محمدرضا جهانگیرزاده قمی
-
نگرش نسبت به خانواده در حیطه فرزندآوری و فرزندپروری در ایران، طی دهه های اخیر تغییرات فراوانی داشته است. تاثیرگذاری خانواده و ایفای مناسب نقش های آن، به ویژه انتقال ارزش ها و فرهنگ جامعه تحت تاثیر نگرش های اعضا قرار می گیرد. با توجه به اهمیت موضوع فرزندآوری و فرزندپروری و نگرش به آن، محقق درصدد است، مولفه های نگرش به فرزندآوری/پروری را از منابع دینی استخراج کرده و به تبیین و بررسی آنها بپردازد. رویکرد پژوهش، کیفی- کمی بوده، به این معنا که در بخش کیفی از روش تحلیل محتوا و در بخش کمی، توصیفی از نوع پیمایشی است که برای سنجش روایی مولفه های نگرشی استفاده می شود. در این پژوهش ابتدا مفاهیم مرتبط با فرزندآوری/پروری و نگرش به آن مقوله بندی شده و از طریق روش کدگذاری (باز، محوری و گزینشی) مولفه های مرتبط با نگرش به فرزندآوری/پروری استخراج گردید؛ سپس برای سنجش روایی محتوایی مولفه ها از نظر 8 تن از کارشناسان متخصص در حوزه علوم دینی و روان شناسی، بهره گرفته شده است. پس از ارزیابی مولفه ها توسط کارشناسان، تعداد 10 مولفه مورد تایید قرار گرفته است
کلید واژگان: نگرش, مولفه, فرزندآوری, فرزندپروری, منابع اسلامیAttitudes toward the family in the Case of childbearing and parenting in Iran have changed a lot in recent decades. The influence of the family and the proper performance of its roles, especially the transmission of values and culture of the community are influenced by the attitudes of members. Concern to the importance of the issue of childbearing / parenting and attitudes toward it, the researcher intends to extract the components of attitudes toward childbearing / parenting from religious sources and to explain and study them.The research approach is qualitative-quantitative, meaning that in the qualitative part it is a method of content analysis of religious texts and in the quantitative part it is a descriptive survey method that is used to assess the validity of attitude components. In this study, first the concepts related to Childbearing / parenting and attitudes toward it were categorized and components related to attitudes toward Childbearing / parenting were extracted through coding methods (open, axial, and selective);Then, to assess the content validity of the components, the opinion of 8 experts in the field of religious sciences and psychology has been used. After evaluating the components by experts, 10 components have been approveded
Keywords: Attitude, Component, Childbearing, parenting, Islamic sources -
پژوهش حاضر به دنبال دستیابی به دو هدف تدوین مدل مفهومی اراده بر اساس منابع اسلامی و بررسی میزان روایی آن به روش معناشناسی زبانی، روش کیفی تحلیل محتوا و روش توصیفی زمینه یابی بود.با تشکیل حوزه معنایی اراده 36 مفهوم اولیه مشیر به اراده درمنابع اسلامی شناسایی شد.نتایج حاصل از «بررسی روایی محتوایی» در این مرحله، به حذف 20 مفهوم و باقی ماندن 16 مفهوم دیگر منجر شد.نتایج حاصل از جستجوی جملات توصیفی تبیینی مرتبط با مفاهیم شانزدهگانه،بالغ بر 52146 داده بر اساس اصل اشباع بود که در دو مرحله ضعف کتاب و عدم ارتباط مفهومی، غربال شدند.حاصل غربالگری، حذف 51081 داده و باقی ماندن 1074 داده بود که با کدگذاری آنها در سه مرحله کدگذاری باز اولیه، کدگذاری باز محوری و کدگذاری باز انتخابی تحلیل شدند. حاصل این فرایند 265 کدباز، 19 کد محوری و 4 کد انتخابی بود. این فرایند نشان داد که اراده بر اساس منابع اسلامی از 19 مولفه در قالب 4 بعد تشکیل شده است.این مولفه ها عبارتند از: عقل و هوای نفس (به عنوان فراسازماندهنده)، الگوهای باور، امیال و نیازها، خلق وخو، محیط اجتماعی - فرهنگی (بعد پیشایندی)، رویدادهای محیطی، توجه، تاملات شخصی، انگیختگی، ارزیابی، قصد، تلاش فعال، عمل (بعد فرایندی)، فروپاشی روانی - معنوی، سرگشتگی دنیوی - اخروی، رشد روانی - معنوی، سازماندهی عمل و تاب آوری (بعد پیامدی). این مولفه ها توسط 9 کارشناس علوم انسانی و روان شناسی مورد ارزیابی قرار گرفته و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی (CVI)» مطلوب ارزیابی شد (CVI=0.97).این مدل قابلیت تبدیل به سنجه های روان شناختی و پروتکل های آموزشی - روانشناختی را خواهد داشت.
کلید واژگان: اراده, عزم, مدل مفهومی, روش تحلیل کیفی, منابع اسلامیThe present study sought to achieve the two goals of developing a conceptual model of will based on Islamic sources and examining its validity using the method of linguistic semantics, qualitative content analysis and descriptive contextualization methodsBy forming the semantic field of will, 36 basic concepts of will are identified in Islamic sources.The results of the "content validity check" at this stage led to the elimination of 20 concepts and the remaining 16 concepts.The results of the search for explanatory descriptive sentences related to the sixteen concepts amounted to 52146 data based on the principle of saturation. They were screened in two stages, the weakness of the book and the lack of conceptual connection.The result of the screening was the removal of 51081 data and the remaining 1074 data, which were analyzed by coding them in three stages: primary open coding, central open coding, and selective open coding.The result of this process was 265 open codes,19 core codes and 4 selective codes.This process showed that, according to Islamic sources, the will consists of 19 components in the form of 4 dimensions.These components are: intellect and air of the soul (as a super-organizer),belief patterns, desires and needs, mood, environment. Socio-cultural (antecedent dimension), environmental events, attention, personal reflections, arousal, evaluation, intention, active effort, action (process dimension), psychological-spiritual collapse, worldly-hereafter confusion, psychological-spiritual growth, action organization and resilience (consequence dimension).These components were evaluated by 9 humanities and psychology experts and were evaluated as favorable using"Content Validity Index (CVI).This modelwillhavetheability tobe convertedinto psychologicalmeasures andeducational-psychological protocols.
Keywords: will, Determination, Conceptual Model, qualitative analysis method, Islamic sources -
براساس آموزههای اسلامی، انسان با قدرت اراده میتواند جانشین خداوند بر روی زمین شود و به مقام قرب الهی دست پیدا کند؛ اما درصورتیکه بیاراده گردد، آنچنان نزول میکند که حتی از حیوانات نیز پستتر میشود. اندیشمندان اسلامی در باب چیستی اراده و چگونگی دستیابی به آن، مطالب گسترده و متفاوتی را ذکر کردهاند. از سوی دیگر بعد از شکلگیری روانشناسی علمی در سال 1879، این مفهوم در میان روانشناسان نیز مورد بحث قرار گرفت؛ برخی آن را پذیرفته و به بحث از چیستی و چگونگی آن پرداختند و برخی دیگر بکل آن را غیرعلمی دانسته و کنار گذاشتند. این گستردگی دیدگاهها سبب شد تا به بررسی مفهوم اراده از دیدگاه روانشناسان و اندیشمندان مسلمان پرداخته شود؛ و ازآنجاکه تاکنون مقایسهای میان مفهوم اراده از منظر آنان انجام نگرفته، هدف این پژوهش شناسایی مفهوم اراده و مولفههای آن از منظر این دو گروه و سپس مقایسه بین آنهاست. روش این پژوهش کیفی است و به شیوه جمعآوری داده با استفاده از روش کتابخانهای انجام میشود؛ سپس با استفاده از روش تحلیل محتوا به مولفهشناسی و مقایسه بین مولفهها در هر دو گروه پرداخته میشود. نتایج بهدستآمده حکایت از وجود شش مولفه توانایی روانی، مهار خود، میل و گرایش، توانمندی رفتاری، تصمیمگیری و رفتار هوشمند از منظر روانشناسان دارد که میتوان آنها را در سه بعد شناختی، هیجانی و رفتاری جای داد؛ درحالیکه مفهوم اراده از دیدگاه اندیشمندان اسلامی دارای چهار مولفه علم، میل و گرایش، ترجیح و تصمیمگیری است.
کلید واژگان: اراده, قدرت اراده, مفهوم شناسی, نظریه های روان شناسی, اندیشمندان اسلامی, اندیشمندان مسلمان -
این پژوهش با هدف شناسایی مولفههای انگیزشی رفتار حمایتی و ارایه الگویی بر پایه منابع اسلامی با روش «کیفی تحلیل محتوا» انجام شد. بدینمنظور از آیات و روایات دربردارنده واژههای مرتبط با رفتار حمایتی در منابع اسلامی، مفاهیم انگیزشی رفتار حمایتی استخراج گردید و از تحلیل این مفاهیم، مولفههای انگیزشی رفتار حمایتی بهدست آمد. به منظور ارزیابی مفاهیم انگیزشی و مولفههای انگیزشی رفتار حمایتی در منابع اسلامی، از نظرات هفت خبره از طریق پرسشنامه درجهبندی محتوایی، روایی یافتهها بررسی شد. یافتهها نشان داد: مولفههای انگیزشی رفتار حمایتی به سه دسته مولفههای شناختی (ادراک مسیولیت اجتماعی، نظارت خداوند بر اعمال، جبرانگری خداوند، برگشت اعمال خیر به فاعلش و شناخت وظایف اجتماعی)، مولفههای گرایشی (بیمیلی به دنیا، میل به خیرات، نهراسیدن از فقر، مهربانی نسبت به مضطر و ترس از جهنم و اشتیاق به بهشت) و مولفههای رفتاری (رفتار ایثارگرانه، خیر کثیر، احسانورزی و التزام بهدستورات خداوند) تقسیم میشوند. برای ارایه الگوی انگیزشی رفتار حمایتی، به منظور تبیین روابط بین مولفهها با بهرهمندی از روایات و مطالعات اندیشمندان اسلامی، این نتیجه به دست آمد که مولفههای شناختی و گرایشی با تعامل یکدیگر منجر به مولفههای رفتاری میشوند.
کلید واژگان: رفتار حمایتی, منابع اسلامی, انگیزش, نوع دوستی, رفتار یاریگرانه -
روانشناسی اخلاق، شاخهای از روانشناسی است که به مسایل روانی مرتبط با اخلاق میپردازد. شخصیت اخلاقی در سالهای اخیر یکی از موضوعات کلیدی در حوزه روانشناسی اخلاق بوده است. مسئله این است که آیا بحث و بررسی در مورد اخلاق تنها در سطح رفتار است یا در سطح شخصیت هم میتوان از آن سخن گفت؟ ازاینرو، به دلیل اهمیت این سازه در سطوح مختلف فردی و اجتماعی و عدم دسترسی به مفاهیم متناظر به این سازه در منابع اسلامی، ضرورت بررسی آن از نگاه روانشناسی و منابع اسلامی روشن شد. به این منظور، هدف این پژوهش بررسی مروری نظریات و مدلهای شخصیت اخلاقی در منابع روانشناختی، و بررسی مفاهیم متناظر به آن در منابع اسلامی است. روش پژوهش در بخش مرور نظریات و مدلهای این سازه در منابع روانشناختی از نوع توصیفی تحلیلی و در بخش بررسی مفاهیم متناظر آن در منابع اسلامی، توصیفی از نوع پیمایشی دلفی است. نتیجه اینکه سازه شخصیت اخلاقی در روانشناسی تبیین و با استفاده از ضریب نسبت روایی محتوا (CVI)، نظرات کارشناسان پیرامون مفاهیم متناظر، تحلیل گردید. روایی بهدستآمده از مفاهیم متقین، محسنین، صالحین، صابرین، صدیقین، عقلا، کرماء و عدول «1»، و ابرار و شرفا «83/0» بهدستآمد و مورد تایید قرار گرفت، و روایی مفهوم مکارم الاخلاق «33/0» بهدستآمد و رد شد.
کلید واژگان: شخصیت اخلاقی, روان شناسی اخلاق, مفاهیم متناظر, منابع اسلامیMoral psychology is a branch of psychology that deals with psychological issues related to morality. In recent years, moral personality has been one of the key topics in the field of moral psychology. The question is whether the discussion of morality is only at the level of behavior or it can be talked about at the level of personality? Therefore, due to the importance of this concept at various individual and social levels and the lack of access to corresponding concepts in Islamic sources, the need to study it from the perspective of psychology and Islamic sources became clear. The purpose of this study is to review the theories and models of moral personality in psychological sources and to study the corresponding concepts in Islamic sources. The research method used for reviewing the theories and models of this construct in psychological sources is descriptive-analytical. In reviewing its corresponding concepts in Islamic sources, the descriptive method of Delphi survey type has been used. The construct of moral personality in psychology was explained, and using the content validity ratio (CVI), the opinions of experts on the corresponding concepts were analyzed. The validity obtained for the concepts of the pious, the virtuous, the righteous, the patient, the virtuous, the wise, the generous and the just was "1", and validity obtained for the concepts of the benevolent and honorable was "0.83" (they were confirmed). The validity for the concept of moral virtues was "0.33" and was thus rejected.
Keywords: moral personality, moral psychology, corresponding concepts, Islamic sources -
هدف این پژوهش، شناسایی معنویت در سه بعد معنا، گستره و کارکردها در روان شناسی و اسلام است. با توجه به هدف پژوهش، به منابع روان شناختی مرتبط با دین و معنویت و همچنین آیات قرآن، روایات و آثار اندیشمندان مسلمان مراجعه شد و داده ها استخراج گردید و به روش توصیفی-تحلیلی مقایسه و تحلیل گردید. یافته های پژوهش نشان داد که معنویت در روان شناسی عبارت اند از: حالتی روان شناختی که متضمن ویژگی هایی از قبیل: بصیرت، درک وحدت، یکپارچگی درون، احساس حیرت، احساس تعالی، احساس پذیرفتن، قطع تعلق، عشق و شفقت، شکرگزاری در برابر نعمت های زندگی و احساس معناداری است؛ ولی معنویت در اسلام حالتی است که در ارتباط با وجود خداوند متعال تحقق می یابد و شامل مولفه های شناخت خداوند، ایمان به خالق، احساس تعلق به خالق، و انجام عمل برای خداوند، درک همه جانبه حضور او و درک قرب الهی است. همچنین به دست آمد که کارکردهای معنویت در روان شناسی در حیطه های سلامت جسم و روان، تاثیر بر شادکامی، شخصیت و درمان، کاهش درد و رنج و رضایت باطنی می باشند. از نگاه اسلامی نیز کارکردهایی نظیر آرامش و کاهش درد و رنج در ارتباط با معنویت مشترک هستند؛ ولی معنویت اسلامی کارکردهای اختصاصی مانند: لذت پایدار، معنابخشی اصیل به زندگی و تقرب به خالق را به همراه دارد که در معنویت در روان شناسی از آن سخن به میان نیامده است.
کلید واژگان: روان شناسی, معنویت, اسلام, کارکردهای معنویت, ارکان معنویتThe purpose of this study is to identify spirituality in three dimensions of meaning, scope and functions in psychology and Islam. According to the purpose of the research, psychological sources related to religion and spirituality as well as verses of the Qur'an, narrations and works of Muslim thinkers were referred to and the data were extracted and compared and analyzed descriptively-analytically. Findings showed that spirituality in psychology is a psychological state that includes characteristics such as insight, understanding of unity, inner integrity, feeling of wonder, feeling of excellence, feeling of acceptance, disconnection, love and compassion, gratitude for the blessings of life and feeling of meaning. But spirituality in Islam is a state that is realized in connection with the existence of God Almighty and includes the components of knowing God, believing in the Creator, feeling belonging to the Creator, and doing action for God, comprehensive understanding of His presence and understanding of nearness to God. It was also found that the functions of spirituality in psychology in the areas of physical and mental health are the effect on happiness, personality and healing, reducing pain and esoteric satisfaction. From the Islamic point of view, functions such as relaxation and reduction of suffering are related to common spirituality, but Islamic spirituality has specific functions such as lasting pleasure, genuine meaning to life and closeness to the Creator, which is not mentioned in spirituality in psychology.
Keywords: psychology, Spirituality, Islam, Functions of Spirituality, Pillars of Spirituality -
هدف پژوهش حاضر «تدوین الگوی ابراز وجود بر اساس منابع اسلامی» بوده است. پژوهش حاضر تحقیقی نظری از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات، بر پایه مطالعات کتابخانه ای انجام گرفته است. برای بررسی روایی محتوایی به شکل کمی، از دو ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) استفاده شد. نتیجه بررسی در آموزه های دینی، استخراج 17 مفهوم مرتبط با مولفه های ابراز وجود بود که به دوازده کارشناس دینی و روان شناسی ارایه شد. بعد از بررسی کارشناسان، ده مفهوم به عنوان مولفه های ابراز وجود تایید و هفت مفهوم حذف شدند. یکی از دستاوردهای این تحقیق، رسیدن به تعریفی جدید از ابراز وجود است. مشخص کردن تفاوت های دین اسلام با مکاتب غربی در هدف و انگیزه ابراز وجود، مواضع ابراز وجود، تفاوت در تعریف مفاهیم اصلی مثل حق و حقوق، قدرت و قوت تامین حقوق و جامعیت تامین حقوق در دین اسلام بخش دیگری از دستاوردهای تحقیق است.
کلید واژگان: ابراز وجود, الگو, منابع اسلامیThe purpose of this study was to "develop a model of assertiveness based on Islamic sources." The present study is a theoretical descriptive-analytical research and the data collection method is based on library studies. To evaluate the content validity quantitatively, two relative content validity coefficients (CVR) and content validity index (CVI) were used. The result of the study in religious teachings was the extraction of 17 concepts related to the components of assertiveness, which were presented to twelve religious and psychological experts. After review by experts, ten concepts were confirmed as components of assertiveness and seven concepts were removed. One of the achievements of this research is to reach a new definition of assertiveness. Identifying the differences between the religion of Islam and Western schools in the purpose and motivation of assertiveness, positions of assertiveness, differences in defining key concepts such as rights and rights, power and strength of rights and comprehensiveness of rights in Islam is another part of research achievements.
Keywords: assertiveness, pattern, Islamic sources -
ازجمله رفتارهای بینفردی انسان، رفتار حمایتی است که سالها روانشناسان اجتماعی پیرامون آن به تحقیق پرداختهاند. اما سوال اینجاست اگر در منابع اسلامی بخواهیم پژوهشی درباره رفتار حمایتی انجام دهیم، با چه مفاهیمی باید سراغ آیات و روایات رفت؟ بنابراین هدف این پژوهش، دستیابی به مفاهیم مرتبط با رفتار حمایتی و انواع رفتار حمایتی در منابع اسلامی است. بدینمنظور، با روش توصیفی تحلیلی، با استفاده از تعریف رفتارحمایتی در روانشناسی و مفاهیم اخلاق اسلامی در حیطه رفتارهای بینفردی به سراغ منابع اسلامی رفته و مفاهیمی را که حاوی چند قید از قیود تعریف رفتار حمایتی در روانشناسی بودند، استخراج گردید که تعداد آنها به 28 مفهوم رسید و ارتباط این مفاهیم با رفتار حمایتی براساس قیود تعریف رفتار حمایتی در روانشناسی، تبیین گردید. سپس برای بهدست آوردن روایی محتوا، از شاخص روایی محتوا CVI استفاده شد، برای این منظور، پرسشنامهای که در آن قیود تعریف رفتارحمایتی، مفاهیم استخراج شده، تعاریف آنها و نوع ارتباطشان با رفتارحمایتی در روانشناسی، درج گردیده بود، تهیه و به 7 کارشناس ارایه گردید. در نهایت با توجه به نظر کارشناسان، 23 مفهوم ارتباطشان با رفتارحمایتی در روانشناسی تایید گردید. براساس مفاهیم مورد تایید کارشناسان، میتوان گفت رفتار حمایتی به حمایتهای مادی و غیرمادی تقسیم میشود و سپس حمایتهای مادی به مالی و خدماتی و غیرمادی به عاطفی و شناختی تقسیم میگردد.
کلید واژگان: رفتارحمایتی, منابع اسلامی, نوع دوستی, رفتار یاری گرانهSupportive behavior is a behavior that is aimed at helping others just because of philanthropy and benevolence and not for a particular benefit. The aim of this study is identify supportive behavior and its methods from the perspective of the Qur'an and psychology. The research method in this research is content analysis. By referring to psychological and Islamic sources, the authors have studied the related concepts and identified different supportive behaviors based on the documents in these sources. The findings of study show that supportive behavior takes three forms: financial, emotional and behavioral; also the findings of study show that from the point of view of Islamic sources, supportive behavior is prohibited only when it strengthens the enemies and their enmity with Islam or when it strengthens negative traits such as laziness and feelings of humiliation. Supportive behavior methods include: cognitive supportive behaviors, emotional supportive behavior, and behavioral methods of supportive behavior. In another classification, the methods of supportive behavior from the perspective of the Quran can be divided into practical and verbal.
Keywords: social psychology, method, support, supportive behavior, holy Quran -
هدف این پژوهش، بررسی رابطه ابعاد دینداری و جهتگیری دینی با رضایت زناشویی است. روش پژوهش از نظر اهداف، کاربردی و به لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری 6996 نفر از معلمان متاهل شهر قم بودند. نمونه آماری 377 نفر از اعضای جامعه آماری بودند که به شیوه تصادفی طبقهای _ نسبی انتخاب و به پرسشنامههای استاندارد رضایت زناشویی انریچ، ابعاد دینداری گلاک و استارک و جهتگیری دینی آلپورت پاسخ دادند. تجزیهوتحلیل توصیفی و استنباطی دادهها در حد آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان در قالب نرمافزار Spss-V22 نشان داد: ابعاد دینداری و جهتگیری دینی، میتوانند رضایت زناشویی را پیشبینی کنند. بین نمره کل ابعاد دینداری، ابعاد عاطفی و مناسکی با رضایت زناشویی همبستگی مثبت وجود دارد. بین جهتگیری دینی درونی با رضایت زناشویی همبستگی مثبت وجود دارد. بین نمره کل ابعاد دینداری و تمام ابعاد آن با جهتگیری دینی درونی همبستگی مثبت وجود دارد. تفاوت معناداری بین گروه زنان و مردان یافت نشد.
کلید واژگان: رضایت زناشویی, ابعاد دینداری, جهت گیری دینی, رگرسیون چندگانه, همبستگیThis paper addresses the relation between dimensions of religiosity and religious orientation with marital satisfaction. The research method is practical in terms of objectives, and it is descriptive and correlational in terms of data collection method. The statistical population consisted of 6996 married teachers in Qom. The statistical sample included 377 teachers of the statistical population who were selected through stratified-relative random sampling method, they answered three standard questionnaires: Enrich marital satisfaction (1995), the Glock’s and Stark’s dimensions of religiosity (1995), and Allport’s religious orientation (1997). Descriptive and inferential analysis of the data at the level of Pearson correlation test and simultaneous regression analysis through SPSS-V22 software showed that the dimensions of religiosity and religious orientation can predict marital satisfaction. There is a positive correlation between the total score of the dimensions of religiosity and emotional and ritual dimensions with marital satisfaction. In addition, there is a positive correlation between internal religious orientation and marital satisfaction. There is also a positive correlation between the total score of the dimensions of religiosity and all its dimensions with the internal religious orientation. According to these findings, there was no significant difference between men and women.
Keywords: marital satisfaction, dimensionsof religiosity, religious orientation
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.