدیریت منابع حوضه و استفاده بهینه از شرایط برحسب پتانسیل موجود داشته باشد. پایش تغییرات وضعیت سفره های آب زیرزمینی به دلیل خشکسالی و بهره برداری بیش از حد سایر حوزه های آبخیز کشور و تهیه اطلس نهایی آن توصیه می شود. همچنین، لازم و ضروری است که با استفاده از مدل های متناسب در این زمینه وضعیت خشکسالی با نتایج و یافته های حاصله مقایسه شود. در نهایت، برای مقابله با این پدیده طبیعی توصیه می شود برنامه های کوتاه و بلندمدت در قالب راهکارهای توسعه سطح زیر کشت محصولات گلخانه ای، استفاده از ارقام مقاوم به خشکی و با راندمان مصرف آب بالا، توسعه سامانه های تحت فشار در آبیاری به جای سامانه های سنتی در باغ ها و مزارع و اجرای پروژه های موثر در افزایش ذخیره منابع آب آبیاری زیرزمینی و سطحی نظیر بندهای سنگ سیمانی، خاکی، پخش سیلاب در منطقه مورد مطالعه توصیه می شود.

    کلید واژگان: برداشت آب, تغییرات اقلیمی, توزیع مکانی, شاخص GRI, مدیریت منابع آب
    Seyed Masoud Soleimanpour *, S. Zandifar, O. Rahmati, M. Motamednia
    Introduction

    Currently, drought poses a significant threat to food security due to reduced rainfall and increased agricultural demand. Its impact is particularly severe in arid and semi-arid regions, where populations are more vulnerable. Drought affects groundwater systems by initially lowering water supply, followed by a decline in groundwater levels and discharge. Compared to other types of drought, characteristics such as duration, intensity, and frequency alter groundwater systems.

    Materials and methods

    Given the critical need for drought assessment and monitoring, this study investigated drought conditions in 12 areas within the Daranjir Watershed from 2002–2003 to 2017-2018. The watershed spans approximately 50,736.44 km² across Yazd and Kerman provinces, with elevations ranging up to 1,857.90 meters. Highlands cover 58.99% of the area, while plains cover 40.99%. Data on groundwater levels from observation wells were obtained from Iranian Water Resources Research Organization (Tamab) and regional water organizations in Yazd and Kerman provinces. Average monthly groundwater level values were then extracted from maps using inverse distance weighting interpolation in MATLAB. Groundwater drought conditions were subsequently calculated based on the Groundwater Resources Index (GRI) in MATLAB.

    Results and discussion

    The GRI index calculations revealed severe droughts in Daranjir, Bardsir, and Qaryeh al-Arab deserts, with deficits of 81.38, 77.75, and 75.66, respectively. Qaryeh al-Arab experienced the longest drought, spanning 121 months, indicating the area's high intensity and prolonged drought conditions compared to other study areas. Mild droughts were the most frequent after normal drought across all study areas based on GRI index class frequencies.

    Conclusions

    Due to insufficient and highly variable atmospheric precipitation, drought is inevitable, especially in arid and semi-arid climates. Understanding drought severity and its impact on ecosystems is crucial for effective watershed resource management and optimal resource utilization. Continuous monitoring of groundwater levels due to drought and preparation of a comprehensive atlas for other watersheds in the country are recommended. Additionally, comparing drought conditions using appropriate models is essential. Short and long-term strategies are advised to mitigate this natural phenomenon, such as expanding greenhouse crop cultivation, utilizing drought-resistant crop varieties with high water efficiency, adopting pressurized irrigation systems, and implementing infrastructure projects to enhance groundwater and surface water storage, such as cement dams, reservoirs, and floodwater spreading systems in the study area.

    Keywords: Climate Change, GRI Index, Spatial Distribution, Water Extraction, Water Resource Management
  • سید مسعود سلیمان پور*، مریم نعیمی، امید رحمتی، محبوبه معتمدنیا

    فرونشست زمین یک رخداد زمین شناسی است که بروز سایر بلایای ثانویه که می تواند بر تولید و زندگی انسان تاثیر منفی بگذارد را منجر می شود. افزایش برداشت از منابع آب زیرزمینی، فرونشست را به دنبال خواهد داشت که آخرین مرحله بیابان زایی محسوب می شود. لذا هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت بیابان زایی توسط مدل IMDPA بر اساس دو معیار آب زیرزمینی و فرونشست در حوزه آبخیز رفسنجان می باشد. به منظور ارزیابی شدت بیابان زایی توسط این مدل، از شاخص های افت سطح آب زیرزمینی، نسبت جذب سدیم و هدایت الکتریکی تحت معیار آب زیرزمینی و از شاخص میزان فرونشست به عنوان معیار فرونشست زمین استفاده شد. شاخص های مورد نظر پس از امتیازدهی و طبقه بندی، پهنه بندی شدند. معیار فرونشست، با استفاده از نقشه فرونشست تهیه شده از تصاویر ماهواره ای سنتینل 1 در سال آبی 1394-1395، مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس نقشه نهایی وضعیت بیابان زایی از هم پوشانی نقشه های معیار آب زیرزمینی و فرونشست زمین بر اساس میانگین هندسی معیارها به دست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که بر اساس معیار آب زیرزمینی میانگین هدایت الکتریکی، سدیم قابل جذب و افت سطح تراز آب، به ترتیب 4/9351، 28/12 و 54 سانتی متر با امتیازهای چهار، یک و چهار در وضعیت بیابان زایی خیلی شدید، کم و شدید قرار دارد. مطابق شاخص فرونشست، این میزان در منطقه بین هفت تا کم تر از یک سانتی متر در سال متغیر بوده است. بر اساس شدت بیابان زایی از منظر معیار آب زیرزمینی مشخص شد که حدود 74/2، 07/59، 15/37 و 02/1 درصد از این حوزه آبخیز در طبقه های کم، متوسط، شدید و خیلی شدید قرار دارد. در نهایت، شدت بیابان زایی بر طبق دو معیار، در سه طبقه کم، متوسط و شدید قرار می گیرد که بیش ترین سطح مربوط به شدت متوسط می باشد. نتایج این پژوهش منجر به شناخت دقیق معیار و شاخص های موثر در وقوع بیابان زایی در حوزه آبخیز مورد مطالعه شده است. این شناخت می تواند به عنوان ابزاری مناسب برای دستیابی به ارائه مدیریت مناسب و برنامه ریزی صحیح و اصولی برای جلوگیری از تسریع این پدیده مورد استفاده قرار گیرد.

    کلید واژگان: افت سطح آب زیرزمینی, تخریب زمین, فرسایش خاک, نسبت جذب سدیم, هدایت الکتریکی
    Seyed Masoud Soleimanpour*, Maryam Naeimi, Omid Rahmati, Mahboobeh Moatamednia
    Introduction

    Desertification in arid and semi-arid areas is an invisible and very dangerous phenomenon, and if it continues, it leads to the destruction of the land and the loss of renewable natural resources. Several factors play an effective role in the occurrence of desertification in a region, among which the phenomenon of land subsidence can be mentioned. Land subsidence is a geological process that occurs in a long-term balance and coordination between human activities and the hydrogeological environment. Today, land subsidence caused by the extraction of underground water has become a global problem, and it can even be the site of other hazards and threaten the society. The challenge of establishing a balance between groundwater consumption and land subsidence control is essential for sustainable development and curbing desertification. In order to meet their needs, including agriculture, industry and drinking, human societies depend on underground water sources and provide the required water through underground water. These conditions have become more severe in Iran due to its location in the arid and semi-arid belt, along with the improper distribution of rainfall with excessive extraction of underground water. In Iran, this phenomenon has extensive ecological, economic, social and environmental consequences due to the multiplicity, extent and complexity of the environmental and human factors that cause desertification. Hence, the precise monitoring and analysis of the intensity of desertification is of great importance for risk assessment and risk assessment. Therefore, it is necessary to know the criteria and indicators effective in the occurrence of desertification in order to achieve a model that can monitor the intensity of desertification in order to manage and plan the desert areas correctly and on principles. For this purpose, the aim of this research is to evaluate the state of desertification by IMDPA model based on two criteria of underground water and subsidence in the Rafsanjan watershed located in the northwest of Kerman province.

    Methodology

    In this research, two criteria of underground water and subsidence rate were used as key criteria to prepare the desertification intensity map. According to the available information and the goals of this research, the criteria of underground water were scored based on electrical conductivity indicators, sodium absorption ratio, and groundwater level drop. For the subsidence criterion, the subsidence rate index was used in the year 2014-2015. In the next stage, a weight between 1 and 4 was given to each index based on its effect on desertification. The weighting is linear and equal in proportion; So that value 1 is the best and value 4 is the worst weight. Zoning of the mentioned indicators was also done by geographic information system and interpolation methods. The subsidence criterion was evaluated using the subsidence map prepared from Sentinel 1 satellite images in the year 2014-2015. In the end, the final map of the desertification situation was obtained according to the IMDPA model and based on the geometric mean of the criteria.

    Results

    The average electrical conductivity measure in Rafsanjan watershed was 9351.4, which with a score of 4, is in a very severe desertification situation. Also, in terms of absorbable sodium, this watershed with an average of 12.28 and a score of 1, put it in a state of low desertification. In addition, according to the results of the groundwater quantity criterion based on the average level drop for the aquifer located in the Rafsanjan watershed, it was determined that the average drop of groundwater is about 54 cm with a score of 4, and is in a severe state of desertification. The subsidence of the aquifer located in the Rafsanjan watershed has varied from seven to less than one centimeter per year. Also, based on the average values, the average subsidence in the water year 1394-1395 in the region was in the low category with an average of -1.25 and a score of 1. Examining the areas with subsidence and the level of the drop in the underground water level showed that the drop in the underground water level can be considered as the main reason for the subsidence in the Rafsanjan aquifer. The overlap of three indicators of groundwater criteria, including: electrical conductivity, sodium absorption ratio and level drop, showed that 2.74, 59.07, 37.15 and 1.02 percent of Rafsanjan watershed are in low, medium, severe and There is a lot of desertification. Also, the overlap of the underground water and land subsidence criteria showed that the intensity of desertification is placed in three levels: low, moderate and severe, and the highest level corresponds to the moderate severity.

     Discussion & Conclusions

    Rafsanjan watershed is one of the critical areas of subsidence. For this purpose, it is very important to evaluate land degradation caused by subsidence and drop in the underground water level in the Rafsanjan watershed. The results of this research confirm that according to the underground water criteria, the average electrical conductivity, absorbable sodium, and the drop in the water level of the region are in very severe, low, and severe desertification. In addition, in terms of the intensity of desertification from the point of view of water quality, the region is located in low, medium, severe and very severe classes. Finally, the intensity of desertification according to the two investigated criteria (underground water and subsidence) is placed in three levels: low, medium and severe, and the highest level is related to moderate severity. The results of this research will create a clear horizon for managers and planners of the natural resources sector, which will lead to a precise understanding of the criteria and indicators effective in the occurrence of desertification in the region. In addition, it is suggested to identify other effective factors in the region and introduce them to the desired model for accurate estimation of this phenomenon.

    Keywords: Electrical Conductivity, Groundwater Level Drop, Land Degradation, Soil Erosion, Sodium Absorption Ratio
  • سید مسعود سلیمان پور*، پارسا حقیقی
    زندگی عشایری به عنوان اولین نظام اجتماعی باوجود نقش بسزایی که در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور دارند، با چالش های متعددی ازجمله نیاز آبی شرب، دام، زراعت و باغداری مواجه بوده است. بارندگی کم همراه با توزیع نامناسب زمانی و مکانی و افزایش تقاضا از مشکلات اساسی در مناطق عشایری است. از طرفی استحصال آب روشی است؛ که بیش از چندین هزار سال برای متمرکز کردن، جمع آوری و توزیع آب برای مصارف مختلف استفاده شده است. هدف از تحقیق حاضر معرفی روش های نوین و سنتی استحصال آب، مناسب مناطق ییلاقی و قشلاقی می باشد.  روش تحقیق، به صورت توصیفی- مروری و ابزار جمع آوری اطلاعات، اسناد و مدارک در ارتباط با موضوع است. جمع آوری اطلاعات تا آنجا ادامه داشت تا به مرحله اشباع در استخراج کلیدواژه های اصلی تحقیق و روش های نوین و سنتی استحصال آب رسید. موفقیت سامانه های استحصال آب به مقدار زیادی بستگی به معیارهای محیطی و طراحی فنی آن ها دارد؛ بنابراین هر یک از روش های نامبرده با توجه به شرایط اقلیمی مناطق ییلاقی و قشلاقی و طراحی فنی احداث هر یک از سازه ها، انتخاب شوند.
    کلید واژگان: خشک سالی, روش های سنتی و نوین استحصال آب, نیاز آبی, ییلاق و قشلاق
    Seyed Masoud Soleimanpour *, Parsa Haghighi
    As the first social system, nomadic life has faced many challenges, including the need for drinking water, livestock, agriculture, and horticulture, despite their significant role in the country's economic, social, and cultural development. Low rainfall with inappropriate time and place distribution and increasing demand are the main problems in nomadic areas. On the other hand, water extraction is a method; which has been used for more than several thousand years to concentrate, collect and distribute water for various purposes. The purpose of this research is to introduce new and traditional methods of water extraction, suitable for summer and winter areas. The research method is descriptive-review and the tool for collecting information, documents and documents related to the subject. The collection of information continued until we reached the saturation stage in extracting the main research keywords and new and traditional methods of water extraction. The success of water extraction systems depends a lot on their environmental criteria and technical design. Therefore, each of the mentioned methods should be selected according to the climatic conditions of summer and winter areas and the technical design of the construction of each of the structures.
    Keywords: Drought, Summer, winter areas, Traditional, new methods of water extraction, Water need
  • سید مسعود سلیمان پور*، پارسا حقیقی
    شناسایی، پیش بینی و مدیریت بحران در یک ساختار اقلیمی از اهمیت بالایی برخوردار است. مدل ها به عنوان ابزارهایی کاربردی برای درک سیستم های پیچیده و شبیه سازی و پیش بینی رفتارشان استفاده می شوند. ماشین های بردار پشتیبان یکی از روش های یادگیری نظارت شده است که از آن برای طبقه بندی و رگرسیون استفاده می شود. ماشین های بردار پشتیبان قادر به تشخیص الگوهای پنهان و پاسخ به تغییرات پیچیده در داده های اقلیمی هستند. در این مقاله ساختار روش ماشین های بردار پشتیبان و کاربرد آن در طبقه بندی داده های اقلیمی ارائه شده است. ویژگی های ساختار ماشین های بردار پشتیبان به انتخاب نوع تابع هسته مربوط است بنابراین در انتخاب نوع تابع هسته دقت کافی باید صورت گیرد و از طرفی تعیین مولفه اصلی در پیش بینی اقلیمی یک مرحله مهم در پیش بینی اقلیمی است تا با تعداد پارامترهای بهینه بهترین برازش بین داده های پیش بینی کننده و پیش بینی شونده صورت گیرد.
    کلید واژگان: ماشین های بردار پشتیبان, پیش بینی اقلیمی, توابع هسته, تعیین مولفه اصلی
    Seyed Masoud Soleimanpour *, Parsa Haghighi
    Identifying, predicting and managing crisis in a climate structure is of great importance. Models are used as practical tools for understanding complex systems and simulating and predicting their behavior. Support vector machines are one of the supervised learning methods used for classification and regression. Support vector machines are able to detect hidden patterns and respond to complex changes in climate data. In this article, the structure of the support vector machine method and its application in climate data classification are presented. The characteristics of the structure of support vector machines are related to the selection of the kernel function type, so sufficient care must be taken in the selection of the kernel function type And on the other hand, PCI in climate forecasting is an important step in climate forecasting in order to make the best fit between forecasting and predicted data with the optimal number of parameters.
    Keywords: support vector machines, climate forecasting, kernel functions, PCI
  • سید مسعود سلیمان پور*، سکینه لطفی نسب، امید رحمتی، محبوبه معتمدنیا
    به منظور پایش دقیق وضعیت منابع آب زیرزمینی و مدیریت بهینه آن ضروری است که نوسانات تراز سطح آب زیرزمینی و به دنبال آن، تاثیرپذیری کیفیت آب مورد ارزیابی قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نوسانات سطح تراز آب زیرزمینی بر کیفیت آن در حوزه آبخیز زرند واقع در استان کرمان انجام شده است. به همین منظور، ویژگی 14 پارامتر کیفی آب زیرزمینی از جمله غلظت کاتیون های سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم، غلظت آنیون های کلر، سولفات، کربنات و بی کربنات، نسبت جذب سدیم، درصد سدیم، سختی کل، کل مواد جامد محلول، اسیدیته و هدایت الکتریکی، طی بازه ی زمانی 82-1381 تا 98-1397 مورد ارزیابی قرار گرفت. با توجه به این که کیفیت آب زیرزمینی تحت تاثیر کمیت آن قرار می گیرد؛ تغییرات پارامترهای کیفی آب با توجه به سطح تراز سفره ی زیرزمینی بررسی شد. مطابق نتایج، رابطه ی خطی معنی داری میان EC و TDS با میزان R2 بالای 0/9 وجود دارد. پایش تغییرات شوری در طول زمان نشان داد که در بازه ی زمانی موردمطالعه، روند تغییرات شوری در این حوزه آبخیز، افزایشی بوده است. نمودار کموگراف به منظور بررسی رابطه ی میان پارامترهای کیفی و سطح تراز آب زیرزمینی نشان داد که آبخوان با 19/32 متر افت مواجه شده است که افزایش شوری 229/37 میکرو زیمنس بر سانتی متر را در پی داشته است. هم چنان که بررسی تغییرات شوری و سطح تراز آب به تفکیک سال، نشان دهنده ی رابطه ی منفی (0/007) میان دو پارامتر است و از لحاظ آماری قابل قبول نمی باشد. یافته های پژوهش حاضر می تواند اطلاعات مهمی را برای بهبود راهبردها مدیریت آب، برای اطمینان از مدیریت پایدار آب و استفاده ایمن ارایه دهد.
    کلید واژگان: بیلان آبی, سطح تراز, شوری آب, کیفیت آب, نمودار کموگراف
    Seyed Masoud Soleimanpour *, S. Lotfinasab, O. Rahmati, Mahbobeh Motamednia
    In order to closely monitor the state of groundwater resources and their optimal management, it is necessary to assess the fluctuations in groundwater levels, and then the influence of water quality. The current research was carried out with the aim of studying the fluctuations of groundwater level on its quality in Zarand watershed in Kerman province. For this purpose, the properties of 14 qualitative parameters of groundwater are studied, including the concentration of Na, K, Ca and Mg, the concentration of Cl-, So4, Co3-2 and HCO3 anions, SAR, sodium percentage, TH, TDS, pH and Ec for the area studied were assessed in the period from 2002-2003 to 2018-2019. Since the quality of groundwater depends on its quantity, changes in the quality parameters of water depending on the level of the aquifer were examined in the watershed. According to the results, there is a significant linear relationship between EC and TDS with R2 above 0.9. Monitoring salinity changes over time showed that the trend of salinity changes in this area increased over the studied period. To study the relationship between the qualitative parameters and the level of the groundwater table, the chemograph chart showed that the aquifer experienced a drop of 19.32 m, resulting in an increase in salinity of 229.37 µS/cm. The study of salinity and water level changes per year also shows a negative relationship (0.007) between the two parameters and is not acceptable from a statistical point of view. The results of this study can provide important information for the development of water management strategies and ensure sustainable management and safe use of water.
    Keywords: Water Balance, Level, Water Salinity, Water quality, Chemograph chart
  • سید مسعود سلیمان پور*، سکینه لطفی نسب، امید رحمتی، محبوبه معتمدنیا
    آب های زیرزمینی یک منبع اساسی و حیاتی برای انسان در سراسر کره زمین است. به همین منظور حفظ کیفیت آب های زیرزمینی و پایش مداوم تغییرات کیفی آن به دنبال توسعه ناپایدار جوامع انسانی امری ضروری می باشد. پژوهش حاضر باهدف ارزیابی و پهنه بندی کیفیت منابع آب زیرزمینی با تاکید بر مصارف شرب، کشاورزی و صنعت در حوزه آبخیز کرمان باغین استان کرمان انجام شده است. اطلاعات کیفیت شیمیایی منابع آب زیرزمینی از 1825 نمونه چاه های عمیق، نیمه عمیق، چشمه ها و قنات طی دوره آماری 17 ساله (1398-1381) دریافت شد. پارامترهای کیفی آب ازجمله کاتیون ها، آنیون ها، هدایت الکتریکی، مجموع املاح محلول، میزان اسیدیته آب، درصد سدیم، درصد سدیم جذبی، کربنات، نیترات، سولفات و کلر به تفکیک دوره های آماری 87-81، 92-88 و 97-93 تعیین شدند. درنهایت برای ارزیابی وضعیت کیفی آب و نوع مصرف منابع آب زیرزمینی ازلحاظ شرب، کشاورزی و صنعت، به ترتیب از نمودارهای شولر و ویلکاکس و شاخص های اشباع لانژلیه و پایداری رایزنر استفاده شد. نتایج کیفیت آب ازلحاظ شرب برای دوره های 87-1381، 92-1388 و 97-1393 در طبقه ی قابل قبول شولر با بیش ترین میزان  09/32 درصد قرار گرفتند. مطابق نمودار ویلکاکس، در اکثر دوره های موردبررسی و منابع سنجش کیفیت در کلاس C3-S1 قرار دارد؛ به عبارتی، آب این محدوده دارای کیفیت متوسط بوده و برای کشاورزی قابل استفاده می باشد. کیفیت خیلی شور نامناسب با میزان  90/52 درصد بیش ترین میزان داشته است. ازلحاظ مصرف صنعتی بر اساس دو شاخص، نتایج متفاوت بوده؛ بر طبق شاخص اشباع لانژلیه، اکثر منابع آب زیرزمینی تمایل به رسوب گذاری با بیش ترین میزان 89/52 درصد دارند درحالی که شاخص پایداری رایزنر، منابع آبی را رسوب گذار با میزان 39/97 درصد ارزیابی کرده است. پایش تغییرات مکانی و زمانی کیفیت آب های زیرزمینی چشم انداز روشنی را به مدیران و متخصصان برای تحلیل روند کیفیت و خطر آلودگی منابع آب ارایه می دهد.
    کلید واژگان: تغییرات زمانی و مکانی, رسوب گذاری, شاخص های کیفی آب, کیفیت آب
    Seyed Masoud Soleimanpour *, S. Lotfinasab, O. Rahmati, Mahbobeh Motamednia
    Ground waters is a vital resource for people around the world. For this reason, it is necessary to maintain the quality of ground waters and continuously monitor its quality changes due to the unstable development of human societies. The present study was conducted with the aim of assessment and zoning the quality of groundwater resources with an emphasis on drinking, agriculture and industry in the Kerman-Baghin watershed of Kerman province. From 1825 samples, information on the chemical quality of groundwater sources was obtained over a statistical period of 17 years (2002-2019). Water quality parameters such as cations, anions, EC, TDS, pH, sodium fraction, sodium fraction absorbed, CO2−3, NO−3, So-4, and Cl were determined separately for statistical periods 2002-2008, 2009-2013, and 2014-2019. Finally, to assess the quality of the water and the nature of the consumption of groundwater resources in relation to drinking water, agriculture and industry, Schuler's and Wilcox's diagrams and Langelier Saturation Index (LSI) and Reisner Sustainability Index (RSI) were used. Drinking water quality results for the periods 2002-2008, 2009-2013, and 2014-2019 are within Shuler's acceptable class. According to the Wilcox diagram, it is in the C3-S1 class in most study programs and quality measurement sources examined; In other words, the water in this area is of average quality and can be used for agriculture. Industrial consumption is based on two different indicators; according to LSI, most underground water sources are prone to sedimentation, while RSI rates the water sources as corrosively.
    Keywords: sedimentation, Temporal, Spatial Changes, Water quality, Water Quality Indicators
  • سید مسعود سلیمان پور*، امین صالح پور جم، جمال مصفایی، خیرالله نوروزی
    مقدمه و هدف

    یکی از خطرهای مهم طبیعی، فرونشست زمین است. این پدیده در ایران، با توجه به استخراج بی رویه ی منابع آب زیرزمینی به وفور مشاهده شده و متاسفانه مناطق بیش تری در معرض آن قرار می گیرند. ابزار DPSIR یا چارچوب نیروی محرک- فشار- وضعیت- اثر- پاسخ، ابزاری است که از روش رابطه های علت و معلولی میان فعالیت های انسانی و محیط زیست به توصیف مشکلات محیط زیستی می پردازد. این چارچوب، زمینه ای را فراهم می کند تا انواع شاخص های متفاوت با یکدیگر ترکیب شوند و نه تنها آثار محیط زیستی بلکه آثار اقتصادی و اجتماعی ناشی از از تغییرات در وضعیت زیست بوم ها را نیز در نظر می گیرد. هدف این پژوهش آن است که با استفاده از ابزار DPSIR، رابطه های علت و معلولی را برای مهم ترین مسایل و مشکلات خطر پدیده ی فرونشست زمین در یکی از دشت های مهم و بحرانی استان فارس (سیدان- فاروق) را بررسی و مناسب ترین پاسخ های مدیریتی و غیر مدیریتی را برای بهبود وضعیت فعلی ارایه نماید.

    مواد و روش ها

    ابتدا مشکلات دشت سیدان- فاروق مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، پرسش از کارشناسان و مراجعه به منطقه تعیین و بر همین اساس راه بردهای احتمالی مشخص شد. سپس از ابزار DPSIR،  به منظور شناسایی تحلیل رابطه های علت و معلولی بین عامل هایی که تعیین کننده ی مشخصه های تاثیرگذار بر فرونشست زمین در دشت هستند استفاده و جدول DPSIR برای خطر فرونشست زمین در این دشت تهیه شد. به منظور اولویت بندی و تعیین اهمیت مشکلات، فشارها و راه بردهای مدیریتی دشت از پرسش نامه با طیف لیکرت به عنوان ابزار سنجش استفاده و از 40 کارشناس خبره نظرسنجی شد. برای رتبه بندی گویه ها از آزمون فریدمن و برای بررسی پایایی پرسش نامه از روش آلفای کرونباخ با کاربرد نرم افزار SPSS نسخه ی 22 استفاده شد. سپس از آزمون فریدمن برای تجزیه ی واریانس دوطرفه از روش رتبه بندی و هم چنین مقایسه ی میانگین رتبه بندی گروه های مختلف با کاربرد نرم افزار SPSS انجام شد.

    نتایج و بحث:

    رتبه بندی گویه های مولفه ی نیروی محرک در دشت سیدان- فاروق استان فارس نشان داد اندازه ی میانگین رتبه ها از 1/86 تا 4/45 متغیر است. رتبه بندی گویه ها نشان دهنده ی تفاوت معنی دار گویه های مولفه ی نیروی محرک است، به طوری که گویه ی جمعیت با میانگین رتبه ی 4/45 و گویه ی توسعه ی صنایع با میانگین رتبه ی 1/86، به ترتیب امتیاز رتبه ی اول و پنجم را گرفتند. ازاین رو در دشت سیدان- فاروق در مولفه ی نیروی محرک، در تشدید خطر فرونشست زمین عامل های جمعیت، توسعه ی کشاورزی، توسعه ی باغ ها، تغییر اقلیم و توسعه ی صنایع، به ترتیب بیش ترین اولویت را داشتند. اندازه ی میانگین رتبه های مولفه ی فشار، از 1/25 تا 5/40 متغیر بود. تفاوت معنی داری در رتبه بندی گویه های مولفه ی فشار نشان داده شد، به طوری که گویه ی برداشت از سفره ی آب زیرزمینی در بخش کشاورزی با میانگین رتبه ی 5/40 و هم چنین گویه ی برداشت از سفره ی آب زیرزمینی در بخش خانگی با میانگین رتبه ی 1/25، به ترتیب امتیاز رتبه ی اول و ششم را گرفتند. ازاین رو در دشت سیدان-فاروق در مولفه ی فشار، در تشدید خطر فرونشست زمین، عامل های برداشت از سفره ی آب زیرزمینی در بخش کشاورزی، رعایت نکردن حقابه ی زیست محیطی آبخوان، کاهش بارندگی، برداشت از سفره ی آب زیرزمینی در بخش باغ ها، برداشت از سفره ی آب زیرزمینی در بخش صنایع و برداشت از سفره ی آب زیرزمینی در بخش خانگی، به ترتیب بیش ترین اولویت را داشتند. اندازه ی میانگین رتبه ها در مولفه ی پاسخ، از 2/35 تا 5/75 متغیر است. رتبه بندی در گویه های مولفه ی پاسخ نیز، نشان دهنده ی تفاوت معنی دار است، به طوری که گویه ی افزایش راندمان آبیاری با میانگین رتبه ی 5/75 و هم چنین گویه ی تغذیه ی نقطه ای آب در دشت با میانگین رتبه ی 2/35، به ترتیب امتیاز رتبه ی اول و ششم را گرفتند. بنابراین در مولفه ی پاسخ، در کاهش خطر فرونشست زمین در این دشت، به ترتیب عامل های افزایش راندمان آبیاری، تغییر الگوی کشت، کنترل برداشت چاه های مجاز، عملیات آبخوان داری، انسداد چاه های غیر مجاز، اقدام های فرهنگی و تغذیه ی نقطه ای آب در دشت، بیش ترین اولویت را داشتند.

    نتیجه گیری و پیشنهادها:

    بر منابع آبی دشت سیدان-فاروق پنج نیروی محرک (D)، باعث ایجاد شش فشار (P) شده اند که برداشت از سفره ی آب زیرزمینی در بخش کشاورزی و رعایت نکردن حقابه ی زیست محیطی آبخوان، مهم ترین آن ها بودند. فشارها به نوبه ی خود باعث ایجاد وضعیت (S) نابسامان (افت سطح سفره) در این دشت شده اند. این وضعیت دارای دو اثر (I) نامطلوب از بین رفتن زمین ها و آبخوان است. برای بهبود وضعیت ، هفت پاسخ مدیریتی (R) ارایه شد که افزایش راندمان آبیاری و تغییر الگوی کشت، مهم ترین آن ها بودند. در شرایط فعلی، امکان توقف فشارها میسر نیست؛ اما تعدیل و اصلاح آن ها باید به صورت ویژه مد نظر برنامه ریزان و مدیران قرار گیرد. شایان ذکر است در صورتی که اقدام به اصلاح این موارد نشود هم چنان فشارها (P) وجود دارد و منجر به شرایطی بحرانی تر از وضعیت (S) موجود و در نهایت، اثر (I) آن، از بین رفتن زمین ها، آبخوان ها و نابودی بیش از پیش منابع آب و خاک این دشت خواهد شد. با توجه به این که ساختار اجرایی مدیریت منابع طبیعی کشور بیش تر منطبق بر مولفه های فشار (P) و وضعیت (S) است؛ پیشنهاد می شود به شکل کاربردی و عملیاتی نسبت به تدوین پاسخ های مناسب (R)، اقدام شود. همچنین ضروری است به روی کرد پیشگیرانه در کاهش خطر فرونشست زمین توجه جدی شود؛ زیرا متاسفانه در کشور به این مهم توجه نشده است. بنابراین پیشنهاد می شود روی کرد پیشگیرانه ای مد نظر و اجرا قرار گیرد که نیروهای محرک (D) را هم درک کند و هم مانع از اجرای سیاست هایی شود که آن سیاست ها، سبب فشارها (P) شوند. به این منظور لازم است در این دشت سیاست های مربوط به گویه های مولفه ی پاسخ، با جدیت بیش تری پیگیری شده و در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های آینده مورد توجه بیش تری قرار گیرند.

    کلید واژگان: اولویت بندی, تحلیل علت و معلولی, فرونشست, مدیریت, DPSIR
    Seyed Masoud Soleimanpour *, Amin Salehpour Jam, Jamal Mosaffaie, Kheyrollah Noroozie
    Introduction and Objective

    One of the important natural hazards is land subsidence. This phenomenon has also been observed in Iran due to the indiscriminate extraction of underground water resources, and unfortunately, more areas are exposed to it. The DPSIR tool or Driving Force, Pressure, State, Impact, Response framework is a tool that describes environmental problems through cause and effect relationships between human activities and the environment. This framework provides a background to combine different types of indicators and considers not only the environmental effects but also the economic and social effects resulting from changes in the status of ecosystems. The purpose of this research is to present the cause and effect relationships for the most important issues and problems of the risk of land subsidence in one of the important and critical plains of Fars province (Seydan-Farooq) and the most appropriate management responses using the DPSIR tool. and provide non-management to improve the current situation.

    Materials and Methods

    First, the problems of Seydan-Farooq Plain were determined based on library studies, asking experts and referring to the region, and based on this, possible strategies were determined. Then, the DPSIR tool was used to identify the cause and effect relationship analysis between the factors that determine the characteristics affecting land subsidence in the plain, and the DPSIR table was prepared for the risk of land subsidence in this plain. In order to prioritize and determine the importance of the problems, pressures and management strategies of the plain, a Likert scale questionnaire was used as a measurement tool and 40 experts were surveyed. Friedman's test was used to rank the items and Cronbach's alpha method was used to check the reliability of the questionnaire using SPSS version 22 software. Then Friedman's test was used for two-way analysis of variance by ranking and also comparing the average ranking of different groups using SPSS software.

    Results and Discussion

    The ranking of the items of the driving force component in Seydan-Farooq plain of Fars province showed that the range of the average values of the ratings varies from 1.86 to 4.45. The ranking of the items shows a significant difference in the items of the driving force component, so that the item "Population" with an average rating of 4.45 and also the item "Development of Industries" with an average rating of 1/86, it has been ranked first and fifth respectively. Therefore, in the "driving force" component, according to the factors: population, agricultural development, garden development, climate change and industrial development, the highest priority in intensifying the risk of land subsidence in this plain. assigned Regarding the ranking of the pressure component items, the range of the difference in the average values of the ratings in the pressure component varies from 1.25 to 5.40. The ranking of the items showed a significant difference in the items of the pressure component, so that the item "withdrawal from the underground water table in the agricultural sector" with an average rating of 5.40 and also the item "withdrawal from "Underground water table in the domestic sector" with an average rating of 1.25 has been ranked first and sixth respectively. Therefore, in the "pressure" component, according to the factors: withdrawal from the underground water table in the agricultural sector, failure to comply with the environmental rights of the aquifer, decrease in rainfall, withdrawal from the underground water table in the garden sector, From the underground water table in the industrial sector and the withdrawal from the underground water table in the domestic sector, they have assigned the highest priority in intensifying the risk of land subsidence in this plain. The average values of the ranks in the response component vary from 2.35 to 5.75. The ranking in the items of the response component also shows a significant difference, so that the item "increasing irrigation efficiency" with an average rating of 5.75 and also the item "nutrition" Point of water in the plain" with an average rating of 2.35 has taken the first and sixth place, respectively. Therefore, in the "response" component, in the order of the factors: increasing irrigation efficiency, changing the cultivation pattern, controlling the harvesting of authorized wells, aquifer operations, blocking unauthorized wells, cultural measures and spot nutrition. Water in the plain has the highest priority in reducing the risk of land subsidence in this plain.

    Conclusion and Suggestions :

    Five driving forces (D) have caused six pressures (P) on the water resources of this plain, the most important of which are "withdrawal from the underground water table in the agricultural sector" and "not respecting the environmental rights of the aquifer". are The pressures, in turn, have created a disordered (S) situation (dropping of the water table) in this plain. This situation has two adverse effects (I) "land destruction" and "aquifer destruction". In order to improve the situation, seven management responses (R) were presented, the most important of which are "increasing irrigation efficiency" and "changing the cultivation pattern". In the current situation, it is not possible to stop the pressures; However, their adjustment and modification should be specially considered by planners and managers. It is worth mentioning that if these cases are not corrected, there will still be pressures (P) and will lead to more critical conditions than the existing situation (S) and finally, its effect (I), destruction of lands, aquifers. and the destruction of water and soil resources of this plain will be more. Due to the fact that the executive structure of the country's natural resources management is more in line with the components of pressure (P) and situation (S); It is suggested to develop suitable, practical and operational answers (R). It is also necessary to pay serious attention to the preventive approach in reducing the risk of land subsidence; Because, unfortunately, this matter has not been paid attention to in the country. Therefore, it is suggested to consider and implement a preventive approach that both understands the driving forces (D) and prevents the implementation of policies that cause pressure.

    Keywords: Cause, effect analysis, DPSIR, Fars, land subsidence, management, Prioritization
  • حسن مقیم*، سید مسعود سلیمانپور، مهرسا محسنی
    سدهای ذخیره ای آب به عنوان سازه های راهبردی هر کشور به شمار می آیند. یکی از مسایلی که همواره در خصوص این گونه سدها مطرح است، موضوع فرسایش خاک در حوزه آبخیز آن ها و انتقال رسوب ایجادشده به مخزن سدها می باشد. سد چشمه عاشق نی ریز در استان فارس، یکی از این سدهاست. به منظور سیاست گذاری و برنامه ریزی در راستای حفاظت خاک در حوزه آبخیز این سد و جلوگیری از تولید و انتقال رسوب به مخزن آن، مطالعات فرسایش و رسوب و برآورد آن ها به منظور طراحی و اجرای اقدامات حفاظتی مناسب برای اولین بار در این حوزه آبخیز با مدل های RUSLE و MPSIAC و هم چنین روش تحلیل منطقه ای انجام گردید. نتایج این پژوهش نشان داد، بر اساس مدل های MPSIAC  و  RUSLE میزان رسوب ویژه به ترتیب 1/58 و 3/17 تن در هکتار در سال برآورد شده است. با توجه به اینکه نتیجه به دست آمده از روش تحلیل منطقه ای بر مبنای ایستگاه گوزون میزان رسوب ویژه 3/5 تن در هکتار در سال برآورد گردیده است، می توان نتیجه گرفت برآورد به دست آمده از مدل RUSLE به میزان محاسبه شده از روش تحلیل منطقه ای نزدیک تر است. ازاین رو، می توان گفت برای برآورد میزان رسوب و اقدامات حفاظت خاک آتی در حوزه آبخیز سد چشمه عاشق، نتایج به دست آمده از مدل RUSLE نسبت به مدل MPSIAC از کارآمدی بیش تری برخوردار است.
    کلید واژگان: رسوب, رسوب دهی, کارایی مدل, مدل های فرسایشی, معادله جهانی فرسایش خاک, نسبت تحویل رسوب
    Hassan Moghim *, S.M. Soleimanpour, M. Mohseni
    Water storage dams are considered as strategic constructions of every country. The issue of soil erosion in the watershed of the mentioned dams and the transfer of produced sediment to the reservoir of the dams is one of the issues that is always raised regarding these types of dams. Cheshme Ashegh dam in Fars province is one of the mentioned dams. In the present study, erosion and sediment studies and estimation has been carried out for the first time in this watershed by RUSLE and MPSIAC models as well as the regional analysis method for the aim of design and implementation of suitable conservation measures as well as making policy and plan for soil conservation in the watershed of the dam and preventing the production and transfer of sediment to its reservoir. The results of this research showed that, based on the MPSIAC and RUSLE models, the amount of special sediment is estimated by 1.58 and 3.17 ton/ha/y, respectively. Considering that the result obtained from the regional analysis method based on Gozoon station, the amount of special sediment is estimated by 3.5 ton/ha/y, it can be said that the result of the estimation obtained from the RUSLE model is closer to the amount calculated from the regional analysis method. Therefore, it can be said that the results obtained from the RUSLE model are more efficient than the MPSIAC model for estimating the amount of sediment and future soil conservation measures in the Cheshme Ashagh Dam watershed.
    Keywords: Erosion model, Model efficiency, Sediment delivery ratio, Sediment yield, Universal soil loss equation
  • ایمان صالح*، امید رحمتی، سید مسعود سلیمان پور، مجید خزایی، صمد شادفر
    در این مطالعه به ارزیابی کارایی مدل GARP در پیش بینی احتمال وقوع فرسایش آبکندی در حوزه آبخیز آبگندی استان کهگیلویه و بویراحمد پرداخته شده است. پس از بازدیدهای میدانی، تعداد 81 آبکند به وسیله GPS و دوربین نقشه برداری ثبت و نقشه پراکنش فرسایش آبکندی در منطقه مورد مطالعه در محیط نرم افزار ArcGIS تهیه شد. هم چنین متغیرهای ارتفاع، شیب زمین، جهت شیب، فاصله از جاده، فاصله از جریان های سطحی، کاربری اراضی، خاکشناسی، سنگ شناسی، تراکم زهکشی و شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI) به عنوان متغیرهای اثرگذار بر وقوع فرسایش آبکندی، انتخاب شده و در فرآیند مدل سازی به عنوان متغیرهای مستقل در وقوع فرسایش آبکندی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مدل  سازی وقوع فرسایش آبکندی در نرم افزار Desktop Garp اجرا شد و برای اعتبارسنجی نتایج پیش بینی، منحنی تشخیص عملکرد نسبی (ROC) و آماره مهارت صحیح (TSS) مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد بیش ترین احتمال وقوع فرسایش آبکندی در بخش مرکزی حوضه متمرکز شده است و با حرکت به سمت قسمت های مرزی به ویژه جنوب شرق حوضه، از میزان این احتمال کاسته می شود. معیارهای ارزیابی دقت 0/97=ROC و 0/84=TSS نیز نشان دهنده عملکرد عالی مدل گارپ در پیش بینی احتمال وقوع فرسایش آبکندی در آبخیز آبگندی است.
    کلید واژگان: حفاظت خاک, شاخص رطوبت توپوگرافی, کاربری اراضی, مدل یادگیری ماشینی
    Iman Saleh*, Omid Rahmati, Seyed Masoud Soleimanpour, Majid Khazaei, Samad Shadfar
    The present study has evaluated the efficiency of GARP model in forecasting the probability of gully erosion occurrence in Abgendi basin, Kohgiluye & Boyerahmad province. After field visits, 81 gullies were recorded by GPS and surveying camera, then the map of gully erosion distribution was prepared in ArcGIS environment. Variables of elevation, slope, slope direction, distance to road, distance to surface streams, land-use, pedology, lithology, drainage density and Topographic Wetness Index (TWI) were selected as the factors affecting the occurrence of gully erosion and used as independent variables in the modelling process. The modelling of gully erosion occurrence was accomplished using Desktop Garp software. Also, Receiver Operating Characteristic (ROC) and True Skill Statistic (TSS) were used for validation of the prediction results. The results indicated that, the most likely probability of gully erosion occurrence is concentrated in the central part of the basin, and it is reduced by moving towards the border parts especially southeast of the basin. Accuracy evaluation criteria ROC=0.97 and TSS=0.84 also indicate excellent performance of the GARP model in forecasting the probability of gully erosion in Abgendi basin.
    Keywords: Land-use, Machine learning model, Soil conservation, Topographic Wetness Index
  • سید مسعود سلیمان پور*، مجید صوفی، حجت الله کشاورزی

    اغلب طرح های آبخیزداری با هدف مهارکردن فرسایش خاک و سیلاب، و کاستن از پی آمدهای مخرب ناشی از آن ها تهیه و اجرا می شود. بنابراین ارزیابی تاثیر آن ها یکی از ضروری ترین و مهم ترین پیش نیازهای موفقیت است. در این پژوهش تاثیر ساخت بند خاکی بر مهار فرسایش خندقی از دیدگاه آبخیزنشینان در آبخیز مزایجان زرین دشت، در جنوب استان فارس ارزیابی شد. پرسش نامه یی با 32 پرسش از یک طیف 5 گزینه یی لیکرت تهیه، و در مصاحبه ی حضوری با 200 نفر از آبخیزنشینان پر کرده شد. پاسخ ها از دیدگاه ویژگی های جمعیت شناختی (جنسیت و شغل) با نرم افزار SPSS (نسخه ی 16) تجزیه و تحلیل شد. یافته های این پژوهش نشان داد که 38/3 % از زنان، 32/7 % از مردان، و 47/3 % از کشاورزان زمین دار باور داشتند که ساخت بند خاکی باعث بهترشدن منطقه و بهبود شرایط زندگی شده است. 59/6 % از زنان، 60/8 % از مردان، و 69/1 % از کشاورزان زمین دار ارزیابی مثبتی از تاثیر ساخت بند خاکی بر مهار فرسایش خندقی داشتند. بیش ترین درصد اندازه ی موافقت با انجام فعالیت های مشابه در منطقه در  59/5 % از زنان، 60/1 % از مردان، و 69/1 % از کشاورزان زمین دار بود. برپایه ی نگاه مثبت و تجربه ی ملموس آبخیزنشینان این منطقه در اثرگزاری ساخت بند خاکی، پیشنهاد می شود برای ترویج طرح های آبخیزداری، برنامه ریزی برای آن ها، اجرای آن ها، و بهره برداری و نگه داری از آن ها تلاش جدی شود.

    کلید واژگان: آبخیزنشینان, بند خاکی, فرسایش خندقی, مزایجان
    Seyed Masoud Soleimanpour *, Majid Soufi, Hojatolah Keshavarzi

    Most watershed management projects are designed and implemented with the aim of controlling soil erosion and floods, reducing their destructive consequences. Therefore, evaluating their impact is one of the most essential and important prerequisites for success. The present study evaluated the of the effect of earth dam construction on gully erosion control from the perspective of watershed residents in Mazayjan Zarrinudasht watershed located in the south of Fars Province. A questionnaire consisting of 32 questions from a range of 5 Likert options was prepared, and filled with a face-to-face interview with 200 watershed residents. Responses were analyzed in terms of demographic characteristics (gender and occupation) by SPSS software (version 16). Findings showed that 38.3% of women, 32.7% of men, and 47.3% of farmers with land believed that the construction of earth dam has improved the region and the living conditions. 59.6% of women, 60.8% of men and 69.1% of farmers with land had a positive evaluation of the effect of earth dam construction on gully erosion control. 59.5% of women, 60.1% of men and 69.1% of farmers with land had the highest percentages of agreeing to similar activities in the region. It is suggested that considering the positive view and tangible experience of the watershed residents of this region in the effectiveness of the construction of the earth dam, serious efforts be made to promote, plan, implement, operate and maintain watershed management projects.

    Keywords: Earthen dam, gully erosion, Mazayjan, watershed residents
  • سید مسعود سلیمان پور*، حمید غلامی، امید رحمتی، صمد شادفر

    فرسایش شدید خاک، تهدیدی جدی برای مدیریت پایدار سرزمین و استفاده از منابع آب و خاک در بسیاری از نقاط جهان است. به منظور کنترل فرسایش های ورقه ای، شیاری، خندقی و آبراهه ای و کاهش رسوب تولیدی ناشی از آنها در خروجی حوضه های آبخیز، لازم است به شناسایی سهم منابع تولیدکننده رسوب آنها پرداخت تا اقدامات حفاظتی با موفقیت بیشتری انجام شود. یکی از متداول ترین روش هایی که در سال های اخیر از آن به منظور تعیین سهم منابع مختلف رسوب استفاده شده، روش انگشت نگاری رسوب است. هدف از این پژوهش، بررسی سهم منابع تولیدکننده رسوب ناشی از فرسایش های ورقه ای، شیاری، خندقی و آبراهه ای با استفاده از این روش در حوضه آبخیز نی ریز واقع در شرق  استان فارس به کمک نمونه برداری از رسوب نهشته شده در بستر است؛ بنابراین از هر نوع از رسوبات فرسایش های ورقه ای، شیاری، خندقی، آبراهه ای، آبراهه اصلی درون حوضه و منطقه خروجی حوضه آبخیز، ده نمونه (در مجموع شصت نمونه) برداشت شد. به منظور تعیین ردیاب های بهینه نیز از دو آزمون دامنه و تحلیل تشخیص چند متغیره استفاده شد و با استفاده از مدل کولینز و همکاران، سهم هر یک از منابع مختلف رسوب به دست آمد. سپس فقدان قطعیت مرتبط با سهم منابع بالقوه رسوبات، با استفاده از روش شبیه سازی مونت کارلو با اطمینان 95 درصد در نرم افزار MATLAB محاسبه شد. به منظور ارزیابی نتایج حاصل از مدل چند متغیره ترکیبی، از نکویی برازش (GOF) پیشنهادی توسط کولینز و همکاران استفاده شد. یافته های این پژوهش نشان داد که چهار ردیاب (Zr، Al، Sn و Lu) به عنوان ردیاب های بهینه نهایی انتخاب شدند. به علاوه میزان سهم فرسایش های خندقی، ورقه ای، شیاری و آبراهه ای به ترتیب برابر با 21/45، 07/3، 16 و 72/35 درصد از کل فرسایش های اتفاق افتاده در این حوضه آبخیز بود. در این پژوهش، کارایی روش انگشت نگاری رسوب به عنوان روشی موفق و موثر در تعیین منابع رسوبات اثبات شد؛ زیرا چهار ردیاب بهینه توانستند 95 درصد منابع رسوب را به درستی طبقه بندی و جداسازی کنند. همچنین با توجه به مقدار 8869/0 GOF نیز دقت بالای مدل را تایید کرد.

    کلید واژگان: انگشت نگاری, رسوب, شبیه سازی, فرسایش, مونت کارلو
    Seyed Masoud Soleimanpour*, Hamid Gholami, Omid Rahmati, Samad Shadfar
    Introduction

    Severe soil erosion is a serious threat to the sustainable management of land and the use of water and soil resources in many parts of the world. In order to control erosion of sheet, rill, gully, and stream bank erosions and to reduce the resulting sediment at the outlet of watersheds, it is necessary to identify the share of sources that produce their sediment to make protective measures more successful. One of the most common methods that has been used in recent years to determine the share of different sources of sediment is the sediment fingerprinting method.

    Methodology

    The purpose of this study is to investigate contribution of sheet, rill, gully and stream bank erosions in sediment production by using sediment fingerprinting method in Neyriz watershed, located in East of Fars province, with the help of sampling of sediment deposited in the bed. From each type of sediments, sheet, rill, gully and stream bank erosions, the main waterway within the basin and the outlet area of ​​the watershed, 10 samples (60 samples in total) were collected. In order to determine the optimal tracers, two tests of "domain" test and "multivariate detection analysis" were used. Furthermore, by using the model of Collins et al., the share of each of the different sources of sediment was obtained. Then, the uncertainty related to the share of potential sources of sediments was calculated using the Monte Carlo simulation method with 95% confidence in MATLAB software. In order to evaluate the results of the hybrid multivariate model, the Goodness of Fit (GOF) proposed by Collins et al. was used.

    Results

    Based on the range test, among the 51 tracers measured in the samples, twelve tracers (Ag, Ba, Be, Eu, Mn, Ni, Ta, Tb, Th, Tm, W, and Zn) are found as tracer’s non-conservative variables were identified, and these detectors were discarded in other statistical tests such as Kruskal-Wallis and discriminant analysis function. The results of the Kruskal-Wallis test showed that among the 39 tracers that passed the range test, sixteen tracers (Al, Ca, Co, Cr, Er, Fe, Gd, Lu, Mo, Na, Nd, Pb, Pr, S , Sc and Zr) with significance at one percent level (p ≤ 0.01), and 9 tracers (Cu, Ga, Hf, Ho, La, Sn, Sr, Y and Yb) with significance at five percent level (p ≤ 0.05) is that in total, these 25 detectors had a significant level and could separate sources; while fourteen tracers (As, Ce, Cs, Dy, K, Li, Mg, Nb, P, Rb, Sm, Te, Ti and V) were not statistically significant, these tracers were deleted from the DFA statistical test. In the first step of the DFA test, the Zr detector, the second step of Zr and Al detectors (with Wilkes lambda from 0.717 to 0.244), the third step of Al, Zr and Fe detectors (with Wilks lambda from 0.39 to 0.057), the fourth step of Zr, Al, Fe and Sn detectors (with Wilkes-lambda 0.362 to 0.04), the fifth step of Zr, Al, Fe, Sn and Lu detectors (with Wilkes-lambda 0.233 to 0.03) and the sixth step Zr, Al, Sn and Lu tracers (with Wilks lambda 0.289 to 0.045) were entered into the model. Based on the obtained results, among the 25 tracers that passed the Kruskal-Wallis test, five tracers (Al, Fe, Lu, Sn and Zr) were entered into the DFA test step by step. In the third stage, iron tracer (Fe) was added to the model and in the sixth stage, it was removed from the DFA test. In general, four Zr, Al, Sn and Lu tracers were selected as the final optimum tracers. These four detectors were able to correctly classify 95% of sediment sources. The findings of this research, which were obtained by using Monte Carlo simulation and the combined multivariable model and evaluating their results using GOF, showed the contribution of gully, sheet, rill and stream bank erosion to the order is equal to 45.21, 3.07, 16 and 35.72% of the total erosions that have occurred in this watershed. Also, considering the GOF value of 0.8869 and mentioning that the closer this value is to one, the more accurate the results of the model is true in this research and this analysis also confirms the high accuracy of the model.

    Discussion & Conclusions

    In this study, the efficiency of sediment fingerprinting method was proved as a successful and effective method to determine sediment sources because the first and most important stage of the sediment source method is to choose a suitable combination of tracers that can isolate sediment sources, and this was done correctly in this research. Also, Monte Carlo uncertainty confidence levels showed that the scope of this uncertainty is large (0.8869) and therefore, it shows a greater lack of certainty on different sources of sediment production. Determining the share of four types of erosion in the Neyriz watershed and placing the share of gully erosion as the most important type of erosion in the production of productive sediments in it shows the importance of controlling erosions, especially gully erosion, with emphasis on biological plans.

    Keywords: Fingerprint, Sediment, Simulation, Erosion, Monte Carlo
  • تیمور تیموریان، علی اکبر نظری سامانی*، سادات فیض نیا، خالد احمدآلی، سید مسعود سلیمان پور
    فرسایش خندقی (آبکندی) یکی از مهم ترین نوع های فرسایش آبی است که به دلیل تاثیرهای درون منطقه یی و برون منطقه یی، نقش زیادی در ویرانی و نابودی توان تولید سرزمین دارد. تهیه ی نقشه ی مکانی احتمال رخ داد فرسایش خندقی برای مدیریت مناسب تر کاربری زمین با هدف کاهش تخریب زمین در منطقه های آماده ی رخ داد خندق کارآیی زیادی دارد. پراکنش این فرسایش در ایران و گستردگی عامل ها و فرآیندهای موثر بر ایجاد آن، مانعی بزرگ در ایجادکردن مدلی فراگیر برای پیش بینی رخ داد آن در مقیاس بزرگ است. هدف از این تحقیق تهیه کردن نقشه ی احتمال رخ داد فرسایش خندقی با مدل یادگیری ماشینی بیشینه ی آنتروپی در استان فارس است. در این پژوهش از متغیرهای مرتبط با ویژگی های زمینی و به ویژه خاک بهره گیری شد. سطح زیر منحنی ویژگی عامل گیرنده بیش از 90% به دست آمد، که نشان می دهد مدل به خوبی توانست فرسایش خندقی را با داده ها ارزیابی کند. برپایه ی یافته های آزمون جک نایف، متغیرهای احتمال روی داد افق R، عمق خاک، درصد قطعه های درشت دانه، پی اچ در محلول کلرید پتاسیم، و درصد ذره های لای بیش ترین تاثیر را در مدل سازی فرسایش خندقی داشت. نقشه ی توزیع مکانی احتمال رخ داد خندق، نقشه ی حساسیت زمین ها به فرسایش خندقی است. بر پایه ی یافته ها بیش ترین حساسیت به فرسایش خندقی در جنوب استان فارس است. نقشه ی تهیه شده در این تحقیق می تواند نقشه ی پایه برای آمایش سرزمین، مدیران و مهندسان شهرسازی، راه سازی، منابع طبیعی و کشاورزی باشد.
    کلید واژگان: استان فارس, فرسایش خندقی, مدل بیشینه ی آنتروپی
    Teimur Teimurian, Aliakbar Nazari Samani *, Sadat Feiznia, Khaled Ahmadaali, Seyed Masoud Soleimanpour
    Gully erosion is one of the most important types of water erosion, which has a great role in the destruction of land production capacity due to intra-regional and extra-regional effects. Preparing a spatial map of the possibility of gully erosion for better management of land use with the aim of reducing land degradation in areas prone to gully occurrence is very efficient. The distribution of this erosion in Iran and the extent of factors and processes affecting its creation have been a major obstacle in creating a comprehensive model for predicting its occurrence on a large scale. The purpose of this study is to prepare a map of the probability of gully erosion using the machine learning model of maximum entropy in Fars province. In this research, it has been tried to use variables related to terrestrial characteristics, especially soil. According to the results, the area under the ROC curve is above 90%, which shows that the model has been able to evaluate the gully erosion in the study area using the studied data. According to the results of the Jaknaev test, the variables of R horizon probability, soil depth, percentage of coarse grains, pH, and silt particles have the greatest impact on modeling moat erosion in the study area. The spatial distribution map of the occurrence of the gully is a map of land susceptibility to gully erosion. Based on the findings, the highest sensitivity to gully erosion is related to the south of Fars province. The map prepared in this research can be used as a basic map for land management, managers and engineers of urban planning, road construction, natural resources, and agriculture.
    Keywords: Fars province, gully erosion, Maximum Entropy
  • محمدجواد روستا*، سید مسعود سلیمان پور، مریم عنایتی، مجتبی پاک پرور
    مقدمه و هدف

    افزایش کربن آلی خاک نه تنها، باعث ترسیب کربن جوی می شود بلکه اغلب، فرایندها و ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک را بهبود می بخشد. این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر نوع پوشش گیاهی و ویژگی های شیمیایی خاک بر میزان کربن آلی خاک در سال 1398 در عرصه های پخش سیلاب ایستگاه کوثر واقع در دشت گربایگان فسا (استان فارس) انجام شد. پخش  سیلاب برای تغذیه ی آبخوان ها از سال 1361 در پهنه  ای به وسعت 2034 هکتار در این دشت اجرا شده است.

    مواد و روش ها

    کاربری های مورد بررسی عبارت بودند از: جنگل دست کاشت آکاسیا (Acacia salicina Lindl.)، جنگل دست کاشت اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.)، مرتع دست کاشت آتریپلکس [Atriplex lentiformis (Torr.) (Wats.)] و مرتع طبیعی که همگی از طریق پخش سیلاب آبیاری می شوند. با نمونه برداری مرکب در سه تکرار از خاک زیر پوشش کاربری های مختلف (عمق 30-0 سانتی متر)، 13 ویژگی شامل: اسیدیته ی گل اشباع (pH)، قابلیت هدایت الکتریکی عصاره ی اشباع (ECe)، کربنات کلسیم، درصد کربن آلی، درصد نیتروژن کل، نسبت C/N، فسفر و پتاسیم قابل جذب، سدیم، کلسیم و منیزیم عصاره ی اشباع، کلسیم+منیزیم و نسبت جذب سدیم (SAR)، اندازه گیری و محاسبه شدند. پس از اطمینان از نرمال بودن داده ها به وسیله ی آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، داده های به دست آمده در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی، تجزیه و تحلیل شده و میانگین ها با آزمون توکی در سطح پنج درصد مقایسه شدند.

    یافته ها

    نتایج تحلیل واریانس داده ها نشان داد که از میان متغیر های بررسی شده، تاثیر تیمار (نوع پوشش گیاهی) بر تمام ویژگی ها (به جز SAR) در سطح یک و پنج درصد معنی دار شده است. برای ارایه ی مدل، از روش رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد متغیرهای نسبت C/N، نیتروژن کل و ECe، بر میزان کربن آلی خاک موثر هستند و 99/7 درصد از تغییرات آن را توجیه می کنند. با توجه به ضرایب استاندارد شده در معادله ی رگرسیون، به ازای افزایش هر واحد نسبتC/N ، مقدار 0/939 واحد و به ازای هر واحد نیتروژن کل، مقدار 0/338 واحد و با افزایش هر واحد EC، مقدار 0/109 واحد به میزان کربن آلی افزوده می شود.

    نتیجه گیری

    در مجموع، شناخت عوامل موثر بر ذخیره ی کربن آلی در خاک، می تواند باعث ارایه ی راهکارهای مدیریتی مناسب برای افزایش میزان کربن آلی و توسعه ی ظرفیت ذخیره ی کربن در خاک شده، حاصل خیزی خاک را بهبود بخشیده و اثرات منفی تغییر اقلیم را تا حد زیادی کاهش دهد.

    کلید واژگان: ایستگاه کوثر, پخش سیلاب, کربن آلی, پوشش گیاهی, ویژگی های شیمیایی خاک
    MohammadJavad Rousta*, Seyed Masoud Soleimanpour, Maryam Enayati, Mojtaba Pakparvar
    Introduction and Objective

    Enhancing the soil organic carbon (SOC), not only sequesters the atmospheric CO2, but also often improves the processes and soil physical, chemical and biological properties. This investigation with the aim of evaluating vegetation cover and soil chemical properties on SOC was carried out in 2019 in the flood spreading fields of Kowsar station located in Gareh-Bygone Plain (Fasa, Fars Province). Flood spreading for feeding aquifers has been carried out since 1982 in an area of 2034 ha in this plain.

    Material and Methods

    Land uses included Acaci (Acacia salicina Lindl), Eucalyptus (Eucalyptus camaldulensis Dehnh), Atriplex ([Atriplex lentiformis (Torr.) (Wats.)]) Plantation and natural rangeland, all of which are irrigated by flood spreading. By sampling of soils (depth 0-30 cm) in three replications in mentioned land uses, 13 characteristics: pH, ECe, CaCO3, SOC, TN, C/N, P, K, Na, Ca, Mg, Ca+Mg, SAR were measured and determined. After confirming the normality of the data by Kolmogorov-Smirnov test, the obtained data were analyzed in a randomized complete block design (RCBD) and the means were compared with Tukey test at p<0.05.

    Results

    The analysis of variance showed that the effect of treatment (vegetation cover) on the all studied variables, except SAR was significant at p<0.01 and p<0.05.  Stepwise regression method was used to present the model. The results showed that C/N, TN, and ECe affect the amount of SOC and explain 99.7% of the changes in SOC. According to the standardized coefficients in the regression equation, for each unit increase of C/N ratio, the value of 0.939 units and for each unit of TN, the value of 0.338 units and with the increase of each EC unit, the value of 0.109 units is added to the SOC.

    Conclusion

    In general, recognizing the factors affecting the organic carbon storage in the soil, can provide appropriate management strategies to increase the organic carbon content and develop carbon storage capacity in the soil, improve soil fertility and mitigate the negative effects of climate change to a great extent.

    Keywords: Flood spreading, Kowsar station, Organic carbon, Soil chemical properties, Vegetation cover
  • سید مسعود سلیمان پور*، احمد حاتمی، غلامرضا قهاری

    مبنای اصلی پژوهش های بوم شناختی، شناسایی دقیق پوشش گیاهی است. زیرا عامل موثری در سنجش و ارزیابی وضعیت کنونی و پیش بینی وضعیت آینده منطقه می باشد و نقش بسزایی در مدیریت صحیح و علمی خواهد داشت. به این منظور، در این پژوهش اقدام به معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در حوزه آبخیز بردکل واقع در شمال غرب شیراز شد. نتایج نشان داد تعداد 127 گونه گیاهی متعلق به 34 خانواده و 102 جنس در این حوزه آبخیز وجود دارند. خانواده Asteraceae با 24 گونه، خانواده Fabaceae با 17 گونه و خانواده Poaceae با 15 گونه، به ترتیب در رده های اول تا سوم قرار دارند. از نظر شکل زیستی، 48 گونه تروفیت، 34 گونه همی کریپتوفیت، 18 گونه کامفیت، 14 گونه ژیوفیت و 13 گونه فانروفیت شناسایی شدند. نتایج بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان مستقر در این حوزه آبخیز نیز نشان داد 122 گونه گیاهی که معادل 96/07 درصد از کل گونه ها می باشند به صورت تک ناحیه ای یا چند ناحیه ای در ناحیه رویشی ایرانی- تورانی استقرار دارند.

    کلید واژگان: بردکل, پراکنش جغرافیایی, شکل زیستی, گیاه, فلور
    Seyed Masoud Soleimanpour *, Ahmad Hatami, GholamReza Ghahari

    The main basis of ecological research is the accurate identification of vegetation. Because it is an effective factor in measuring and evaluating the current situation and predicting the future situation of the region and will play an important role in proper and scientific management. For this purpose, in this study, the flora, life form and chorothype of plants in Bardkal watershed located in the northwest of Shiraz were introduced. The results showed 127 plant species which belong to 34 families and 102 genera. There are species in this watershed. The largest families Asteraceae with 24 species, Fabaceae with 17 species and Poaceae with 15 species, are in the first to third ranks, respectively. In terms of life form, 48 species of Therophytes, 34 species of Hemichryptophytes, 18 species of Camophytes, 14 species of Geophytes and 13 species of Phanerophytes were identified. The results of Chorothype plants in this watershed also showed that 122 plant species, which is equivalent to 96.07% of the total species, are located in a single-zone or multi-zone in the Iran-o-Turanian region.

    Keywords: Bradkal, Chorothype, Life form, Plant, Flora
  • محمدجواد روستا*، سید مسعود سلیمان پور، مریم عنایتی، مجتبی پاک پرور
    مقدمه و هدف

    تغییر کاربری اراضی عامل اصلی ایجاد تغییرات در ذخیره ی کربن آلی و نیتروژن خاک و چرخه ی جهانی کربن است. بررسی تغییرات ایجاد شده در میزان ذخیره ی کربن آلی و نیتروژن خاک، پس از جنگل کاری و مرتع کاری همراه با سامانه ی پخش سیلاب در اراضی شنی دشت گربایگان فسا واقع در جنوب شرقی استان فارس، هدف این پژوهش بود.

    مواد و روش ها

    از کاربری های جنگل دست کاشت آکاسیا، اوکالیپتوس، آتریپلکس و مرتع در دو وضعیت با پخش سیلاب و بدون پخش سیلاب، در مجموع 45 نمونه ی مرکب خاک از عمق 30-0 سانتی متری برداشت شد و درصد کربن آلی و نیتروژن کل خاک در آزمایشگاه اندازه گیری گردید. سپس، میزان ذخیره ی کربن و نیتروژن محاسبه شد و ارزش اقتصادی آن ها با روش مالیات بر کربن تعیین گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار SAS به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی، تجزیه و تحلیل شده و میانگین ها با آزمون دانکن در سطح 5 درصد مقایسه شدند.

    یافته ها

    نتایج نشان داد اثر پخش سیلاب بر درصد کربن آلی و میزان ذخیره ی کربن آلی در خاک در سطح یک درصد معنی دار شده، بر درصد نیتروژن کل معنی دار نگردیده ولی اثر آن بر میزان ذخیره ی نیتروژن در سطح پنج درصد معنی دار شده است. تاثیر کاربری (نوع پوشش گیاهی) بر همه این شاخص ها در سطح یک درصد معنی دار گردیده است. اثر متقابل پخش سیلاب و کاربری بر درصد کربن آلی و میزان ذخیره ی نیتروژن خاک در سطح یک درصد معنی دار شده ولی تاثیر آن بر میزان ذخیره ی کربن و درصد نیتروژن کل معنی دار نشده است. میزان ذخیره ی کربن آلی در خاک کاربری های آکاسیا، اوکالیپتوس، آتریپلکس و مرتع، به ترتیب از 10/23، 22/49، 12/03 و 6/21 مگاگرم در هکتار در شرایط بدون پخش سیلاب، به ترتیب به 23/14، 40/23، 24/12 و 13/96 مگاگرم در هکتار در شرایط پخش سیلاب افزایش یافت. پخش سیلاب بر این عرصه ها، ارزش اقتصادی ذخیره ی کربن و نیتروژن را به ترتیب به میزان 53/59، 48/00، 75/46 و 43/52 درصد افزایش داد.

    نتیجه گیری

    به طور میانگین، پخش سیلاب باعث افزایش 54/31 درصدی ارزش اقتصادی مجموع ذخیره ی کربن و نیتروژن در خاک گردید.

    کلید واژگان: اوکالیپتوس, پخش سیلاب, دشت گربایگان, ذخیره ی کربن, ذخیره ی نیتروژن
    MohammadJavad Rousta*, Seyed Masoud Soleimanpour, Maryam Enayati, Mojtaba Pakprvar
    Introduction and objective

    Land use change is a major factor in changes in soil organic carbon and nitrogen storage and the global carbon cycle. The aim of this study was to investigate the changes in soil organic carbon and nitrogen storage after afforestation and rangeland cultivation along with flood spreading.

    Material and Methods

    This investigation was carried out on the sandy lands of Gareh-Bygone Plain of Fasa located at southeastern of Fars province. A total of 45 soil composite samples were collected from Acacia, Eucalyptus, Atriplex and Planted Range from a depth of 0-30 cm in two conditions with and without flood spreading. The organic carbon and the total nitrogen content were measured in laboratory. Then, the amount of carbon and nitrogen storage was calculated and their economic value was determined by carbon tax method. The data were analyzed using SAS software as a factorial experiment in a completely randomized block design and the means were compared with Duncan's test at p<0.05.

    Results

    The results showed that the effect of flood spreading on the percentage of organic carbon and the amount of organic carbon storage in the soil was significant at the p<0.01, not significant on the percentage of the total nitrogen, but its effect on the amount of nitrogen storage at the p<0.05 was significant. The effect of land use (vegetation type) on all these indices were significant at the p<0.01. The interaction effect of flood spreading and land use on the percentage of organic carbon and soil nitrogen storage at the p<0.01 was significant, but its effect on the amount of carbon storage and the percentage of total nitrogen was not significant. The amount of organic carbon storage in the soils of Acacia, Eucalyptus, Atriplex and Range, from 10.23, 22.49, 12.3 and 6.21 Mg/ha in conditions without flood spreading, respectively, increased to 23.14, 40.23, 24.12 and 13.96 Mg/ha in flood spreading conditions. The spread of floods on these land uses increased the economic value of carbon and nitrogen storage equal to 53.59, 48.00, 75.46 and 43.52 percent, respectively.

    Conclusion

    On average, flood spreading increased the economic value of total carbon and nitrogen storage in the soil equal to 54.31%.

    Keywords: Carbon storage, Eucalyptus, Flood spreading, Gareh Bygone Plain, Nitrogen storage
  • سید مسعود سلیمان پور*، احمد حاتمی، غلامرضا قهاری، حمید حسینی مرندی، حجت الله کشاورزی

    مارن ها به عنوان حساس ترین ساختار در برابر فرسایش و هوازدگی نقش عمده ای در رسوب زایی حوزه های آبخیز دارند. یکی از روش های موثر برای مهار و احیاء این اراضی، استقرار پوشش گیاهی است. با توجه به اهمیت این موضوع، این پژوهش اقدام به شناسایی گیاهان مناسب به منظور حفاظت و تثبیت مارن ها در حوزه آبخیز تنگ سرخ استان فارس نموده است. نتایج نشان داد 108 گونه گیاهی متعلق به 29 خانواده و 88 جنس در این حوزه آبخیز وجود دارند. شکل زیستی گیاهان به ترتیب شامل تروفیت (12/36 درصد)، همی کریپتوفیت (07/24 درصد)، کامفیت (59/17 درصد)، ژیوفیت (11/11 درصد) و فانروفیت (11/11 درصد) بودند. پراکنش جغرافیایی گیاهان نشان داد 55 گونه با کوروتیپ اختصاصی ناحیه رویشی ایران- تورانی، بیش ترین فراوانی (93/50 درصد) را به خود اختصاص داده است. با توجه به ویژگی های گیاه شناسی شامل: تراکم، فراوانی، وضعیت تاج پوشش و ریشه و ریزوم، مقدار لاشبرگ تولیدی، شکل رویشی، شیوه تکثیر و طول عمر، 30 گونه (77/27 درصد)، 38 گونه (19/35 درصد) و 40 گونه (04/37 درصد)، به ترتیب در رتبه های اول تا سوم به منظور تثبیت و حفاظت از مارن ها در این حوزه آبخیز معرفی شدند. با توجه به ویژگی های گیاهی و شرایط منطقه، توصیه می شود نسبت به استقرار و تکثیر گونه هایی مانند: گون شوشی، گون بادکنکی، گون پنبه ای، درمنه کوهی، پیچک شاخه خاری، پیچک کاسه صاف، بادام کوهی، کلاه میرحسن کوه بمو، استپی ریش دار و شیرین بیان در نواحی تحت پوشش مارن در این حوزه آبخیز اقدام شود. هم چنین با توجه به بهره برداری های بی رویه انجام شده در این اراضی، لازم است برنامه ریزان و مدیران دستگاه های اجرایی، نسبت به حفاظت از این عرصه ها با کنترل و مدیریت بیش تر چرای دام اقدام نمایند تا فرصت تجدید حیات، زادآوری، و بقای گونه های گیاهی ارزشمند در این حوزه آبخیز فراهم آید.

    کلید واژگان: پراکنش جغرافیایی, شکل زیستی, فرسایش, گونه گیاهی, مارن
    Seyed Masoud Soleimanpour *, Ahmad Hatami, Gholam Reza Ghahari, Hamid Hosseini Marandi, Hojatollah Keshavarzi
    Introduction

    Marls as the most sensitive geological structure against erosion and weathering have a major role in sediment yield of watersheds. Due to the lack of vegetation or sparse pattern of vegetation cover in the Marl Formations; by identifying suitable plants and establishing and propagating them in these areas, the amount of erosion can be reduced. it is difficult to carry out the implementation of erosion control structures in Marl lands due to their mechanical properties; therefore, erosion control using biological measures is necessary and this requires accurate identification of species diversity. Due to the importance of this issue, suitable plants for the conservation of marls were identified in the Tanghesorkh Watershed of Fars Province.

    Materials and Methods

    Eleven points with dominance and the presence of marl outcrops were selected as sampling points. The sampling method for studying vegetation in these areas was based on physiognomic-floristic method and using transects and plot methods. Samples were collected in early autumn 2019, late winter 2019 and spring and summer 2020 and using valid scientific methods and plant species were identified. Also, biological form, longevity, vegetation form and chorology were determined. Then, different plant characteristics (density, frequency, canopy and root and rhizome status, amount of litter produced, generation method and longevity) and ranking of plants were studied in order to stabilize and protect the marl soils.

    Results and Discussion

    Around 108 plant species belonging to 29 families and 88 genera were identified. Asteraceae family with 18 species, Papilionaceae family with 17 species and Poaceae family with 13 species, are in the first to third ranks, respectively, and 16.67, 15.74 and 12.03% of the number of species to allocate them. In terms of longevity, 40 annual species (16 species of grass and 24 species of forb) and 68 species of perennials (8 species of grass, 30 species of forb, 18 bushes, 2 trees and 10 shrubs) were identified. A total of 37.04 and 62.96% of the total species accounted for plant. Life form included therophyte (36.12%), hemicryptophyte (24.07%), camphite (17.59%), geophyte (11.11%) and phanerophyte (11.11%). 55 species with a specific chorotype specific to the Iran-Turani vegetation zone had the highest frequency (50.93%). According to botanical characteristics, 30, 38, and 40 species in the first to third ranks for conservation of marl in this watershed were introduced.

    Conclusion

    Species such as Astragalus susianus, Astragalus faciculifolious, Astragalus gossypinus, Artemisia Aucheri, Convolvuvlus acathocladus, Convolvuvlus leiocalycinus, Amygdalus scoparia, Acantholimon asphodelinum, Stipa barbata and Glycyrrhiza glabra is recommended for the establishment and reproduction of in marl-covered areas in this watershed. Also, due to the irregular exploitation of these lands, it is necessary to protect these areas by controlling and managing livestock grazing. Therefore, this conservation provides opportunities for regeneration and survival of valuable plant species in this watershed.

    Keywords: Chorology, Erosion, Life Form, Plant Species. Marl
  • محمدجواد روستا*، مجتبی پاک پرور، سید مسعود سلیمان پور، مریم عنایتی

    به دلیل تاثیر ویژگی های خاک و نوع کاربری زمین بر مقدار ذخیره کربن در خاک و کاهش اثرهای منفی تغییر اقلیم، این پژوهش با هدف ارزیابی کردن تاثیر ویژگی های فیزیکی خاک و نوع کاربری زمین بر مقدار کربن آلی خاک در عرصه های پخش سیلاب دشت گربایگان فسا (ایستگاه کوثر) در سال 1399 انجام شد. کاربری های بررسی شده جنگل دست کاشت آکاسیا (Acacia salicina Lindl.)، جنگل دست کاشت اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.)، مرتع دست کاشت آتریپلکس (Atriplex lentiformis (Torr.) Wats.)، و مرتع طبیعی بود که همگی با پخش سیلاب آبیاری می شود. افزون بر این، مرتع  بی پخش سیلاب تیمار شاهد گرفته شد. با نمونه برداری در سه تکرار از عمق 30-0 سانتی متری خاک کاربری های گوناگون (15 نمونه مرکب) درصدهای شن، لای، رس و رطوبت اشباع خاک، جرم مخصوص ظاهری و حقیقی، درصد تخلخل، نسبت پوکی و مقدار کربن آلی سنجیده شد. داده ها در قالب طرح کاملا تصادفی تحلیل آماری شد، و میانگین ها با آزمون دانکن در تراز 5% مقایسه شد. نتیجه ی تحلیل پراش داده ها نشان داد که از میان متغیر های بررسی شده، تاثیر تیمار کاربری زمین بر درصد شن، لای، لای+رس، رطوبت اشباع، و تخلخل، جرم مخصوص ظاهری، و نسبت پوکی و کربن آلی در تراز 1%، و بر درصد رس در تراز 5% معنی دار شد. مقایسه میانگین کربن آلی در کاربری های گوناگون نشان داد که در جنگل اوکالیپتوس با 1/68 % بیش ترین، و در کاربری شاهد با 0/14 % کم ترین است. تفاوت آماری درصد کربن آلی در کاربری آکاسیا با آتریپلکس و مرتع معنی دار نشد. برای دست یافتن به مدل روش وایازی گام به گام به کار برده شد. ویژگی های فیزیکی خاک و نوع کاربری متغیرهای مستقل، و مقدار کربن آلی متغیر وابسته گرفته شد. نتیجه نشان داد که لای 77/0 % از تغییر کربن آلی را توجیه می کند. بر پایه ی روش تجزیه به مولفه های اصلی، با در نظر گرفتن دو محور اول حدود 91/70 % از تغییر توجیه پذیر بود، به طوری که محور اول 69/71 % و محور دوم 22/91 % از تغییر را توجیه کرد. نوع کاربری 91/40 %، شن 84/30 %، و جرم مخصوص ظاهری 82/70 % با کربن آلی همبستگی منفی نشان داد، در حالی که رطوبت اشباع 90/30 %، لای+رس 84/80 %، تخلخل 80/70 %، نسبت پوکی 79/10 %، لای 78/50 %، و رس 78/50 % با کربن آلی خاک همبستگی مثبت نشان داد.

    کلید واژگان: ایستگاه کوثر, پخش سیلاب, کربن آلی, مدل ذخیره کربن, ویژگی های فیزیکی خاک
    Mohammad Javad Rousta *, Mojtaba Pakparvar, Seyed Masoud Soleimanpour, Maryam Enayati

    Soil properties and land use affect the soil carbon content and reduce the adverse effects of climate change. This study aims to assess the effect of some physical properties of soil and land use on the amount of soil organic carbon content (SOC) and model development to estimate the amount of SOC. This investigation was carried out in 2020 in the areas of flood spreading in of Fasa (Kowsar station). Land uses included acacia (Acacia salicina Lindl.), eucalyptus (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.), atriplex (Atriplex lentiformis (Torr.) Wats.) plantation, and natural rangeland, all of which are irrigated by flood spreading. By sampling in three replications of the soil of different land uses from the depth of 0-30 cm (15 composite samples), percentage of sand, silt, clay, silt+clay, percentage of soil saturation moisture (SP), bulk density (BD), particle density (PD), porosity percentage (PS), void ratio (VR) and SOC were determined. Obtained data were statistically analyzed in a complete randomized design and the means were compared with the Duncan test at P<0.05. The analysis of variance showed that the effect of land use (PT) on the percentage of sand, silt, silt + clay, SP, BD, PS, VR, and SOC has been significant at P<0.01, and the clay, at P<0.05. Comparison of the means of SOC in different land uses showed that the Eucalyptus forest, with 1.68%, has the highest value and the control with 0.14% organic carbon has the lowest value. There was no statistically significant difference between the SOC in Acacia forest, Atriplex, and rangeland. Stepwise regression analysis was used to present the model. Soil physical properties and land use were considered as independent variables and SOC was considered as a dependent variable. The results showed that the variable of silt explains 77.00% of the changes in organic carbon. Based on the principal component analysis (PCA) method, according to the specific values, considering the first two axes, about 91.70% of the changes can be explained. Considering the first axis, 69.71% and considering the second axis, 21.99% of the changes are justifiable. The PT, with 91.40%, sand with 84.30%, BD, 82.70%, showed a negative correlation with SOC. While the SP had 90.30%, percentage of clay+silt had 84.80%, PS, 80.70%, VR, 79.10%, silt, 78.50%, clay, 78.50%, had a positive correlation with SOC.

    Keywords: Carbon stock model, Flood spreading, Kowsar Station, Organic carbon, soil physical properties
  • سید مسعود سلیمان پور*، حمیدرضا پیروان، غلامرضا قهاری، احمد حاتمی، حمید حسینی مرندی

    در این پژوهش، نمونه های گیاهی پس از جمع آوری، با استفاده از منابع علمی موجود شناسایی شدند و با بررسی ویژگی های مختلف گیاهی شامل: تراکم، فراوانی، وضعیت   تاج پوشش، ریشه و ریزوم، مقدار لاشبرگ تولیدی، شکل رویشی، شیوه ی تکثیر و طول عمر، اولویت بندی گیاهان، به منظور تثبیت و حفاظت از مارن ها انجام گردید. بر اساس نتایج به دست آمده 34، 59 و 61 گونه ی گیاهی، به ترتیب در اولویت اول تا سوم به منظور تثبیت و حفاظت از مارن ها در این حوزه ی آبخیز معرفی شدند.  به طوری که لازم است به ترتیب: نسبت به تکثیر و استقرار گونه های بوته ای، درختچه ای، درختی، علفی و گندمی چندساله، و علفی و گندمی یک ساله در این اراضی اقدام گردد. همچنین با توجه به ویژگی های گیاه شناسی و خصوصیات طبیعی منطقه و تاکید بر این نکته که علاوه بر مساله ی فرسایش پذیری و تولید رسوب، اراضی مارنی عمدتا دارای نفوذپذیری ناچیز و رطوبت ناکافی به منظور استقرار و رشد گیاهان در خود هستند؛ توصیه می شود نسبت به استقرار و تکثیر گونه هایی مانند گون شوشی، گون پنبه ای و درمنه ی کوهی در نواحی تحت پوشش مارن در این حوزه ی آبخیز اقدام شود. زیرا با مدیریت و استقرار این گونه ها، علاوه بر حفاظت خاک، فرصت زادآوری و حفظ این گونه های گیاهی ارزشمند فراهم خواهد شد.

    کلید واژگان: تثبیت, شکل رویشی, فرسایش, گونه های گیاهی, مارن
    Seyed Masoud Soleimanpour*, HamidReza Peyrowan, GholamReza Ghahari, Ahmad Hatami, Hamid Hosseini Marandi

    In this study, plant samples were identified using available scientific sources and by examining various plant characteristics including: density, frequency, canopy status, roots and rhizomes, amount of litter produced, vegetative form, propagation method and longevity, priority plants were classified in order to stabilize and protect the marls. According to the results, 34, 59 and 61 species, respectively, in the first to third priority in order to stabilize and conservation marls in these watershed were introduced. It is necessary to reproduce and establish bush, shrub, tree, forb and perennial grass species, and annual grass and forb species in these lands, respectively. Also, considering the botanical characteristics and natural characteristics of the region and emphasizing that in addition to the issue of erodibility and sediment production, marl lands are mainly low permeability and insufficient moisture for the establishment and growth of plants; It is recommended for the establishment and reproduction of species such as: Astragalus susianus Boiss.، Astragalus gossypinus Fisch. and Artemisia Aucheri Boiss. Take action in the areas covered by marl in this watershed. Because with the management and establishment of these species, in addition to soil conservation, the opportunity to reproduce and preserve these valuable plant species will be provided.

    Keywords: Stabilization, vegetative form, erosion, plant species, marl
  • سید مسعود سلیمان پور*، غلامرضا قهاری، امین صالح پور جم، محمودرضا طباطبایی، محمد هدایت فرد

    پژوهش های چند ساله ی اخیر نشان داده است که اجرای طرح های آبخیزداری بدون مشارکت و همراهی مردم چندان موفق نبوده و موجب ناکارآمدی برنامه ها در حفاظت از حوزه های آبخیز شده است. به منظور حل این معضل، اولویت بندی شاخص ها و زیرشاخص های موثر بر عدم مشارکت مردمی، گامی اصولی در چرخه ی مدیریت حوزه های آبخیز است؛ به طوری که شناخت عوامل موثر و اولویت بندی آن ها منجر به مشارکت حداکثری ساکنان حوضه شود. با توجه به این هدف، در این پژوهش اقدام به اولویت بندی عوامل موثر بر عدم مشارکت بهره برداران در طرح های آبخیزداری در حوزه ی آبخیز چیکان و مورزیان سپیدان واقع در شمال غرب استان فارس شده است. جامعه ی آماری این پژوهش با استفاده از فرمول کوک ران به تعداد 51 نفر از بهره برداران (ساکنان این حوضه) بودند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه مشتمل بر چهار شاخص و دوازده زیرشاخص با طیف لیکرت استفاده شد. با استفاده از نرم افزار SPSS (نسخه ی 23) اهمیت شاخص ها و زیرشاخص ها توسط آزمون t مشخص شد و به منظور اولویت بندی شاخص ها و زیرشاخص های موثر، از آزمون ناپارامتری فریدمن استفاده شد. نتایج نشان داد در اولویت بندی شاخص ها از دیدگاه بهره برداران به ترتیب شاخص های"اقتصادی"، "اجتماعی"، "آموزشی- ترویجی" و "طراحی- اجرایی" به عنوان شاخص های موثر و در اولویت بندی زیرشاخص ها، به ترتیب "عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح ها و اهداف مربوطه" و "عدم توجه به سازمان های غیر دولتی (سمن ها) در برنامه ریزی های آبخیزداری" دارای بیشینه و کمینه ی اولویت در عدم مشارکت در طرح های آبخیزداری در این حوزه ی آبخیز تعیین شدند. لازم است به منظور مشارکت بهره برداران در طرح های آبخیزداری، نسبت به حل مسایل "اقتصادی" ایشان و تدوین برنامه ی جامع آموزش و ترویج، اقدامات عملی صورت گیرد.

    کلید واژگان: آبخیزداری, بهره برداران, پرسش نامه, مشارکت
    Seyed Masoud Soleimanpour*, Gholam Reza Ghahari, Amin Salehpour Jam, Mahmoud Reza Tabatabaei, Mohammad Hedayatfard

    Researches in recent years have shown that the implementation of watershed management projects without the participation of the public has not been successful and has led to the inefficiency of projects in watershedchr('39')s protection. In order to solve this problem, prioritizing the indexes and sub-indexes affecting the non-participation of people is a fundamental step in the watershed management cycle, so that identifying the effective factors and prioritizing them will lead to maximum participation of the watershed residents. According to this goal, in this research, prioritization of effective factors was done on non-participation in watershed management projects from the exploiters viewpoint in Chikan and Morzian Sepidan watershed located in northwest of Fars province. The statistical population of this research was 51 exploiters (stakeholders) using Cochran formula. A questionnaire consisting of four indices and twelve sub-indices with Likert scale was used for data collection. The significance of indices and sub-indices was determined by SPSS software (version 23) using t-test and the Friedman nonparametric test was used to prioritize the effective indices and sub-indices. The results showed that in the prioritization of indicators from the beneficiarychr('39')s point of view "economic", "social", "educational-promotion" and "design-executive" indices were the effective factors, respectively and in sub-index "lack of training of basin residents on related plans and objectives" and "lack of attention to Non-Governmental Organizations (NGO) in watershed planning", had the highest and lowest priority in non-participation in watershed planning, respectively. In order to sustainable participation of exploiters in watershed management projects, it is necessary to solve the "economic" problems of beneficiaries and develop a comprehensive program of training and promotion of practical actions.

    Keywords: Watershed Management, Exploiters, Questionnaire, Participation
  • غلامرضا قهاری، سید مسعود سلیمان پور*، امین صالح پور جم، علی اکبر نوروزی، غلامعلی نکوئیان

    منطقی ترین راهکار برای حفظ منابع طبیعی، مشارکت همه جانبه ی مردم است. این مساله ضمن کاهش هزینه های اجرایی، ضامن موفقیت و اجرای موثرتر طرح ها خواهد بود. به این منظور، پژوهش حاضر اقدام به شناسایی و اولویت بندی شاخص ها و زیرشاخص های موثر بر موانع مشارکت پایدار جوامع روستایی در طرح های آبخوان داری از دیدگاه بهره برداران در حوزه ی آبخیز بیشه زرد استان فارس نموده است. جامعه ی آماری این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 83 نفر از بهره برداران و ساکنان این حوضه بودند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه مشتمل بر چهار شاخص و دوازده زیرشاخص با طیف لیکرت استفاده شد. با استفاده از نرم افزار SPSS (نسخه ی 23) اهمیت شاخص ها و زیرشاخص ها توسط آزمون t مشخص شد و به منظور اولویت بندی شاخص ها و زیرشاخص های موثر، از آزمون ناپارامتری فریدمن استفاده شد. نتایج نشان داد در اولویت بندی  شاخص ها از دیدگاه بهره برداران به ترتیب شاخص های "آموزشی-ترویجی"، "طراحی-اجرایی"، "اجتماعی" و "اقتصادی" با میانگین رتبه های 9/75، 9/49، 6/98 و 5/93 به عنوان شاخص ای موثر، و در اولویت بندی زیرشاخص ها به ترتیب "عدم توجه به نیروی محلی در اجرای طرح ها (اشتغال زایی)" و "دیربازده بودن طرح ها" با میانگین رتبه  های 11/40 و 5/74 دارای بیشینه و کمینه ی اولویت در موانع مشارکت در طرح های آبخوان داری در این حوزه ی آبخیز تعیین شدند. این یافته نشان دهنده ی آن است که در صورتی که وضعیت اشتغال در این حوزه ی آبخیز حل شود؛ مردم حاضرند نسبت به صرف زمان در به نتیجه رسیدن طرح ها اقدام کنند. پیشنهاد می شود مدیران عرصه های منابع طبیعی نسبت به برنامه ریزی و انجام فعالیت های آموزشی-ترویجی کاربردی مرتبط با مباحث منابع طبیعی و آبخوان داری اقدام نمایند.

    کلید واژگان: پرسش نامه, شاخص, طرح های آبخوان داری, مشارکت
    Gholam Reza Ghahari, Seyed Masoud Soleimanpour*, Amin Salehpour Jam, Ali Akbar Noroozi, Gholam Ali Nekooeian

    Engaging people to conserve natural resources is the most rational way. This by reducing the running costs will guarantee the success and implementation of the projects more effectively. For this purpose, the present study was conducted to identify and prioritize the effective indices and sub-indices on the lack of sustainable participation of rural communities in aquifer management projects from the beneficiarychr('39')s viewpoint in Bishezard watershed of Fars province. In this research, 83 stakeholders and residents of the watershed was chosen as statistical population using Cochran formula. To collect data, a questionnaire consisting of four indices and twelve sub-indices with Likert scale was used. The significance of indices and sub-indices was determined by SPSS software (version 23) using t-test and the Friedman nonparametric test was used to prioritize the effective indices and sub-indices. The results showed that in the prioritization of indices from the beneficiarychr('39')s point of view "educational-promotion", "design-executive", "social" and "economic" indices were ranked with an average of 9.75, 9.49, 6.98 and 5.93 as effective indicators, respectively and in sub-indices, "Lack of attention to local force in project implementation (employment)" and "Late-yielding projects" with an average of 11.40 and 5.74 had the highest and lowest priority in non-participation in aquifer management projects, respectively. This finding indicates that if employment is resolved in this watershed, people are willing to take the time accomplish projects. It is recommended that managers of natural resources plan and implement practical training and promotion activities related to natural resources and aquifer management issues.

    Keywords: Aquifer Management Project, Index, Participation, Questionnaire
  • محمدجواد روستا*، کوکب عنایتی، سید مسعود سلیمانپور، کورش کمالی

    ذخیره کربن به وسیله جنگل های طبیعی، جنگل های دست کاشت، مراتع و خاک مناسب ترین راهکار کاهش کربن اتمسفری است. این پژوهش در سال 1397 با هدف ارزیابی تاثیر پخش سیلاب بر میزان زی توده و ذخیره کربن در اندام های مختلف درختان در جنگل های دست کاشت اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis) و آکاسیا (Acacia salicina) در ایستگاه کوثر واقع در دشت گربایگان فسا انجام شد. پس از کف برکردن درختان، اقدام به جداسازی تنه، شاخه ها و برگ ها شد. علاوه بر این، میزان لاشبرگ تولید شده در سایه انداز درختان مورد بررسی نیز جمع آوری و توزین شد. پس از آن، نمونه های خشک شده به وسیله آسیاب برقی پودر شدند و میزان کربن آلی موجود در نمونه ها شامل تنه، شاخه، برگ و لاشبرگ، به روش خاکستر کردن در کوره الکتریکی اندازه گیری شد. داده های به دست آمده در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی تجزیه و تحلیل شده و میانگین ها با آزمون توکی در سطح 5 درصد مقایسه شدند. نتایج نشان داد برگ ها کمترین میزان زی توده و ذخیره کربن و تنه بیش ترین میزان زی توده و ذخیره کربن را به خود اختصاص داده اند. علاوه بر این، مشخص شد در جنگل دست کاشت اوکالیپتوس (نوار اول)، بیش ترین کربن به میزان 187/56 تن در هکتار به صورت بافت های زنده گیاهی شامل تنه، شاخه و برگ و به شکل لاشبرگ ذخیره شده است. با توجه به این که هر تن کربن معادل با 3/67 تن گاز دی  اکسید کربن است، می توان نتیجه گرفت که مقدار 688/34 تن گاز دی اکسید کربن موجود در هوا در اندام های  مختلف گیاه و در لاشبرگ به صورت ماده آلی ذخیره شده است. در صورتی که در آکاسیا، میزان ذخیره کربن، 72/81 و معادل دی اکسید کربن ذخیره شده، 21/267 تن در هکتار بود. ارزش اقتصادی-زیست  محیطی این مقدار کربن ذخیره شده، به ترتیب معادل 78/5 و 24/2 میلیارد ریال در هکتار محاسبه شد. با توجه به 32 سال پخش سیلاب در این عرصه  ها، هر هکتار از عرصه جنگل اوکالیپتوس و آکاسیا به طور متوسط سالانه به ترتیب، 21/51 و 8/35 تن گاز دی  اکسید کربن موجود در هوا را به صورت ماده آلی ذخیره کرده اند. از این نظر، جنگل دست کاشت اوکالیپتوس نقش بیش تری در کاهش آلودگی هوا ایفاء نموده است. ارزش زیست محیطی اکسیژن تولید شده در جنگل اوکالیپتوس و آکاسیا (به ترتیب 0/47 میلیارد ریال و 74/52 میلیون ریال) نیز به ارزش زیست محیطی کاهش دی اکسید کربن اضافه شده و جمع ارزش  کارکرد اقتصادی آن ها به ترتیب معادل 6/25 و 2/32 میلیارد ریال می گردد. بنابراین، توسعه روش جنگل کاری با اوکالیپتوس در مناطق مستعد پخش سیلاب با شرایط مشابه، از منظر ذخیره کربن دارای توجیه اقتصادی بیش تری بوده و پیشنهاد می گردد.

    کلید واژگان: ایستگاه کوثر, تغییر اقلیم, ذخیره کربن, فارس, گازهای گلخانه ای
    Mohammad Javad Rousta*, Kowkab Enayati, Seyed Masoud Soleimanpour, Kourosh Kamali

    Carbon storage by natural forests, plantation forests, pastures and soils is the best way to reduce atmospheric carbon. This study was conducted in 2018 with the aim of evaluating the effect of spate irrigation on the biomass and carbon storage in various organs of Eucalyptus camaldulensis and Acacia salicina plantation at the Kowsar station located in Gare-Bygone Plain. After truncating the trees, trunk, branches and leaves were separated. In addition, the amount of litter produced under the trees was also collected and weighed. Afterwards, the dried samples were powdered by electric milling and the carbon content in the samples including trunk, branch, leaf and litter was measured by electro-ash method. Data were analyzed using randomized complete block design and the means were compared by Tukey test at P<0.05. The results showed that leaves had the lowest amount of carbon storage and trunk had the highest amount of carbon storage. In eucalyptus stand (first strip), the highest carbon content of 187.56 t/ha was stored as living tissue including trunk, branch and leaf litter. Given that each ton of carbon equals 3.67 tons of carbon dioxide gas, it can be concluded that the amount of 688.34 tons of carbon dioxide gas in the air in different organs of the plant and in litter stored as organic matter. In acacia, however, the amount of carbon stored was 72.81 t/ha and the equivalent of stored carbon dioxide was 267.21 t/ha. The economic-environmental value of this amount of stored carbon was calculated to be $137619.05 and $5333.33 per hectare, respectively. With respect to 32 years of spreading water in these areas, each hectare of eucalyptus and acacia trees averages 21.51 and 8.35 tons of carbon dioxide gas have been stored as organic matter per year, respectively. In this respegt, the eucalyptus plantation has played a greater role in reducing air pollution. The economic value of the oxygen produced in the forests of eucalyptus and acacia ($11190.5 and $1774.28, respectively) is also adds to the economic value of reducing carbon dioxide, and their economic performance value reach to $148809.52 and $55238.10, respectively. Therefore, the development of eucalyptus afforestation toghether with spate irrigation method in similar prone areas is more economically justified and recommended from a carbon storage perspective.

    Keywords: Carbon storage, Climate change, Fars, Greenhouse gases, Kowsar Station
  • سید مسعود سلیمان پور*، احمد حاتمی
    در این پژوهش فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در غرب آبخیز مهارلو واقع در استان فارس، با وسعت 8/293 کیلومتر مربع در طی سال های 1398 و 1399 با نمونه برداری به روش پیمایشی و ترانسکت خطی بررسی شد. این منطقه در ارتفاع 1800 تا 2050 متر از سطح دریا واقع شده است. براساس نتایج به دست آمده تعداد 154 گونه گیاهی متعلق به 34 تیره و 108 جنس در این منطقه شناسایی شد که 30 گونه از آنها انحصاری ایران و فلات ایران و پنج گونه انحصاری استان فارس است. تیره های کاسنی (Asteraceae) با 29 گونه (83/18 درصد)، نخودیان (Papilionaceae) با 20 گونه (98/12 درصد) و گندمیان (Poaceae) با 18 گونه (68/11 درصد) به ترتیب در رده های اول تا سوم قرار دارند که درمجموع، 49/43 درصد از کل گونه های شناسایی شده در این منطقه را شامل می شوند. تروفیت ها با 59 گونه (32/38 درصد)، همی کریپتوفیت ها با 40 گونه (98/25 درصد) و کامفیت ها با 21 گونه (63/13 درصد) فراوان ترین شکل زیستی را به خود اختصاص دادند. بیشترین پراکنش جغرافیایی گیاهان با 82 گونه (25/53 درصد) مربوط به ناحیه ایران - تورانی است. پیشنهاد می شود با مدیریت مناسب، فرصت زادآوری و حفظ گونه های گیاهی در این منطقه فراهم آید.
    کلید واژگان: پراکنش جغرافیایی, شکل زیستی, فارس, فلور, مهارلو
    Seyed Masoud Soleimanpour *, Ahmad Hatami
    In this study, the flora, life form and chorology of plants in the west of Maharloo watershed located in Fars province, with an area of 293.8 square kilometers, were studied by sampling by linear method and linear transect during 2019 and 2020. This region is located at an altitude of 1800 to 2050 meters above sea level. Based on the results, 154 plant species belonging to 34 families and 108 genera were identified in this region, of which 30 species were endemic to Iran and the Iranian plateau and 5 species were endemic to Fars province. The families Asteraceae with 29 species (18.83%), Papilionaceae with 20 species (12.98%) and Poaceae with 18 species (11.68%) are in the first to third ranks, respectively. Therophytes with 59 species (38.32%) were the most abundant life form. The highest chorology of plants with 82 species (53.25%) is related to the Iranian-Turanian region. It is suggested that with proper management will be provided opportunities for reproduction and conservation of plant species in this region.
    Keywords: Chorology, Life Form, Fars, Flora, Maharloo
  • محمد هدایت فرد، حمید غلامی*، سید مسعود سلیمان پور، ارشک حلی ساز
    فرسایش آبکندی یکی از پدیده های مهم در تخریب سرزمین و بیابان زایی است که باعث برهم زدن تعادل منابع زیست محیطی و پایداری آن می شود. این پژوهش، با هدف تعیین عوامل موثر بر ایجاد فرسایش آبکندی، با استفاده از روش های داده کاوی در حوزه آبخیز بیان در شمال استان فارس انجام شد. به منظور مدل سازی فرسایش آبکندی، ازالگوریتم های خوشه بندی K-Means و درخت تصمیم CART بهره برده شد. دقت تخمین زده شده بر اساس پارامترهای موثر بر مساحت آبخیز ایجاد آبکندها در مدل نهایی، برای مجموعه داده های آموزشی برابر با 100 درصد و برای مجموعه داده های آزمایشی 71.43 درصد می باشد. نتایج این پژوهش که منتج از اندازه گیری متغیرهای مختلف از 40 آبکند منتخب، شامل یک متغیر هدف (مساحت آبخیز ایجاد) و 12 متغیر پیشگو شامل شیب ایجاد، پوشش گیاهی، خاک لخت، سنگ ریزه سطحی، لاشبرگ سطحی، هدایت الکتریکی عصاره اشباع، اسیدیته، نسبت جذبی سدیم، ماده آلی، رس، سیلت و شن، در عملیات میدانی و آزمایشگاهی و استفاده از فناوری های داده کاوی است، نشان می دهد که ایجاد آبکندها در این حوزه آبخیز تابع عوامل سیلت، اسیدیته، خاک لخت، سنگ ریزه و ماده آلی می باشد. این نتایج تاثیر پوشش گیاهی و به تبع آن، وجود ماده آلی مناسب در خاک به عنوان مناسب ترین روش در امر کنترل آبکندها و اثر مخرب و تشدیدی اراضی لخت و فاقد پوشش گیاهی در تشدید فرسایش آبکندی را نشان می دهد. بنابراین، ضروری است، حتی المقدور با ایجاد و استقرار پوشش گیاهی دایم و سازگار، اقدام به پایداری و بهبود ساختمان خاک و افزایش ماده آلی شود و برنامه های کنترلی و مدیریتی، در اراضی که دارای مقدار سیلت بیشتری هستند، با دقت بیشتری عملیاتی شود.
    کلید واژگان: بیابان زایی, پوشش گیاهی, تخریب سرزمین, خاک لخت, منابع زیست محیطی
    Mohammad Hedayatfard, Hamid Gholami *, Seyed Masoud Soleimanpour, Arashk Holisaz
    Gully erosion is one of the most important phenomenons in land degradation and desertification, which upsets the balance of environmental resources and its sustainability. The aim of this study was to determine the effective factors on creation of gully erosion using data mining methods in Bayan Watershed in the north of Fars Province. K-Means clustering algorithms and CART decision tree were used to model gully erosion. The estimated accuracy based on the parameters affecting the creation area in the final model is 100% for the educational data set and 71.43% for the experimental data set. Results from measuring different variables from 40 selected gullies, including a target variable (creation area) and twelve predictive variables, like creation slope, vegetation, bare soil, surface gravel, surface litter, EC, pH, SAR, OM, clay, silt and sand in field and laboratory operations and the use of data mining techniques, showed that the creation of gullies in this watershed is a function of silt, acidity, bare soil, gravel and organic matter. These results showed the effect of vegetation and consequently, the presence of adequate organic matter in the soil as the most appropriate method for controlling gullies and the destructive and intensifying effect of bare lands without vegetation in intensifying gully erosion. Therefore, it is necessary to establish and establish permanent and compatible vegetation, to stabilize and improve soil structure and increase organic matter, and control and management programs, in lands with more silt, to be operated more carefully.
    Keywords: bare soil, desertification, Environmental resources, Land degradation, Vegetation cover
نمایش عناوین بیشتر...
سامانه نویسندگان
  • دکتر سید مسعود سلیمان پور
    دکتر سید مسعود سلیمان پور
    استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، ، ایران
اطلاعات نویسنده(گان) توسط ایشان ثبت و تکمیل شده‌است. برای مشاهده مشخصات و فهرست همه مطالب، صفحه رزومه ایشان را ببینید.
بدانید!
  • در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
  • همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
  • در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
درخواست پشتیبانی - گزارش اشکال